Tọa đàm ngân sách Nhà nước năm 2021 trong bối cảnh bình thường mới

(Xây dựng) - Chiều 2/11, Tọa đàm “Ngân sách Nhà nước năm 2021 trong bối cảnh bình thường mới” được Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) - thành viên của Liên minh Minh bạch ngân sách (BTAP) tổ chức, với sự hỗ trợ của tổ chức Oxfam tại Việt Nam, nằm trong dự án “Thúc đẩy công khai, minh bạch, và sự tham gia của người dân vào quản lý ngân sách Nhà nước”.

Các chuyên gia bình luận về Dự thảo Dự toán ngân sách Nhà nước 2021 công khai và lấy ý kiến của công dân.

Thời gian qua, cả thế giới chứng kiến sự bùng phát và tác động đáng kể đến nhiều lĩnh vực của đại dịch toàn cầu mang tên Covid-19. Sự bùng phát của đại dịch đã khởi động trạng thái “bình thường mới” ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam. Trong “bình thường mới”, câu hỏi được đặt ra là làm thế nào đại dịch được đẩy lùi mà không tạo ra thiệt hại nặng nề cho phát triển kinh tế. Một nhiệm vụ quan trọng không kém là nhìn nhận thẳng thắn và giải quyết các thách thức về môi trường – biến đổi khí hậu và các vấn đề về an sinh xã hội vốn hiện hữu lâu nay, đã trở nên cấp thiết hơn từ đại dịch Covid-19.

Vì vậy, năm 2020 là thời gian lý tưởng để tổng kết và rút kinh nghiệm từ việc xây dựng và thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 5 năm 2016 – 2020 và thực thi Luật Ngân sách Nhà nước 2015. Đồng thời, năm 2020 cũng mang đến những bài học đáng lưu ý trong việc xác định kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và ngân sách giai đoạn 5 năm 2021 – 2025 sắp tới, trong đó có mục tiêu phát triển và Dự toán ngân sách Nhà nước năm 2021. Ngoài ra, 2020 là thời gian chín muồi để đẩy mạnh việc hiện thực hóa cam kết “không ai bị bỏ lại phía sau”.

Khai mạc tọa đàm, Ths. Nguyễn Quang Thương – Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI), nhận định: “Năm 2020 là năm thứ 3 liên tiếp Bộ Tài chính công khai và công khai đúng hạn Dự thảo dự toán ngân sách Nhà nước. Thảo luận về chủ đề này, BTAP và CDI đã thực hiện các Tọa đàm về Dự thảo dự toán ngân sách thường niên từ năm 2017. Chúng tôi hy vọng rằng, tiến trình này sẽ được tiếp nối và chủ trì bởi Bộ Tài chính trong những năm tiếp theo để người dân tham gia nhiều hơn và sâu hơn vào quản lý ngân sách Nhà nước”.

Được biết, kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV ngày 20/10/2020 và dự kiến kéo dài tới 17/11/2020. Tại kỳ họp này, nhiều nội dung quan trọng về ngân sách Nhà nước sẽ được các đại biểu Quốc hội thảo luận và quyết định, trong đó có Dự toán ngân sách Nhà nước năm 2021. Theo chương trình họp Quốc hội, Nghị quyết về kế hoạch phát triển kinh tế xã hội năm 2021 và Nghị quyết về Dự toán ngân sách Nhà nước năm 2021 sẽ lần lượt được biểu quyết thông qua vào ngày 11 -12/11/2020.

Vừa qua, thực hiện quy định của Luật ngân sách Nhà nước 2015, chiều 26/10/2020, Bộ Tài chính đã công bố “Báo cáo công khai dự toán ngân sách nhà nước năm 2021 Chính phủ trình Quốc hội” (Dự thảo Dự toán ngân sách Nhà nước năm 2021). Đồng thời khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp ý kiến cho Dự thảo bằng 2 cách: Gửi góp ý tới Vụ NSNN Bộ Tài chính – địa chỉ số 28 Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội; Gửi góp ý về địa chỉ hòm thư điện tử [email protected]. Về thời hạn gửi góp ý, mặc dù không được thông báo cụ thể, tuy nhiên nếu dựa trên chương trình kỳ họp Quốc hội có thể thấy rằng trước khi các nghị quyết này được biểu quyết thông qua, công chúng có thể tham gia bình luận, đóng góp ý kiến trong khoảng thời gian từ 26/10 - 10/11/2020.

Kết quả thực hiện ngân sách Nhà nước 2020 đã ghi nhận ảnh hưởng đáng kể của đại dịch Covid-19 cũng như tác động của chính sách tới việc thực thi các nhiệm vụ thu – chi ngân sách trong năm. Nhiều giải pháp chính sách như Nghị quyết 42/NQ-CP ngày 9/4/2020 về các biện pháp hỗ trợ người dân gặp khó khăn do đại dịch Covid-19 phản ánh cam kết và chủ trương nhất quán nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế đi đôi với bảo đảm công bằng xã hội, không ngừng nâng cao đời sống của người dân, “không ai bị bỏ lại phía sau” của Chính phủ.

Dự thảo dự toán ngân sách Nhà nước 2021 gồm: Báo cáo thuyết minh và Số liệu dự toán ngân sách Nhà nước 2021 được đánh giá là đã cân nhắc một cách thận trọng các yếu tố thách thức như dịch Covid-19 và thuận lợi từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới EVFTA. Tuy nhiên, nhiều nội dung trong dự thảo chưa cung cấp căn cứ đầy đủ cho việc lập dự toán ngân sách năm 2021. Vì vậy, cần bổ sung để tăng cường sự kết nối giữa mục tiêu phát triển, giải pháp chính sách và số liệu ngân sách kèm theo.

Dự báo tình hình kinh tế thế giới và trong nước, được xây dựng trước khi mưa lũ miền Trung diễn ra vào đầu tháng 10/2020 nên chưa cân nhắc những hậu quả của đợt mưa lũ cũng như thách thức về việc khắc phục và phục hồi sinh kế và đời sống của người dân khu vực này. Các giải pháp và chính sách nhằm khắc phục hậu quả của mưa lũ cũng chưa được đề cập trong bản Dự thảo dự toán ngân sách Nhà nước 2021.

Về tính khả thi của thu ngân sách Nhà nước năm 2021, ước thực hiện dự toán thu năm 2020 giảm mạnh trong khi thu ngân sách Nhà nước được dự toán tăng là một thách thức lớn. Trong cơ cấu thu ngân sách, tỷ trọng thu nội địa được dự báo tăng, nguồn thu từ dầu thô và thu từ xuất nhập khẩu giảm. Cụ thể, dự toán thu nội địa năm 2021 xấp xỉ với ước thực hiện năm 2020 (101.6%), khi ước thực hiện dự toán thu nội địa năm 2020 chỉ đạt 88.25% so với dự toán 2020. Đáng chú ý, Báo cáo thuyết minh chưa đưa ra các giải pháp chính sách để tăng thu khả thi từ nguồn này.

Về chi ngân sách, Dự thảo dự toán ngân sách Nhà nước năm 2021 xác định 4 nguyên tắc phân bổ dự toán chi. Nguyên tắc thứ nhất nêu ưu tiên “chi đầu tư phát triển, tiếp tục bố trí tập trung, tránh phân tán; triệt để tiết kiệm chi thường xuyên gắn với tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế, nâng cao tự chủ đơn vị sự nghiệp”. Tuy nhiên, nguyên tắc này chưa làm rõ các nội dung chương trình hoặc lĩnh vực cần bố trí ngân sách tập trung hoặc lĩnh vực/ngành cần cắt giảm ngân sách. Đặc biệt, mức độ ưu tiên chi tiêu ngân sách Nhà nước để phát triển kinh tế xã hội vùng dân tộc, miền núi Chương trình Mục tiêu Quốc gia số 3 - Chương trình này là cơ chế quan trọng để góp phần thực hiện yêu cẩu “không bỏ ai lại phía sau”.

Về rủi ro tài khóa phát sinh, bội chi ngân sách Nhà nước năm 2021 dự kiến khoảng 4% GDP điều chỉnh, nợ công khoảng 46,1% GDP điều chỉnh. Tỷ lệ bội chi và nợ công so với GDP điều chỉnh mặc dù chưa chạm đến mức trần được Quốc hội phê duyệt, nhưng ở ngưỡng khá cao theo quy mô GDP chưa điều chỉnh. Dự thảo dự toán ngân sách Nhà nước năm 2021 cần làm rõ tình hình bội chi, dư nợ công hiện tại; và ý nghĩa với an ninh tài chính quốc gia và các chỉ số khác để đánh giá an toàn nợ công khi tỷ lệ nợ công được tính toán theo GDP điều chỉnh.

Bên cạnh thực hiện mục tiêu kép – vừa tập trung cho công tác phòng chống dịch, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế, mục tiêu “phục hồi kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội” của ngân sách Nhà nước 2021 cần đảm bảo các đối tượng thụ hưởng chính sách, đặc biệt là nhóm yếu thế, nhóm dễ bị tổn thương tiếp cận được lợi ích chính sách mang lại, và có khả năng “chống đỡ” trước các khủng hoảng từ dịch Covid-19, thiên tai, dịch bệnh, trong đó người dân miền Trung chịu ảnh hưởng mưa bão.

Cũng trong buổi tọa đàm, TS. Trịnh Tiến Dũng - nguyên Trưởng ban Quản trị quốc gia, Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc ở Việt Nam khẳng định: “Leave No One Behind” (LNOB) – Không bỏ ai lại phía sau là thông điệp xuyên suốt của Chương trình nghị sự mới của Liên Hợp quốc giai đoạn 2015 - 2030 với 17 Mục tiêu phát triển bền vững (Sustainable Development Goals - SDGs). Như vậy, quá trình lập, quyết định và chấp hành dự toán NSNN hàng năm từ sau năm 2015 phải bảo đảm được nguồn lực để hiện thực hóa yêu cầu nêu trên. Muốn vậy, cần nắm rõ tác động của các yếu tố ảnh hưởng chính đến các nhóm đối tượng thụ hưởng ngân sách, nhất là các nhóm yếu thế, dễ bị tổn thương nhất”.

Tọa đàm về Dự thảo dự toán ngân sách nhà nước là hoạt động thường niên do BTAP thực hiện từ năm 2017 với mong muốn trở thành không gian trao đổi các quan điểm và ý kiến giữa các chuyên gia, nhà báo và người dân về ngân sách nhà nước. Những góp ý trong tọa đàm sẽ là đầu vào quan trọng cho các cơ quan Chính phủ và đại biểu Quốc hội xây dựng dự toán ngân sách quốc gia.

Các ý kiến của đại biểu về “Ngân sách nhà nước năm 2021 trong bối cảnh bình thường mới” sẽ được BTAP tổng hợp và gửi tới đại biểu Quốc hội trong phiên thảo luận về Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và Dự thảo dự toán ngân sách Nhà nước 2021 vào ngày 3 – 4/11/2020.