(Xây dựng) - Nắng chiều, Trung tâm thương mại Lao Bảo (Quảng Trị) lác đác một vài chiếc ôtô và hơn chục xe máy, không hỏi cũng đoán ra được đây là xe của người nhà đến đón về sau buổi tan chợ. Trước cổng phụ của Trung tâm thương mại là một dãy hàng bán quần áo may sẵn, một vài người khách và mấy cô thiếu nữ người dân tộc ngắm nghía. Chúng tôi bước qua cổng Trung tâm thương mại rồi tiến thẳng vào dãy quầy hàng đồ điện. Thấy chúng tôi, chị H chủ hàng đang ngồi ngáp dài bỗng vụt đứng dậy niềm nở: “Em mua gì vào đây chị bán cho!”. “Dạ không, em chỉ đi tham quan thôi!”. Chị H ngồi bệt lại xuống ghế với dáng vẻ thất thửng. Rời Trung tâm thương mại, chúng tôi rong ruổi một vòng trong Khu kinh tế - thương mại đặc biệt (KT-TMĐB) Lao Bảo, đây đó ở trên những con đường chính, những cụm nhà được xây dựng khang trang nhưng lại vắng huơ không mấy bóng người. Quay sang tôi hỏi anh bạn người Lao Bảo đi cùng: “Sao những cụm nhà lớn mà vắng vẻ như thế?”. Anh bạn tặc lưỡi, rồi nói: “Từ sau “siêu bão 109” đến giờ Lao Bảo trở nên như vậy đó!”.
Một cụm dự án thương mại tại đường Hoàng Hoa Thám (KKT-TMĐB Lao Bảo) xây dựng xong nhưng vẫn để trống.
“Siêu bão 109”?
Đặt lên bàn làm việc một số văn bản liên quan đến KKT-TMĐB Lao Bảo, trong đó có các văn bản về Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT), Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) và Thuế xuất nhập khẩu (XNK), ông Nguyễn Văn Bình - Phó BQL KKT tỉnh Quảng Trị, người có mặt từ những ngày đầu mới thành lập KKT-TMĐB Lao Bảo bộc bạch: Gần đây do những thay đổi về cơ chế, chính sách chung và văn bản hướng dẫn chưa rõ ràng đã làm ảnh hưởng đến KKT-TMĐB Lao Bảo. Cụ thể, ngày 15/8/2014 Bộ Tài chính có Thông tư số 109/2014/TT-BTC hướng dẫn thực hiện một số điều Quyết định số 72/2013/QĐ-TTg ngày 26/11/2013 của Thủ tướng Chính phủ quy định cơ chế, chính sách tài chính đối với KKT cửa khẩu, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/10/2014, trong đó có một số quy định chưa theo đúng Quyết định số 72/2003/QĐ-TTg và các luật thuế hiện hành, vô hình trung đã gây khó khăn cho hoạt động của KKT-TMĐB Lao Bảo.
Nói rồi ông Bình phân tích: Theo Quyết định số 72/2003/QĐ-TTg, KKT-TMĐB Lao Bảo là khu phi thuế quan thuộc KKT cửa khẩu, không được có hàng rào cứng ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài và không có sự phân biệt giữa khu phi thuế quan thuộc KKT cửa khẩu được ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài bằng hàng rào cứng và khu phi thuế quan không được ngăn cách với bên ngoài bằng hàng rào cứng. Tuy nhiên, tại Điều 5 Thông tư 109, khi hướng dẫn về thuế TTĐB đã có quy định là hàng hóa sản xuất và tiêu thụ trong khu phi thuế quan, hàng hóa mua bán giữa các khu phi thuế quan, hàng hóa từ nước ngoài nhập khẩu và tiêu thụ trong khu phi thuế quan và hàng hóa từ các khu chức năng xuất vào khu phi thuế quan, nếu là khu phi thuế quan được ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài bằng hàng rào cứng thì không phải chịu thuế TTĐB, nếu không được ngăn cách bởi hàng rào cứng thì phải chịu thuế TTĐB. Quy định này không đúng với Quyết định số 72/2003/QĐ-TTg (có sự phân biệt giữa các loại khu phi thuế quan) và trái với Luật Thuế TTĐB 2008 (Điều 3).
Tại Mục 1, Danh mục II, Phụ lục II Thông tư 109 về Danh mục hàng hóa chịu thuế ngay khi nhập khẩu từ nước ngoài vào khu phi thuế quan thuộc khu kinh tế cửa khẩu quy định: “1. Hàng hoá chịu thuế ngay khi nhập khẩu từ nước ngoài vào khu phi thuế quan thuộc KKT cửa khẩu là các loại hàng hoá nhập khẩu từ nước ngoài vào khu phi thuế quan, trừ hàng hoá nhập khẩu để thực hiện dự án đầu tư bao gồm: a) Hàng hoá nhập khẩu để tạo tài sản cố định của dự án đầu tư tại khu phi thuế quan thuộc KKT cửa khẩu; b) Hàng hoá là nguyên liệu, vật tư, linh kiện, bán thành phẩm nhập khẩu để sản xuất của các dự án đầu tư trong khu phi thuế quan thuộc KKT cửa khẩu”. Trong khi đó, tại Luật Thuế xuất khẩu, Thuế nhập khẩu 2005, Luật Thuế TTĐB 2008 và Luật Thuế GTGT 2008 được sửa đổi, bổ sung năm 2013 đều có quy định là: Hàng hoá nhập khẩu từ nước ngoài vào khu phi thuế quan thuộc đối tượng không chịu các loại thuế: Thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế giá trị gia tăng, trừ xe ôtô chở người dưới 24 chỗ phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.
Đối chiếu lại 2 quy định nêu trên mới thấy rõ sự trái luật của Thông tư 109/2014/TT-BTC. Và chính Thông tư này đã tạo nên “siêu bão 109” đối với các DN, nhà đầu tư tại KKT-TMĐB Lao Bảo.
DN khóc dở, mếu dở!
Ngay sau khi Thông tư 109/2014/TT-BTC có hiệu lực, KKT-TMĐB Lao Bảo lập tức thay đổi một cách rõ rệt. Cả một KKT cửa khẩu không còn hoạt động thương mại dịch vụ sôi động như trước đây nữa, khách du lịch đến đây giảm hẳn, sự trầm kha và buồn bã hiển hiện về bao trùm lên một “phố núi qua nẻo Làng Vây” của Ngô Kha ngày nào. Anh Trương Đức Hạnh - Trưởng quầy cà phê của khách sạn Sê Pôn nằm đối diện với Trung tâm thương mại Lao Bảo nói với tôi trong buồn bã: “Trước đây gần như khách đến Lao Bảo động nghịt, ôtô đỗ kín cả sân Trung tâm thương mại, thứ bảy và chủ nhật ôtô đỗ tràn ra cả ngoài đường, quầy cà phê Sê Pôn khách vào ra tấp nập từ sáng đến chiều. Nhưng giờ thì vắng vẻ lắm, chỉ bằng một phần mười ngày trước thôi”. Còn ông Nguyễn Đình Thái - Phó giám đốc Trung tâm Thương mại Lao Bảo thì cho biết, Trung tâm có trên 400 lô quầy nhưng đến nay do buôn bán không hiệu quả nên đã có gần 100 lô quầy tạm dừng hoạt động; nhiều khu lô quầy, nhất là dãy nhà tầng hai, chốt cài then khóa tháng này qua tháng nọ.
Không riêng gì sự bỏ mặc hàng loạt lô quầy tại Trung tâm thương mại Lao Bảo, thời gian gần đây có hàng chục DN ở Lao Bảo đã bỏ hẳn ngành nghề thương mại. Anh Nguyễn Văn Phùng - một chủ DN kinh doanh hàng bách hóa tổng hợp cho hay: Trước khi chưa có Thông tư 109, bình quân doanh thu mỗi năm của DN anh đạt khoảng trên dưới 100 tỷ đồng, nhưng thời gian sau này hàng hóa bán chậm lắm, chỉ bằng khoảng 30% so với trước. Anh Phùng cho biết thêm, khi còn hưởng các chính sách ưu đãi về thuế, hàng hóa thiết yếu của DN anh bán rẻ hơn từ 15-20% so với bây giờ, vì thế không những khách hàng tại trong KKT tiêu thụ nhiều, mà còn khách hàng đến từ Lào, hay từ các tỉnh thành trong nước khi đến du lịch rất quan tâm và mua hàng của DN theo quy định.
Điều đáng quan tâm, hiện nay ở KKT-TMĐB Lao Bảo đây đó có những cụm dự án với hạ tầng nhà cửa quy mô đã xây dựng hoàn thành nhưng vẫn không hoạt động. Theo thống kê của Hội DN KKT-TMĐB Lao Bảo, toàn KKT có hơn 10 dự án được xây dựng mới, với tổng mức đầu tư hơn 100 tỷ đồng. Anh Nguyễn Đức Duy - Giám đốc Cty TNHH MTV Rồng Á Châu -một DN chuyên nhập khẩu hàng hóa cho biết, cuối năm 2013 DN anh đã đầu tư xây dựng dự án hơn 6 tỷ đồng tại đường Nguyễn Huệ - thị trấn Lao Bảo, với hy vọng để mở rộng quy mô kinh doanh thương mại. Giờ xây dựng đã hoàn thành nhưng tình hình này thì chắc có lẽ phải để trống vậy và anh cũng chưa biết tính cách nào đây, trong khi đó vốn vay ngân hàng và lãi suất phải trả đúng đủ. Cũng như trường hợp của DN anh Duy, hiện tại ở KKT-TMĐB Lao Bảo có nhiều DN khác đang rơi vào tình trạng “tiến thoái lưỡng nan”, “khóc dở, mếu dở”...
Thông tư là văn bản nhằm cụ thể hóa Nghị định hay Quyết định để hướng dẫn thực hiện. Bởi lẽ đó, đòi hỏi tính đúng đắn của nó phải đạt đến một chuẩn mực cao và sát thực tế. Có như thế khi triển khai thực hiện một chủ trương hoặc một lĩnh vực nào đó mới đạt hiệu quả cao. Sau khi Thông tư 109/2014/TT-BTC có hiệu lực, KKT-TMĐB Lao Bảo dường như bị đẩy đến một tình cảnh ngoài sự mong đợi của nhiều người. Người dân Quảng Trị nói chung và người dân ở KKT-TMĐB Lao Bảo vẫn tin tưởng và chờ đợi một sự chuẩn mực từ Chính phủ và các Bộ, ngành liên quan.
Hữu Tiến
Theo