Bài cuối: Những dự án “trầm ê”

(Xây dựng) – Trước nhu cầu cần thiết của người dân có Nhà máy xử lý rác đúng công năng nhưng chỉ là mơ ước. Thời gian qua, nhiều địa phương khu vực Đồng bằng sông Cửu Long khởi công dự án nhà máy xử lý rác hàng ngàn tỷ đồng. Sau buổi khởi công hoành tráng, dự án đóng băng, rác thải không còn chỗ chứa. Đã đến lúc cần có quy hoạch đầu tư xây dựng nhà máy xử lý rác.

Rác quá tải tại Dự án Nhà máy xử lý rác Trà Vinh.

Nhà đầu tư đến rồi… đi

Khi được hỏi về kêu gọi đầu tư dự án nhà máy xử lý rác, một lãnh đạo tỉnh Bạc Liêu lắc đầu: “Tỉnh trải thảm đỏ mới nhà đầu tư. Nhưng sau khi khởi công, dự án để đó. Hơn 20 năm qua, từ ngày thành lập tỉnh, địa phương kêu gọi nhà đầu tư thực hiện dự án nhưng họ đến rồi đi. Rác không còn chỗ chứa”. Tháng 4/2019, UBND tỉnh Bạc Liêu đã phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu cung ứng dịch vụ công xử lý chất thải rắn tại huyện Vĩnh Lợi. Các ngành chức năng của địa phương đã tổ chức lựa chọn nhà thầu. Năm 2014, UBND tỉnh Bạc Liêu đã cấp phép đầu tư dự án xây dựng nhà máy xử lý rác, công suất 245 tấn rác/ngày cho Công ty TNHH MTV ANA Bạc Liêu. Tuy nhiên, đến cuối năm 2018, nhà đầu tư này triển khai ì ạch nên đã bị rút giấy phép. Ngày 31/5/2019, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bạc Liêu đã phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu gói thầu số 1, thực hiện việc cung ứng dịch vụ công xử lý chất thải rắn công suất 150 tấn/ngày đêm. Đơn vị trúng thầu là Công ty TNHH Sa Mạc Xanh nhưng đến nay dự án vẫn không thay đổi. Bãi rác tập trung tại thị trấn Châu Hưng đã quá tải nhiều năm qua, có diện tích khoảng 2ha và độ cao khoảng 15m đang được phủ bạt để hạn chế mùi hôi và nước rỉ rác.

Tương tự, theo kế hoạch, vùng nông thôn Bạc Liêu sẽ có 2 nhà máy xử lý rác cấp huyện phân chia theo cụm là nhà máy xử lý rác của Đông Hải - Giá Rai và Phước Long - Hồng Dân. Nhưng đến nay, Đông Hải - Giá Rai vẫn loay hoay ở giai đoạn khảo sát địa điểm giáp ranh để đặt nhà máy, chưa có nhà đầu tư; còn Phước Long - Hồng Dân chưa có nhà đầu tư nào.

Năm 2009, dự án Nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt tỉnh Trà Vinh được mời gọi đầu tư. Nhằm đưa bãi rác tỉnh Trà Vinh ra khỏi danh mục cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng, năm 2016, UBND tỉnh Trà Vinh đã phê duyệt “Dự án Xử lý ô nhiễm môi trường bãi rác thành phố Trà Vinh”, tổng kinh phí hơn 97 tỷ đồng, do Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Trà Vinh làm chủ đầu tư. Mục đích của dự án là đốt lượng rác cũ 120.000 tấn tồn đọng 30 năm qua tại bãi rác thành phố Trà Vinh; 80.000 tấn rác còn lại không thể đốt được tỉnh này sẽ tiến hành chôn lấp. Quá trình triển khai, Công ty TNHH Kỹ thuật Công nghiệp năng lượng môi trường Việt Nam (Vina Encorp) trúng thầu, thi công bằng phương pháp đốt (công suất 100 tấn/ngày và chôn hợp vệ sinh). Giá trị trúng thầu là 49.522.212.000 đồng (đơn giá bốc dỡ 26.900 đồng/tấn, đơn giá đốt rác 384.100 đồng/tấn).

Cuối năm 2017, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Trà Vinh ký hợp đồng với nhà thầu thực hiện phần dịch vụ đốt rác, thời gian thực hiện 30 tháng. Đến ngày 27/6/2020 kết thúc hợp đồng theo giấy cam kết của nhà thầu, thời gian mua sắm, lắp đặt thiết bị xử lý rác là 6 tháng, thời gian hoạt động xử lý rác 23 tháng. Tuy nhiên qua kiểm tra, UBND tỉnh Trà Vinh đã phát hiện nhiều sai phạm. Tiến độ thực hiện gói thầu không bảo đảm theo hợp đồng. Từ ngày 2 đến ngày 31/12/2019, nhà thầu tiến hành xử lý đốt rác, khối lượng được xử lý: 2.967 tấn (chỉ đạt 2.5% khối lượng hợp đồng); đã bốc dỡ, vận chuyển 15.460,18 tấn rác (chỉ đạt 13% khối lượng hợp đồng. Ngoài ra, Vina Encorp cũng chưa thực hiện theo báo cáo đánh giá tác động môi trường được duyệt, khí thải chưa bảo đảm đạt chuẩn theo quy định. Hiện Sở Xây dựng tỉnh Trà Vinh đề nghị nhà đầu tư khẩn trương lắp đặt lò SH7-2000 và hoàn thành các hạng mục còn lại theo giấy phép xây dựng đã cấp.

Rác thải tại huyện Phú Quốc.

Loay hoay thực hiện dự án

Theo quy hoạch đến năm 2030, Phú Quốc có 2 khu liên hiệp xử lý rác tại xã Cửa Dương và xã Hàm Ninh với quy mô 25ha. Tại xã Hàm Ninh, nhà máy rác Bãi Bổn do Công ty Cổ phần Toàn Cầu làm chủ đầu tư, nhưng do trục trặc về kỹ thuật, máy móc nhà máy rác Bãi Bổn hoạt động không đúng công suất, gây ô nhiễm môi trường, bị người dân phản đối, chính quyền UBND tỉnh Kiên Giang phải thu hồi chủ trương đầu tư. Sau đó, tỉnh chấp thuận chủ trương cho Công ty TNHH Đầu tư xây dựng Minh Thuận Thành (gọi tắt nhà máy xử lý rác ở Bãi Bổn, Phú Quốc) tiếp tục thực hiện dự án và vận hành chạy thử nghiệm. Tuy nhiên sau thời gian vận hành thử nghiệm, nhà máy rác này vẫn không thể xử lý hết rác thải phát sinh hằng ngày ở Phú Quốc. Khi xử lý rác bốc mùi hôi thối, gây ô nhiễm môi trường và đời sống của người dân xung quanh nên ngưng vận hành.

Mỗi ngày trên địa bàn thành phố Phú Quốc có hơn 200 tấn rác thải, nhưng thu gom và tập tế chỉ khoảng 180 tấn, tất cả rác được tập trung tại bãi rác tạm Đồng Cây Sao. Bãi rác này đang trong tình trạng quá tải, ô nhiễm nghiêm trọng, mùi hôi bay xa, ảnh hưởng đến người dân và du khách của những khách sạn, resort. Bãi rác tạm Đồng Cây Sao dài gần 1km, rộng gần 100m, cao hơn 10m thành một dãy núi rác giữ lòng Đảo Ngọc. Vừa qua, Công ty cổ phần công nghệ và vật liệu chuyên dụng Licogi 13 là đơn vị trúng thầu xử lý bãi rác trên. Công ty dùng lò đốt rác (chạy bằng điện, không khói). Hợp đồng có thời hạn 22 tháng, dùng ngân sách nhà nước với số tiền khoản 55 tỷ đồng.

Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Minh Thành cho biết, tỉnh đã tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu xử lý bãi rác tạm Đồng Cây Sao, công suất 200 tấn/ngày đêm; đã chấm dứt chủ trương Dự án nhà máy xứ lý rác Bãi Bổn, đang lập thủ tục đấu thầu kêu gọi nhà đầu tư. Đối với vấn đề liên quan đến Nhà máy rác Tâm Sinh Nghĩa: Tỉnh đã kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính về hành vi xả thải sai quy định; đồng thời yêu cầu khắc phục nhanh chóng để không làm ảnh hưởng đến môi trường và cuộc sống người dân. Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Kiên Giang đã đề xuất trong quy hoạch tỉnh Kiên Giang một khu liên hiệp xử lý chất thải rắn cấp tỉnh, quy mô 50ha để có thể quản lý, xử lý tất cả các loại chất thải phát sinh như bùn từ nhà vệ sinh, bùn cống thải, chất thải rắn của xây dựng, công nghiệp, sinh hoạt hay chất thải rắn nguy hại.

Bãi chôn lấp quá tải, nước ô nhiễm tràn ra ngoài.

Thực tế, tại nhiều tỉnh khu vực Đồng bằng sông Cửu Long hiện vẫn chưa có dự án đầu tư xây dựng Nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt với công nghệ hiện đại, xử lý rác đạt hiệu quả. Trong khi đó, các dự án đầu tư rồi thì xảy ra nhiều sai phạm, phải kết thúc dự án, nhà máy biến thành đống sắt vụn phơi mưa nắng, “trùm mền” nhiều năm. Trong khi bãi chôn lấp rác ngày càng nhiều trở thành mối đe dọa đời sống của người dân. Khu vực đang rất cần nhưng dự án nhà máy xử lý rác được đầu tư xây dựng với công nghệ tiên tiến để người dân khỏi phải thấp thỏm lo âu khi sống gần những quả “bom rác”.