Bài 2: Thành phố Hạ Long bao giờ thì đốt được rác

(Xây dựng) - Cử tri thành phố Hạ Long đã nhiều lần phản ánh tới HĐND các cấp và Đoàn đại biểu Quốc hội tại Quảng Ninh về vấn đề xử lý rác thải đô thị ở địa phương còn nhiều bất cập. Thành phố đang lúng túng trong khâu xử lý rác, rác thu về mới chỉ xử lý tạm, chưa biết đến bao giờ Hạ Long mới có lò đốt rác.

Ông Hoàng Văn Hải - Trưởng thôn cho biết, Khu xử lý rác Vũ Oai, mầm mống gây bệnh tật cho người dân ở thôn bản này.

Năm 2016, thành phố Hạ Long tin tưởng vào dự án xử lý rác liên vùng của Tập đoàn Indevco với hệ thống lò dốt rác 900 tấn/ngày, xây dựng ở xã Vũ Oai, đã cho đóng cửa khu xử lý rác theo công nghệ chôn lấp mà trước đó đầu tư bằng nguồn vốn vay ODA tại phường Hà Khẩu và phường Hà Khánh. Khi đóng cửa khu chôn lấp rác Hà Khẩu - Hà Khánh, rác được chuyển về Vũ Oai để chờ khi Indevco xây dựng xong lò bễ thì đốt. Nhưng sau 4 năm (2016 - 2019), Indevco xây dựng xong hệ thống lò đốt rác lại không đốt được rác. Rác ở thành phố Hạ Long và các địa phương trong quy hoạch liên vùng chở về Vũ Oai chờ đốt lưu cữu trên 860.000 tấn, đã gây đại họa về môi trường cho thôn Đồng Lá, xã Hòa Bình.

Từ khi Indevco không nhận rác về chờ đốt (2019), thành phố Hạ Long vẫn thu gom mỗi ngày từ 300-350 tấn rác thải sinh hoạt đô thị đưa về bãi chứa rác Vũ Oai, để chôn lấp tạm bởi vẫn nuôi hy vọng chờ đốt. Hạ Long một mặt gửi gắm vào Indevco sẽ cân chỉnh lại lò bễ đốt được rác mà tháng 2/2021 doanh nghiệp này có văn bản xin được tiếp tục lập dự án mới với đề xuất nghiên cứu điều chỉnh quy hoạch đầu tư xây dựng khu trung tâm xử lý chất thải rắn, trồng cây ăn quả, rau sạch chất lượng cao và công viên cây xanh. Trong đó, trọng tâm là sử dụng 6ha xây dựng một nhà máy xử lý rác sinh hoạt công nghệ đốt phát điện trên nền đất cũ... tỉnh đã đồng ý gia hạn dự án xây lò đốt rác cho Indevco. Mặt khác, địa phương thu hồi bớt diện tích đất mà trước đây tạm giao cho Indevco xây dựng lò hỏa thiêu rác nhưng không thành, để kêu gọi nhà đầu tư mới đầu tư đốt rác phát điện.

Khu xử lý rác Vũ Oai sơ sài, không đảm bảo quy chuẩn vệ sinh.

Đến nay, đã hết thời gian gia hạn cho Indevco xây dựng một nhà máy xử lý rác sinh hoạt công nghệ đốt phát điện trên nền đất cũ, mà chưa thấy lò bễ đỏ lửa đốt rác; và chưa rõ vướng mắc tại đâu mà thành phố Hạ Long chưa thu hút được nhà đầu tư nào vào xây dựng lò đốt rác phát điện. Khu tập kết rác của thành phố tại xã Vũ Oai, thì kho chứa không ra kho chứa, khu xử lý chôn lấp không ra khu xử lý chôn lấp, chỉ xử lý tạm bợ, sơ sài, không đảm bảo quy chuẩn vệ sinh.

Cụ thể, rác rưởi tải về không được thanh trùng chia tầng phủ đất, không có bể chứa hệ thống thu gom lắng lọc xử lý nước rỉ rác theo quy cách mà Bộ Xây dựng hướng dẫn. Hiện rác chở về đánh đống chất cao, xe chở rác leo lên đổ rác còn khó nhọc... Hằng ngày từ 300-350 tấn rác thu gom ở các đô thị ùn ùn chở đến Vũ Oai, mắt thường cũng thấy núi rác mỗi ngày phình ra, cao lên bởi mỗi năm tăng thêm khoảng 120.000 tấn rác. Tính nhẩm cũng ra, rác lưu cữu trước năm 2019 là 860.000 tấn, sau đó mỗi năm bồi thêm khoảng trên dưới 120.000 tấn, thì nay Vũ Oai có “vựa” rác khổng lồ trên 1 triệu tấn đang đè nặng lên thổ đất này.

Theo chị Linh Thị Hoan, người dân khó sống chung với kho rác lớn.

Khổ sở nhất là 154 hộ dân ở thôn Đồng Lá, xã Hòa Bình bị mùi hôi thối của rác tự phân hủy và ruồi nhặng hành hạ. Ông Bàn Đức Toàn, người dân tộc Dao cho biết, bãi rác khổng lồ này đã làm đảo lộn cuộc sống của bà con khe bản. Uế khí của rác như quả bom vô hình ném vào khe bản, mà (bom) khí độc này còn nguy hiểm hơn khối thuốc súng. Đồng Lá là một thung lũng rộng, đồng ruộng phì nhiêu, trước đây cây cối tốt tươi, thôn bản trù mật, người dân khỏe mạnh vui vẻ. Từ khi đầu thôn mọc lên bãi rác, đã gây ra đại họa môi trường cho thôn Đồng Lá.

Cảm nhận rất rõ là hệ sinh thái trong thung lũng Đồng Lá bị thay đổi, kênh mương nước ngả màu, bốc mùi khác thường, cây cối cằn cỗi lắm sâu bệnh. Thôn Đồng Lá tỷ lệ người ốm đau cao nhất xã, cứ 10 người dân có một người bệnh trọng. Một số người còn trẻ mà đã đổ bệnh lạ dẫn đến tử vong. Ông Hoàng Văn Hải - Trưởng thôn đưa ra một danh sách người ngã bệnh lạ chết trẻ, trong đó có người khi mới nhập viện chỉ thấy triệu chứng tức ngực, khó thở (thầy thuốc từng bảo căn bệnh do môi trường gây ra) sau đó biến chứng dẫn đến tử vong.

Thôn Đồng Lá, hệ sinh thái bị thay đổi, kênh mương nước ngả màu, bốc mùi khác thường, cây cối cằn cỗi lắm sâu bệnh.

Thôn Đồng Lá buồn tẻ, cộng đồng dân cư đang bị phân tán; vì nguy cơ bệnh tật cao mà gia đình chị Đặng Thị Phượng phải đóng cửa bỏ nhà đi nơi khác ở. Ông Hoàng Văn Hải bảo, nếu là con thuyền thì đã đẩy ra bến khác; ai đặt chân đến thôn Đồng Lá là thấy ngay sự “khó ở” mới thấy hết giá trị những vùng đất “đáng sống” ở đâu đó.

Thành phố Hạ Long, trung tâm của tỉnh không có lò thiêu rác, trong khi các thành phố Móng Cái, Uông Bí và thị xã Đông Triều đã có lò đốt rác; tức đầu tỉnh cuối tỉnh và áp sườn mình là Uông Bí có lò hỏa thiêu rác thường nhật đốt 250 tấn/ngày, công suất đạt tới trên 500 tấn/ngày.

Thành phố Hạ Long thừa rác thiếu lò đốt rác, trái lại thành phố Uông Bí kề cận lại thừa lò thiêu rác để đốt… cho thấy lò đốt rác không phải là “hàng độc” đã khiến cử tri quan tâm, mong mỏi thành phố Hạ Long bao giờ thì đốt được rác?