Kinh Bắc: Nơi hội tụ tinh hoa

(Xây dựng) - Bắc Ninh - Kinh Bắc, miền đất địa linh nhân kiệt, cái nôi của nền văn minh Việt cổ, nơi phát tích vương triều Lý oai hùng. Hành trình về miền di sản sẽ đưa du khách đến những di tích lịch sử văn hóa lừng danh, làng nghề truyền thống tinh xảo, được nghe những làn điệu Quan họ mượt mà, say đắm lòng người.

Lấy cảm hứng từ cấu trúc mái đình, Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh có kiến trúc độc đáo, vừa thể hiện hơi thở của thời đại, mà vẫn gìn giữ vẹn nguyên cốt lõi giá trị truyền thống.

Khúc tráng ca bên dòng sông Cầu

Nằm bên bờ sông Cầu thơ mộng, Bắc Ninh là “chứng nhân” của những trang sử oai hùng, với chiến công lẫy lừng của Thái úy Lý Thường Kiệt đánh tan quân Tống xâm lược trên phòng tuyến sông Như Nguyệt năm 1077. Để tưởng nhớ công ơn vị anh hùng dân tộc, người dân đã lập Đền thờ ông ở thôn Như Nguyệt, xã Tam Giang, huyện Yên Phong.

Ông Nguyễn Hữu Mạo - Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích và Xúc tiến du lịch, Sở VH, TT&DL Bắc Ninh thông tin: Tương truyền, vua Lý Nhân Tông khi đi thị sát phòng tuyến sông Như Nguyệt năm 1076 đã đến làng Ngột Nhất, thấy cảnh sắc thơ mộng trên bến dưới thuyền, bèn đổi tên làng là Như Nguyệt và đề tặng 8 chữ vàng “Như Nguyệt chi hằng An Phong đệ nhất”, nghĩa là “phong cảnh Như Nguyệt đẹp tựa mặt trăng, nhất huyện Yên Phong”, tên làng Như Nguyệt có từ đó.

Với truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, hàng năm, người dân tổ chức trọng thể ba sự kiện vào các ngày: 17/02 Âm lịch (ngày sinh Thái úy Lý Thường Kiệt); 18/02 Âm lịch, (kỷ niệm chiến thắng sông Như Nguyệt năm 1077); 02/6 Âm lịch (ngày mất của Thái uý Lý Thường Kiệt). Đặc biệt, cứ 5 năm một lần, kể từ năm 1077, tại đền thờ Lý Thường Kiệt, người dân long trọng tổ chức lễ kỷ niệm chiến thắng sông Như Nguyệt, tái hiện hào khí năm xưa qua những màn bơi chải sôi động trên dòng sông Cầu, khơi dậy tinh thần thượng võ và lòng tự hào dân tộc.

Dấu ấn hào hùng của vùng đất này còn được thể hiện qua tiến trình lịch sử. Nơi đây là cái nôi của vương triều Lý, nơi sinh ra vị Vua khai quốc Lý Công Uẩn, người có công mở ra kỷ nguyên vàng son cho Đại Việt. Ngày nay, Khu di tích lưu niệm nhà Lý tại phường Đình Bảng, TP Từ Sơn, với Đền Đô uy nghiêm và quần thể lăng mộ các vị vua triều Lý, là điểm đến tâm linh, mỗi năm thu hút hàng triệu du khách đến dâng hương tưởng niệm, chiêm bái. Vào ngày 15/3 âm lịch, lễ hội Đền Đô diễn ra với không khí náo nhiệt, thu hút du khách thập phương về trẩy hội, tìm hiểu lịch sử và văn hóa của triều đại huy hoàng này.

Về miền di sản Bắc Ninh - Kinh Bắc, không thể bỏ qua những công trình kiến trúc độc đáo, mang đậm dấu ấn lịch sử và nghệ thuật, kết hợp hài hòa giữa kiến trúc cung đình với kiến trúc dân gian. Chùa Phật Tích (Vạn Phúc tự) trên sườn non Phật Tích, huyện Tiên Du, nổi tiếng với pho tượng A Di Đà bằng đá xanh có niên đại từ thời Lý, là kiệt tác của nghệ thuật điêu khắc Phật giáo Việt Nam.

Hệ thống chùa “Tứ Pháp” gồm chùa Dâu, chùa Đậu, chùa Tướng, chùa Dàn (thị xã Thuận Thành) được coi là nguồn cội, Tổ đình của Phật giáo Việt Nam, xây dựng khoảng 2.000 năm trước, gắn với tín ngưỡng thờ Mẫu bản địa và lễ hội rước “Tứ Pháp” độc đáo. Trong đó, chùa Dâu tọa lạc tại phường Thanh Khương là chùa cả có quy mô lớn, trăm gian, được mệnh danh “Đệ nhất cổ tự trời Nam” luôn in đậm trong tâm thức người dân Kinh Bắc qua câu ca dao quen thuộc: "Dù ai đi đâu về đâu/ Hễ trông thấy tháp chùa Dâu thì về”/ “Dù ai buôn bán trăm nghề/ Tháng Tư ngày Tám thì về hội Dâu”.

Ngược dòng thời gian, khám phá Thành cổ Luy Lâu - trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa và tôn giáo đầu tiên của đất nước - nơi đây từng là kinh đô phồn thịnh của nước Âu Lạc dưới thời vua An Dương Vương. Tương truyền, thành được xây dựng thần kỳ trong một đêm bởi phép thuật của những cây gậy tre thiêng. Đây cũng là địa điểm duy nhất trên thế giới tìm thấy công xưởng và khuôn đúc trống đồng - minh chứng cho kỹ thuật chế tác tinh xảo của người Việt cổ.

Đến thăm địa chỉ đỏ Văn Miếu Bắc Ninh, tọa lạc trên núi Phúc Đức, phường Đại Phúc, TP Bắc Ninh, du khách được trở về với hào khí lịch sử cùng các danh nhân khoa bảng xứ Kinh Bắc xưa - những bậc tiền nhân, những danh sĩ đã góp phần gìn giữ và phát huy truyền thống hiếu học, làm rạng danh quê hương đất nước. Ngoài ra, ở vùng đất này, còn hàng trăm công trình di tích có kiến trúc cổ, hàng chục bảo vật quốc gia độc đáo, đặc sắc khác.

Chùa Phật Tích (Vạn Phúc tự) trên sườn non Phật Tích, huyện Tiên Du, nổi tiếng với pho tượng A Di Đà bằng đá xanh có niên đại từ thời Lý.

Lời mời gọi từ miền Kinh Bắc

Mỗi di tích là một câu chuyện, mỗi công trình là một minh chứng cho những trang sử hào hùng của cha ông. Về với miền đất của di sản văn hóa phong phú, khám phá giá trị lịch sử, văn hóa với những khu di tích lịch sử uy nghiêm, hoà mình vào cuộc sống của những vĩ nhân lịch sử, thấm đượm từng trang sử hào hùng, chiến công hiển hách, du khách sẽ thấy, nét văn hóa in đậm trong từng viên gạch, ngọn cỏ, hòa cùng không gian cổ kính, trầm mặc, vượt thời gian. Tất cả đã tạo nên vẻ đẹp tinh tế và linh thiêng của vùng đất ngàn năm văn hiến.

Ghi dấu ấn trên hành trình gìn giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa, Bắc Ninh - Kinh Bắc, vùng đất "danh thơm nức tiếng", nơi huyền sử hòa quyện vào lịch sử, rực rỡ sắc màu lễ hội, hun đúc nên con người Bắc Ninh - Kinh Bắc tài hoa, thanh lịch, sống trọn nghĩa, vẹn tình, tự hào sở hữu những di sản phi vật thể đặc sắc, tiêu biểu là Dân ca Quan họ, được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Tại lễ kỷ niệm 15 năm Dân ca Quan họ Bắc Ninh, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đánh giá: “Dân ca Quan họ là tinh hoa văn hóa, kết tinh từ cuộc sống, tình yêu và khát vọng của người dân Kinh Bắc. Với giai điệu trữ tình, lời ca giàu chất thơ, Quan họ là âm nhạc, là sợi dây gắn kết con người, là nơi sẻ chia tình yêu quê hương đất nước. Những làn điệu Quan họ mượt mà, đằm thắm, với sức sống bền bỉ qua nhiều thế hệ, đã trở thành “đặc sản văn hóa” của vùng đất Kinh Bắc địa linh nhân kiệt, là niềm tự hào của văn hóa Việt Nam”.

Và điểm đến trong hành trình khám phá miền di sản Bắc Ninh - Kinh Bắc, du khách không nên bỏ qua trải nghiệm khám phá tinh hoa nghề truyền thống nổi tiếng của làng gốm Phù Lãng cùng những sản phẩm gốm tinh xảo; những bức tranh dân gian mộc mạc chứa đựng hồn cốt dân tộc của làng tranh Đông Hồ hay sản phẩm đồng độc đáo của làng nghề đúc đồng Đại Bái... cùng trò chuyện với các nghệ nhân, lắng nghe, cảm nhận những tâm huyết, niềm đam mê của họ trong gìn giữ nghề truyền thống của cha ông.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Lê Xuân Lợi cho biết: “Với bề dày lịch sử lâu đời, Bắc Ninh - Kinh Bắc sở hữu những di sản văn hóa vật thể, phi vật thể quý giá, hệ thống di tích lịch sử văn hóa phong phú cùng những ngôi chùa cổ kính, những lễ hội truyền thống đặc sắc. Đây là nguồn tài nguyên di sản văn hoá vô giá, góp phần quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, đặc biệt là trong lĩnh vực du lịch. Tỉnh Bắc Ninh luôn quan tâm, chú trọng công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản, gắn với phát triển du lịch bền vững. Chúng tôi tin rằng, Bắc Ninh sẽ ngày càng thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm và khám phá”.

Hành trình về miền di sản Bắc Ninh - Kinh Bắc là trải nghiệm đầy thú vị khi xuân về, nơi du khách được hòa mình vào không gian văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, cảm nhận tình người ấm áp, hiếu khách và đắm chìm trong sự nồng hậu, tinh tế của người dân nơi đây với lời ca ngọt ngào - "Người ơi người ở đừng về"!