Với những giá trị văn hóa, lịch sử độc đáo và duy nhất, bảo vật quốc gia Cửu đỉnh được đặt tại sân Thế Tổ Miếu, Đại Nội Huế đã được Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế hoàn thành việc xây dựng hồ sơ gửi Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch xem xét cho ý kiến trước khi đệ trình UNESCO công nhận Cửu đỉnh là Di sản tư liệu thế giới.
 |
| Vẻ đẹp trường tồn của bộ Cửu đỉnh tại sân Thế Tổ Miếu, Đại Nội Huế. Ảnh: Đỗ Trưởng/TTXVN |
Theo bà Lê Thị An Hòa, Trưởng Phòng Nghiên cứu Khoa học, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, qua nghiên cứu các nước đồng văn như Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore, Nhật Bản, bộ Cửu đỉnh của Thừa Thiên - Huế là độc bản. Ngoài tính biểu trưng cho các vị vua, thể hiện quyền lực của vương triều nhà Nguyễn, Cửu đỉnh như một bộ "Bách khoa toàn thư" của Việt Nam đầu thế kỷ XIX được ghi bằng ngôn ngữ tạo hình. Vì vậy, đối chiếu với hệ thống tiêu chí của Di sản tư liệu thuộc Chương trình ký ức thế giới của UNESCO, Cửu đỉnh hoàn toàn xứng đáng được UNESCO vinh danh là Di sản tư liệu thế giới.
Cửu đỉnh là 9 đỉnh bằng đồng được khởi công chế tác vào cuối năm 1835 dưới thời vua Minh Mạng. Trải qua gần 200 năm tồn tại, Cửu đỉnh vẫn tồn tại nguyên vẹn, là bản nguyên gốc và duy nhất, chưa từng được sửa chữa. Với những giá trị đặc sắc, Cửu đỉnh được công nhận bảo vật quốc gia năm 2012.
Đặc biệt, Cửu đỉnh gắn liền với thụy hiệu của các vua nhà Nguyễn, được đặt ở vị trí đối diện với án thờ các vua bên trong Thế Tổ Miếu. Trên Cửu đỉnh khắc họa nhiều hình ảnh về các cảnh vật rất thật và thân quen với người Việt trải dài từ Bắc vào Nam, tạo nên bức tranh thiên nhiên giàu đẹp của đất nước, như: tinh tú, núi sông, cửa biển, lãnh hải, cửa ải, cây cối, hoa cỏ, động vật, binh khí, xe thuyền…
 |
| Cửu đỉnh được xem như một bộ cẩm nang có minh họa và chú thích đầu tiên của nước ta về sự đa dạng sinh học. Ảnh: Đỗ Trưởng/TTXVN |
Cửu đỉnh được xem như một bộ cẩm nang có minh họa và chú thích đầu tiên của nước ta về sự đa dạng sinh học. Trong số 162 họa tiết chạm nổi trên Cửu đỉnh, có tới 90 hình ảnh về các loài động, thực vật đặc trưng của Việt Nam. Các họa tiết này đều thể hiện một cách sống động các loài động, thực vật, nhiều chỗ chạm khắc khá chi tiết những đặc điểm nổi bật của các loài.
Hình ảnh sông núi, lãnh hải của Việt Nam được chạm khắc nổi trên bộ Cửu đỉnh triều Nguyễn. Điển hình như Tuyên đỉnh có sông Hồng, Huyền đỉnh có sông Cửu Long và Nhân đỉnh có sông Hương; Cao đỉnh có hổ trên rừng, Nhân đỉnh có cá voi dưới biển…
Hình ảnh biển đảo của nước ta được chạm khắc rõ ràng trên Cửu đỉnh nhà Nguyễn. Trong 9 đỉnh, có 3 đỉnh to cao nhất và quan trọng nhất có khắc biển đảo nước Việt, gồm: biển Đông ở Cao đỉnh, biển Nam ở Nhân đỉnh và biển Tây ở Chương đỉnh. Cùng với hàng loạt tài liệu Hán Nôm cổ, những hình ảnh biển đảo được khắc trên bộ Cửu đỉnh là một nguồn tư liệu quý về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
Theo nhiều nhà nghiên cứu, bộ báu vật này được chế tác bởi các nghệ nhân bậc thầy về đúc đồng dưới thời nhà Nguyễn. Kỹ thuật khắc nổi những họa tiết, hoa văn tinh tế với những hình ảnh "sống động" trên bộ Cửu đỉnh đòi hỏi các nghệ nhân phải kiên trì và có sự am hiểu nhất định. Theo một số sử liệu, Cửu đỉnh được đúc theo lối thủ công truyền thống nên việc tạo khuôn đúc cũng thực hiện theo thủ công qua việc chọn lựa loại đất sét phù hợp một cách tỉ mỉ.
Khuôn đúc Cửu đỉnh là khuôn "độc bản", sau khi hoàn thành chế tác, các khuôn đúc đều bị phá bỏ để tránh sự sao chép. Quá trình chế tác khuôn đúc được triều đình giám sát chặt chẽ. Từ cách tạo dáng đến các hình chạm nổi trang trí bên ngoài cho thấy, tất cả các đơn vị hoa văn, họa tiết trang trí trên Cửu đỉnh là một thực thể độc lập và duy nhất.
 |
| Cửu đỉnh là những tác phẩm đạt đến độ hoàn mỹ của nghệ thuật đúc đồng truyền thống Việt Nam. Ảnh: Đỗ Trưởng/TTXVN |
Nhà nghiên cứu Dương Phước Thu cho biết, Cửu đỉnh là những tác phẩm đạt đến độ hoàn mỹ của nghệ thuật đúc đồng truyền thống của Việt Nam. Những hình ảnh chạm nổi trên Cửu đỉnh là một bộ "Đại Nam nhất thống chí" bằng đồng vô cùng độc đáo. Ngoài việc thể hiện vị trí của hoàng gia, hoàng tộc, nhưng cung đình, hình ảnh trên Cửu đỉnh còn mang đậm tính dân gian, gắn liền với đời sống của người lao động. Cửu đỉnh còn được coi là vật báu chốn thâm nghiêm trước Thế Miếu, nơi thờ các vua nhà Nguyễn, mang tính thống nhất và toàn vẹn của lãnh thổ quốc gia.
Theo Tường Vi (TTXVN)
