(Xây dựng) - Tháng 11/2018, Báo điện tử Xây dựng đã đăng bài: “Dự án nhà máy xử lý nước thải kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè bao giờ triển khai?”, lúc đó công tác đấu thầu đã triển khai hơn 1 năm, Ban Quản lý dự án cải thiện môi trường khu vực Nhiêu Lộc – Thị Nghè giai đoạn 2 đang trình lần thứ 3 cho Ngân hàng thế giới để lựa chọn liên danh Tập đoàn Samsung trúng thầu với giá thấp nhất. Dựa trên các phân tích khoa học của các chuyên gia, đặc biệt là ý kiến của liên danh SUEZ – POSCO thì chúng tôi cho rằng liên danh này đã sử dụng công nghệ bùn hạt không phù hợp với điều kiện khí hậu, thời tiết tại địa bàn TP Hồ Chí Minh và có thể dẫn đến những hậu quả không tốt cho dự án. Đến nay, hình như liên danh Samsung đã bị loại và Ban Quản lý dự án tiếp tục lựa chọn liên danh nhà thầu ACCIONA – VINCI để thực hiện gói thầu số 2 “thiết kế, thi công và vận hành nhà máy xử lý nước thải” công suất là 240.000m3/ngày/đêm. Gần nửa năm đã trôi qua, Ban Quản lý dự án lại tiếp tục lựa chọn được liên danh nhà thầu ACCIONA – VINCI để thực hiện gói thầu trên.
Ảnh minh họa. (Nguồn: Internet)
Tuy nhiên, trong việc lựa chọn nhà thầu này hình như cũng có nhiều uẩn khúc và dẫn đến những việc khiếu nại của các nhà thầu khác. Được biết liên danh SUEZ – POSCO đã có nhiều văn bản và ít nhất là 8 văn bản phản ứng về việc lựa chọn liên danh nhà thầu ACCIONA – VINCI như văn bản ngày 15/5/2018; văn bản ngày 12/12/2018; văn bản ngày 05/02/2019; văn bản 25/02/2019; văn bản ngày 04/03/2019; văn bản ngày 11/03/2019; văn bản ngày 15/03/2019 và văn bản ngày 26/03/2019. Những văn bản này đã được gửi đi nhiều nơi như UBND TP Hồ Chí Minh, Ban Quản lý đầu tư dự án vệ sinh môi trường TP Hồ Chí Minh, Ngân hàng thế giới và Cục Đấu thầu (Bộ Kế hoạch & Đầu tư)…
Nội dung các văn bản đều cho rằng việc Ban Quản lý dự án lựa chọn liên danh nhà thầu ACCIONA – VINCI là không phù hợp với pháp luật đấu thầu Việt Nam và hồ sơ mời thầu do Ban Quản lý phát hành; đồng thời việc lựa chọn nhà thầu đã không được đánh giá dựa trên các yếu tố kỹ thuật và kinh tế sẽ dẫn đến những hậu quả không lường đối với dự án này. Các công văn đều có chung một số nội dung chính:
Thứ nhất, việc đánh giá hồ sơ dự thầu.
Văn bản cho rằng việc đánh giá mới chỉ dựa trên giá trúng thầu; trong khi tại thời điểm mở thầu chênh lệnh về giá giữa liên danh ACCIONA – VINCI và liên danh SUEZ – POSCO khoảng 10 triệu USD (khoảng 4%), liên danh này cho rằng đây là sự chênh lệnh không đáng kể đối với một dự án đầu tư với nguồn kinh phí lớn và vòng đời trên 30 năm. Đặc biệt, giá mở thầu vào ngày 08/12/2017.
Về vấn đề này, chúng tôi cho rằng từ thời điểm 2017 cho đến tại thời điểm này thì giá vật liệu xây dựng đã trượt giá, mức lương công nhân cũng đã thay đổi; với một dự án có nguồn kinh phí đầu tư lớn, trong điều kiện do công tác khảo sát ban đầu có nhiều hạn chế vì vậy việc phát sinh khối lượng trong quá trình thi công là không thể tránh khỏi; thông thường với những dự án tấm cỡ như thế này từ khi khởi công cho đến khi hoàn thành thì giá quyết toán vượt trên dưới 10% với giá trúng thầu ban đầu là phổ biến, cá biệt có những dự án cũng đấu thầu quốc tế nhưng vượt gấp 1.5 hoặc cao hơn so với giá trúng thầu ban đầu (như đường sắt trên cao Hà Nội, đường tàu điện ngầm TP Hồ Chí Minh…).
Như vậy, trường hợp dự án này là dự án hợp đồng điều chỉnh giá thì việc chênh lệnh 4% đó là con số không lớn và chắc chắn khi kết thúc công trình con số này sẽ vượt lên. Việc chọn giá để lựa chọn nhà thầu trong trường hợp như thế này không còn ý nghĩa.
Thứ hai, về công nghệ MBBR không cho phép theo hồ sơ mời thầu.
Nội dung hồ sơ mời thầu tháng 6/2017 (phần 1 mục III trang 36) chỉ có 3 công nghệ được chấp nhận áp dụng cho công trình này gồm: CAS (bùn hoạt tính truyền thống); SBR (phản ứng sinh học theo mẻ); BF (lọc sinh học). Trong hồ sơ dự thầu liên danh ACCIONA – VINCI đã sử dụng công nghệ MBBR nhưng vẫn được Ban quản lý dự án lựa chọn và giải thích rằng “vì MBBR thuộc nhóm công nghệ CAS nên MBBR là công nghệ được cho phép”. Việc tuyên bố này là không chính xác bởi theo các nghiên cứu của các chuyên gia độc lập trên thế giới thì công nghệ MBBR không thuộc nhóm công nghệ CAS?
Mặt khác tại tập 2 trang 16 mục VI yêu cầu của chủ đầu tư – đoạn 1 thiết kế - 1.1.1 xác định quy trình “việc xác định quy trình dựa trên các công thức được thừa nhận trên toàn quốc tế và rộng rãi, là phương pháp thiết kế tiên tiến nhất. Nếu không tồn tại công thức (là phương trình) nêu trên và chỉ có kinh nghiệm từ các nhà máy hiện hữu có thể được xem là cơ sở để xác định quy trình thì nhà máy đó phải hoạt động ít nhất 3 năm trong lĩnh vực xử lý nước thải, nhà máy đó có công suất tương tự, tiêu chuẩn xử lý tương tự và các điều kiện khí hậu tương tự và kinh nghiệm đó được cung cấp dưới hình thức dẫn chiếu được chứng nhận bởi khách hàng có liên quan”.
Như vậy so với yêu cầu của hồ sơ mời thầu thì: Công nghệ MBBR là công nghệ không được chấp nhận trong hồ sơ mời thầu. Công nghệ MBBR không có công thức cụ thể sẵn vì mỗi nhà máy xử lý nước thải, theo công nghệ này phụ thuộc vào vật liệu, điều kiện thời tiết khí hậu, phương tiện được sử dụng. Trong trường hợp khác nếu công nghệ này được chấp nhận thì phải có nhà máy xử lý có công suất tương tự và đã hoạt động trong 3 năm.
Trên thực tế liên danh ACCIONA – VINCI chưa từng xây dựng và quản lý nhà máy tương tự như yêu cầu của hồ sơ là nhà máy có lưu lượng lớn hơn hoặc bằng 240.000m3/ngày/đêm. Các nguồn tham chiếu về MBBR hiện tại trên thế giới chỉ có ở Virginia & Rhode Island, Hoa Kỳ và đó là các nguồn tham chiếu của VEOLIA. Những nguồn tham chiếu này không đáp ứng được yêu cầu về kích thước tương tự hoặc với tiêu chuẩn xử lý tương tự.
Thứ ba, xung đột lợi ích.
Hiện có vấn đề về xung đột lợi ích với ACCIONA, một thành viên của liên danh ACCIONA – VINCI. Việc ACCIONA sử dụng công nghệ MBBR của VEOLIA đã được biết đến rộng rãi trong ngành. OTV, một thành viên của liên danh OTV-Daelim là công ty con của VEOLIA. Do liên danh ACCIONA – VINCI sử dụng công nghệ, giấy phép và nguồn tham chiếu của VEOLIA, theo Điều 4.2 của thư mời thầu, thì đây là xung đột lợi ích tiềm năng bởi OTV cũng đã nộp hồ sơ dự thầu do dự án nhà máy xử lý nước thải kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè.
Với ba vấn đề đã phân tích nêu trên và nếu những vấn đề này đã được đặt ra trong hồ sơ mời thầu, theo pháp luật thì liên danh ACCIONA – VINCI phải được loại bỏ trong đấu thầu.
Bằng việc lựa chọn nhà thầu kể từ thời điểm mở thầu nhưng Ban Quản lý dự án đã kéo dài 2 năm (hơn một năm trình lựa chọn liên danh) Samsung nhưng rồi loại bỏ, đến nay lại tiếp tục lựa chọn nhà thầu liên danh ACCIONA – VINCI với nhiều vấn đề vướng mắc trong pháp luật.
Hai năm đã tốn bao nhiêu tiền của của nhân dân và mất uy tín với thế giới, ai sẽ chịu tránh nhiệm?
Nói về trách nhiệm, trong bức thư gửi cho liên danh SUEZ – POSCO, ông Fook Chuan Eng với tư cách là trưởng nhóm nghĩa vụ của Ngân hàng thế giới trong gói thầu (XL-02) đã viết: “Chúng tôi ghi nhận những vấn đề ông nêu trong cuộc trao đổi, nhưng chúng tôi cũng muốn nói rõ với ông rằng: Ngân hàng không chịu trách nhiệm về những vấn đề liên quan đến việc đấu thầu nêu trên. Như đã nêu rất rõ trong bản hướng dẫn đấu thầu của Ngân hàng thế giới (hãy tham khảo khoản 2 điều 3 trong bản hướng dẫn), bên vay (trong trường hợp này cụ thể là chính quyền TP Hồ Chí Minh và thực thể tham gia đấu thầu của họ - cơ quan quản lý đầu tư) sẽ là người chịu trách nhiệm về pháp lý cho việc đấu thầu này. Bên vay có quyền mời thầu, nhận hồ sơ thầu, đấu thầu và hợp đồng…”.
Vậy trách nhiệm thuộc về ai đã rõ. Ban Quản lý dự án là cơ quan được UBND TP Hồ Chí Minh ủy quyền thực hiện các công tác về đấu thầu và quản lý dự án phải chịu trách nhiệm trước nhân dân và pháp luật về những lãng phí đã nêu trên. Mặt khác, nếu cố tình lựa chọn những nhà thầu vi phạm pháp luật đấu thầu và hồ sơ mời thầu thì hoàn toàn phải chịu trách nhiệm trước pháp luật; đồng thời đây là nhà máy xử lý nước thải đầu tiên với công suất lớn, đầu tiên tại Việt Nam; nếu lựa chọn công nghệ xử lý không chuẩn xác thì sẽ gây ra hậu quả khôn lường, mà những vấn đề này đã được cảnh báo trước, riêng ông giám đốc Vương Hải Long cần cẩn trọng và minh bạch trong việc lựa chọn nhà thầu. UBND TP Hồ Chí Minh và các ngành chức năng cũng cần sớm vào cuộc để đảm bảo dự án đạt hiệu quả như mục tiêu đề ra.
Duy Nguyên
Theo
