Phát hiện báu vật hiếm thấy ở Dải Gaza

Tình cờ được khai quật trong sân sau của một người nông dân sống ở Dải Gaza, một di tích mosaic đang khiến các nhà khảo cổ chú ý và cũng làm dấy nên sự quan ngại về vấn đề bảo tồn.

Mùa xuân năm ngoái, khi một người nông dân Palestine đang trồng cây olive mới thì bỗng chiếc xẻng của ông va phải một bề mặt cứng.

Trong vòng 3 tháng, ông và con trai của mình đã dần khai quật được một lớp sàn mosaic thời Byzantine rất công phu. Các chuyên gia đánh giá đây là một trong những di tích khảo cổ lớn nhất từng được tìm thấy ở Gaza.

Một phát hiện tinh xảo

Khám phá này đã tạo ra sự hứng thú cho các nhà khảo cổ học, và những người lãnh đạo Hamas ở khu vực này. Họ đang chuẩn bị cho một thông báo lớn vào một vài ngày tới.

Điều này cũng kêu gọi sự bảo vệ tốt hơn các cổ vật của Gaza, một kho tàng "mong manh" nằm trong các địa điểm luôn bị đe dọa bởi sự thiếu nhận thức và nguồn lực cũng như nguy cơ bị tàn phá bởi xung đột giữa Israel và các chiến binh Palestine.

Phần sàn mosaic thể hiện hình ảnh của 17 loài thú và chim rất cầu kỳ. Ảnh: AP.

Phần sàn mosaic trên được phát hiện ở nơi chỉ cách biên giới Israel một km. Trên đó có vẽ 17 loài thú và chim được biểu tượng hóa, đang ở trong tình trạng tốt với màu sắc tươi sáng.

René Elter, một nhà khảo cổ học từ Trường Kinh thánh và Khảo cổ học Jerusalem, cho biết: “Đây là một trong những bức mosaic đẹp nhất được phát hiện ở Gaza, tính cả về chất lượng mỹ thuật và độ phức tạp của hình học".

Ông nói thêm: “Chưa bao giờ lại có tác phẩm mosaic tinh xảo thể hiện sự chính xác trong thiết kế và màu sắc phong phú như phát hiện ở Dải Gaza".

Ông Elter cho biết phần sàn này có niên đại khoảng từ thế kỷ V đến thế kỷ VII. Nhưng họ cần phải triển khai một cuộc khai quật khoa học hơn để xác định chính xác thời điểm xây dựng và liệu nó có phải là một phần của khu phức hợp tôn giáo hay trường đấu hay không.

Ông Elter không thể trực tiếp đến thăm địa điểm này, nhưng đã xem ảnh và video do các đối tác nghiên cứu địa phương gửi.

Vùng đất đau thương

Dải Gaza, một vùng đất ven biển của Palestine kẹp giữa Israel và Ai Cập, là một tuyến đường thương mại nhộn nhịp giữa Ai Cập và Levant trong thời cổ đại.

Nơi này vẫn còn sót lại một vài thứ thuộc về các nền văn minh cổ đại, từ thời kỳ đồ đồng đến thời Hồi giáo và Ottoman.

Hoa văn mosaic rất rõ nét được phát hiện trong khu vực khai quật của người nông dân ở thị trấn Bureij. Ảnh: AP.

Tuy nhiên, các kho báu ấy hiếm khi được bảo vệ. Trước đây, chúng thường bị cướp phá.

Còn gần đây, một số cổ vật, di tích đã bị hư hại hoặc bị phá hủy để phát triển dự án xây dựng hoặc do giao tranh với Israel.

Israel và Ai Cập đã từng phong tỏa Dải Gaza sau khi nhóm chiến binh Hamas kiểm soát nơi này vào năm 2007.

Bản thân phía Hamas không quá quan tâm đến việc bảo tồn vì họ phải đáp ứng nhu cầu cho lượng dân số ngày càng tăng. Hiện nay có hơn 2,3 triệu người đang sống trong dải đất chỉ 300 km2.

Vào năm 2017, Hamas đã cho san phẳng khu vực rộng lớn của một địa điểm chứa di vật từ thời kỳ đồ đồng 4.500 năm tuổi để xây nhà ở cho các thành viên của lực lượng.

Đầu năm nay, những chiếc xe ủi đất lại hoạt động cho một dự án nhà ở do Ai Cập tài trợ ở phía bắc Gaza, đã khai quật được một ngôi mộ thời La Mã.

Tuy nhiên, trong số ít các địa điểm được bảo tồn ở Gaza có tu viện Thánh Hilarion, tồn tại từ cuối Đế chế La Mã đến thời kỳ Umayyad của Hồi giáo và một nhà thờ Byzantine là được các tổ chức viện trợ quốc tế khôi phục và mở cửa vào năm nay ở phía bắc Dải Gaza.

Kể cả khi những địa điểm này cũng có sàn mosaic, ông Elter vẫn đánh giá khám phá mới ở thị trấn Bureij, trung tâm Gaza là "đặc biệt".

Bộ phận quản lý cổ vật của Hamas đã mô tả di tích mosaic này là “một khám phá khảo cổ học lớn” nhưng từ chối bình luận thêm, hẹn thông báo chính thức sau.

Chủ nhân của khu đất, đã che lại phần khai quật được bằng những tấm thiếc. Ông hy vọng sẽ nhận được tiền bồi thường vì đã bảo vệ được phát hiện di sản độc nhất vô nhị.

Mảnh đất chứa mảng sàn mosaic rộng khoảng 500 m2. Ba điểm được đào lên cho thấy cái nhìn sơ qua về khu vực này.

Phần hố đào lớn nhất, rộng khoảng 2x3 m, có 17 hình vẽ các loài động vật. Hai phần còn lại thể hiện những hoa văn phức tạp của gạch. Rễ của một cây olive già đã làm hỏng vài phần của bức mosaic, nhưng nhìn chung tổng diện tích sẽ khoảng 23 m2.

Elter cho biết phát hiện này đang ở trong tình trạng "nguy hiểm nguy cấp" vì quá gần hàng rào ngăn cách của Israel.

Những khu vực như vậy dọc theo hàng rào thường xuyên xảy ra các cuộc đụng độ hoặc các cuộc tấn công của Israel. Mới tháng trước, Israel và nhóm chiến binh Thánh chiến Hồi giáo ở Gaza đã giao tranh ác liệt, trong đó Israel đã bắn pháo kích vào các chốt dân quân.

Elter cũng lo lắng rằng việc những người không chuyên khai quật có thể làm hỏng di tích. Ông hy vọng sẽ có một đội khai quật chuyên nghiệp được điều đến xử lý, khôi phục và bảo vệ di tích đúng cách.