Ninh Bình: Quai đê lấn biển – Công trình chinh phục thiên nhiên của con người cố đô

(Xây dựng) - Đã gần 200 năm từ khi cụ Nguyễn Công Trứ bắt đầu kêu gọi, đoàn kết người dân ở vùng biển Kim Sơn (Ninh Bình) chung sức, chung lòng quai đê, lấn từng mét đất về phía biển để ngăn sóng gió, mở mang đất đai vùng bãi bồi để canh tác, sản xuất, hiện tỉnh Ninh Bình đã và đang tiếp tục cho triển khai các dự án quai đê lấn biển, từ đê Bình Minh I đến đê Bình Minh IV. Đây có thể nói là công trình mang tính cách mạng mang lại giá trị to lớn đối với vùng đất cố đô.

Bãi bồi ven biển Kim Sơn từ đê Bình Minh ra đến Cồn Nổi là một vùng rất giàu tiềm năng phát triển kinh tế.

Gian nan quai đê

Theo dòng lịch sử ngược lại những năm 1827, việc khai khẩn đất hoang, quai đê lấn biển ở những bãi bồi màu mỡ ở vùng cửa biển nơi các dòng sông lớn trở về với đại dương là một cách xóa đói giảm nghèo, ổn định cuộc sống cho người dân. Khi đang quai đê Tiền Hải (nay thuộc Thái Bình), Doanh điền sứ Nguyễn Công Trứ đã cho người sang Ninh Bình khảo sát thực địa chuẩn bị khẩn hoang đặt nền móng cho công cuộc lấn biển, chinh phục thiên nhiên cho đến tận ngày nay.

Vùng cửa biển ở Ninh Bình thời ấy vốn có tiếng là dữ dằn, gió to, sóng lớn. Cả một vùng bãi bồi, sình lầy, lau lách trải rộng mênh mông, nên việc đi lại, tập kết vật liệu để quai đê đắp đường, đào sông gặp rất nhiều khó khăn. Song nhờ tài tổ chức và vận dụng linh hoạt, sáng tạo với 63 vị chiêu mộ, thứ mộ, 1.200 nhân đinh và chỉ sau hơn 1 năm, cụ Nguyễn Công Trứ và nhân dân đã hoàn tất việc quai đê, lấn biển Kim Sơn lần đầu tiên.

Kể từ đó đến nay, Kim Sơn trải qua thêm nhiều lần quai đê, lấn biển, chinh phục bãi bồi, xây dựng hệ thống giao thông, thủy lợi như: Ðắp đê Bình Minh I từ năm 1959 – 1960; đắp đê Bình Minh II năm 1981; đắp đê Bình Minh III năm 2008 và năm 2020 bắt đầu đắp đê Bình Minh IV... Sau nhiều lần quai đê lấn biển thì diện tích tự nhiên của huyện Kim Sơn đã tăng lên bốn lần. Toàn huyện giờ đã có hệ thống đê quai dài hàng chục km, cục kỳ kiên cố che chắn sóng gió, bảo vệ người và tài sản cho nhân dân trong những ngày mưa bão. Những con đê dài hàng chục km bằng bê tông trải dài dọc vùng biển Kim Sơn đồng thời cũng là tuyến giao thông huyết mạch của các xã ven biển, góp phần rất lớn trong việc bảo vệ an ninh biên giới biển.

Theo lời kể của người dân nơi đây, đê Bình Minh I được hình thành từ những năm 1960, hồi ấy máy móc chưa có, tất cả công việc lấn biển đều làm bằng sức người. Cả trăm lao động nối tiếp nhau như bức tường thành trước sóng gió, xúc từng xẻng đất, chuyền tay nhau đổ xuống biển. Cứ hùng hục sức người đấu với sức thiên nhiên. Từng hòn đất được đào lên, chuyền tay nhau ném xuống.

Người đào người đắp không biết mệt mỏi nhưng cứ sau một đêm triều dâng thì sáng sau con đê biến mất đến bảy phần. Để đắp được một mét đê dưới bãi biển thì khó khăn gấp ba, bốn lần. Có khi gặp ngày bão tố dồn dập, con đê mới đặp cũng tan theo những con sóng. Thế nhưng, với nghị lực phi thường của con người cố đô, không quản gian khó tuyến đê Bình Minh I được hình thành với chiều dài 7,5km.

Ông Đoàn Quốc Trung - Phó Trưởng phòng Phòng chống thiên tai, Sở Nông nghiệ và Phát triển nông thôn Ninh Bình, người đã đồng hành với quá trình quai đê, lấn biển đầy gian khổ ở vùng bãi bồi Kim Sơn trong suốt nhiều năm qua chia sẻ: Công cuộc quai đê, lấn biển là cuộc đấu trí, đấu lực quyết liệt với sóng biển. Sau đê Bình Minh I, đê Bình Minh II được triển khai với chiều dài theo quy hoạch hiện nay là 25,2km. Đê Bình Minh II được khớp nối với đê Bình Minh I tạo thành một vùng bãi bồi rộng 2.000ha trù phú thuộc địa bàn 3 xã bãi ngang: Kim Hải, Kim Ðông và Kim Trung.

Đê Bình Minh IV đã và đang được tiếp tục triển khai xây dựng.

Khó khăn nhất khi quai đê lấn biển là địa nền, địa chất ở các tuyến đê rất yếu. Hồi đắp đê Bình Minh III, tôi cùng đơn vị thi công thường xuyên ăn ngủ lại hiện trường. Có những hôm đã đắp đê quai, bơm nước đến lại bị biển động lớn, sóng đánh đê quai vỡ sạch, nước tràn hết vào trong hồ móng, hôm sau lại phải bơm lại từ đầu.

Theo ông Trung, thời điểm tiến hành đắp đê Bình Minh III đã thuận lợi hơn rất nhiều so với trước do đã áp dụng được những công nghệ mới, tiến bộ khoa học kỹ thuật vào thi công. Nếu như trước đây đất đắp đê thường chuyển từ nơi khác đến, nhưng ở môi trường biển, nước thường xuyên lên xuống, có khi đất đổ xuống lại bị nước biển xâm nhập cuốn hết ra ngoài. Do vậy, đơn vị thi công đã quyết định áp dụng kyc thuật “bơm đất tại chỗ để đắp đê”. Đê Bình Minh III hoàn thành đấu nối với đê Bình Minh 2 đã khoanh vùng đất lấn biển rộng hơn 1.791ha, hiện nay là nơi nuôi trồng thủy hải sản của bà con.

Đến nay, tỉnh Ninh Bình đang tiếp tục triển khai xây dựng đê Bình Minh IV. Nhờ có các tuyến đê biển mà khẩn hoang được diện tích vô cùng rộng lớn để canh tác, sản xuất, đồng thời “chặn đứng” gió báo, sóng dữ, giảm đến mức tối thiểu ảnh hưởng của thiên nhiên đến cuộc sống, sinh hoạt của người dân Kim Sơn nói chung và nhân dân Ninh Bình nói chung.

Tiềm năng vùng lấn biển

Với việc có hệ thống đê quai vững chắc đã mở ra một vùng diện tích nuôi trồng thủy hải sản rộng hàng nghìn ha ở vùng đê biển Kim Sơn, vì vậy đã khiến vùng đất này trở nên nhộn nhịp sôi động với hàng nghìn hộ dân bám đất, bám biển để sản xuất, sinh sống.

Theo số liệu của UBND huyện Kim Sơn, hiện nay, khu vực từ đê Bình Minh II đến Cồn Nổi có hàng nghìn hộ dân đang sử dụng khai thác và nuôi trồng thủy sản. Trong đó, khu vực từ đê Bình Minh II đến đê Bình Minh III có gần 1.000 hộ với diện tích hơn 1.791ha; khu vực từ đê Bình Minh III đến Cồn Nổi với diện tích gần 5.211ha.

So với các tỉnh trong khu vực, nuôi trồng thủy sản ở Kim Sơn có nhiều thuận lợi bởi nơi đây giáp với vùng nội đồng nên có thể nuôi thả thủy sản dưới nhiều hình thức. Bên cạnh đó sự đầu tư lớn trong việc quai đê lấn biển đã giúp vùng nuôi trồng thủy sản của Kim Sơn có độ an toàn cao hơn so với các vùng biển khác.

Công trình xây dựng đê biển Bình Minh được đông đảo người dân nhận định đây là công trình chinh phục thiên nhiên mang tính chiến lược, có giá trị vô cùng lớn của vùng đất cố đô Ninh Bình.

Trao đổi với PV, ông Đinh Việt Dũng - Bí thư Huyện uỷ Kim Sơn cho biết: Những năm gần đây, xác định kinh tế biển đóng một vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế của huyện nên nhiều dự án đã và đang được triển khai như: Dự án nâng cấp đê Bình Minh, dự án cơ sở hạ tầng phục vụ nuôi trồng thủy sản, hải sản theo hướng công nghiệp vùng bãi bồi ven biển, dự án đường giao thông… qua đó tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nói chung và sản xuất, nuôi trồng, khai thác thủy, hải sản vùng bãi bồi nói riêng.

Sau khi hoàn thiện quy hoạch chi tiết cho vùng kinh tế bãi bồi Kim Sơn thì đây sẽ là cơ hội tạo ra các hành lang phát triển bằng hạ tầng giao thông, tạo khu dân cư mới. Đồng thời, mở ra cơ hội phát triển nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp phụ trợ… ở vùng bãi bồi.

Đến nay, có thể nói các dự án quai đê, lấn biển, xây dựng đê biển Bình Minh được đông đảo người dân nhận định đây là công trình chinh phục thiên nhiên mang tính chiến lược, có giá trị vô cùng lớn của vùng đất cố đô Ninh Bình.