Tạo dáng cho lò.
Làng gốm Lư Cấm nằm ở thôn Lư Cấm, xã Ngọc Hiệp, TP Nha Trang. Gọi là làng gốm nhưng giờ đây gần như chỉ còn làm một nghề duy nhất: Sản xuất lò đất nung. Chỉ mỗi chiếc lò đất thôi cũng đã tạo ra bao nhiêu công ăn việc làm cho người dân ở đây, và quả thật đây là một nghề đặc biệt, vẫn tồn tại theo năm tháng dẫu cuộc sống đã có nhiều đổi thay khi người TP đã chuyển từ bếp củi, bếp lò than sang bếp ga, bếp điện…
Chuyện kể, cách đây dễ chừng khoảng 200 năm, khi đó đường thủy rất hưng thịnh. Làng gốm Lư Cấm nằm bên bờ sông Cái sản xuất các mặt hàng gốm đa dạng như: Lu, vại, lò, bình… được đưa xuống thuyền vào tận Phan Rang, ra tận Phú Yên. Hiện tại đình Lư Cấm vẫn còn văn tự thờ ông tổ gốm ngày xưa.
Sau đó đường thủy không còn phát huy hiệu lực, hàng gốm lại được các lái buôn tới tận nơi mua, chủ yếu là gánh hoặc tải trên xe đạp đi khắp mọi miền chào bán. Gốm Lư Cấm được sản xuất bởi đất sét Vĩnh Thạnh nên có màu sắc tươi đỏ hồng rất đẹp.
Sau hơn 200 năm dâu bể ấy, giờ đây mọi người biết đến nghề gốm Lư Cấm dưới hình thức sản xuất lò đất. Chiếc lò đất tại đây rất được ưa chuộng và mỗi năm vào những ngày cận tết, hàng sản xuất không kịp bán. Bởi dẫu cho các loại bếp khác đã chiếm lĩnh thị trường thì nhiều các gia đình ở miền Trung vẫn có thói quen giữ trong nhà một chiếc lò đất với mục đích dùng để đốt than và nướng thịt. Bởi nướng bằng bếp than thì thức ăn mới ngon.
Tôi đến thăm làng gốm Lư Cấm. Tại một khu đất rộng cả ngàn mét vuông là của gia đình anh em ông Xương, ông Giảm, ông Giám. Khu vực lò gốm thật nhộn nhịp. Chiếc lò đất chỉ với cấu trúc đơn giản như thế nhưng phải trải qua nhiều công đoạn để hoàn thành. Đất sét được mua với giá 100 ngàn đồng/xe công nông. Đất được trộn, nhồi với nước cho nhuyễn rồi theo kinh nghiệm chia ra từng phần nhỏ, mỗi phần đủ tạo ra một chiếc lò. Khung làm lò bằng tôn, để tránh đất sét dính vào khuôn tro được dùng để bao quanh. Rồi từ mẫu khuôn đầu tiên ấy tới công đoạn tạo dáng lò, gắn thêm các quai lò, làm cửa lò và vỉ lót lò. Lò làm xong tùy theo trời nắng gắt hay không mà đem phơi từ 24 - 48 giờ, sau đó đặt vào lò nung. Lò nung cũng giống lò nung gạch, được nung liên tục trong vòng 24 giờ bằng củi hoặc trấu. Khi đó, lò đã chín với màu đất đỏ rất đẹp. Công đoạn cuối cùng là đợi lò nguội, gắn vỉ lót vào để đem ra thị trường tiêu thụ. Hiện giá một chiếc lò nung thành phẩm bỏ mối là 8 ngàn đồng. Người mua về lại làm thêm vỏ bọc bằng tôn để giữ độ bền, tới tay người tiêu dùng từ 18 - 20 ngàn đồng/lò.
Với các tour du lịch ở Nha Trang, đi thăm làng gốm Lư Cấm là một phần không thể thiếu, nhất là việc tạo cảm giác cho du khách nước ngoài. Cũng trong tour tham quan làng gốm Lư Cấm, khách cũng có thể nhập cuộc để trở thành một người thợ lò thật sự. Họ cùng nhồi đất, cùng đưa đất vào khuôn, cùng dùng bàn xoay tạo dáng. Cảm giác khi đích thân mình làm ra một chiếc lò đất thật khó tả. Bên cạnh đó, các đơn vị du lịch thỉnh thoảng cũng đặt hàng cho làng nghề làm những chiếc lò đất mi-ni để làm quà lưu niệm cho khách.
Khuê Việt Trường (BXD số 53/2008)
Theo baoxaydung.com.vn
