Để Hà Nội trở thành thành phố xanh

Nghị quyết Đại hội lần thứ XVII Đảng bộ thành phố Hà Nội xác định “đô thị xanh” là bước khởi đầu để Hà Nội trở thành “thành phố xanh” và “thành phố phát triển toàn diện bền vững”.

Kết luận số 80-KL/TƯ ngày 24-5-2024 của Bộ Chính trị về Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 cũng nhấn mạnh về yếu tố “xanh”, gồm không gian xanh, giao thông xanh, công viên cây xanh, xây dựng mô hình quận xanh, hành lang xanh, thảm xanh để tăng diện tích đất xanh…

Đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 nhấn mạnh về yếu tố “xanh” trong xây dựng và phát triển đô thị. Ảnh: Nhật Nam.

1/3 khối lượng cho 2/3 chặng đường

Trong bối cảnh yêu cầu thống nhất quản lý quy hoạch đô thị và nông thôn, việc quản lý hệ thống không gian xanh trong thành phố cần được tiếp cận bao quát, toàn diện hơn, không chỉ ở đô thị, mà còn trên toàn thành phố. Không gian xanh không chỉ giới hạn phục vụ nhu cầu của cư dân tại khu vực đô thị, mà còn phục vụ cư dân ở khu vực nông thôn, với hoạt động chủ yếu là sản xuất nông nghiệp gắn với các cánh đồng, rừng sinh thái, bãi bồi và mặt nước, duy trì, nuôi dưỡng hệ sinh thái tự nhiên, đa dạng sinh học, góp phần nâng cao năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu, cải thiện môi trường sống.

Thực tiễn quản lý hệ thống không gian xanh trên địa bàn thành phố cho thấy, hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa và hồ theo quy hoạch là tiêu chí hợp phần quan trọng để Hà Nội đạt mục tiêu xây dựng “đô thị xanh”, song đến nay chưa đạt yêu cầu. Tại khu vực đô thị, số lượng các công viên đã hoàn thành và đang thực hiện theo quy hoạch mới đạt 9/25 công viên. Đối chiếu với Quy hoạch hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa và hồ thành phố Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (tại Quyết định số 1495/QĐ-UBND ngày 18-3-2014 của UBND thành phố Hà Nội), tỷ lệ này mới đạt khoảng 36% nhu cầu đến năm 2030. Diện tích đất các công viên, vườn hoa đã hoàn thành cũng mới đạt khoảng 400ha/947ha (khoảng 42% nhu cầu đến năm 2030).

So với các đô thị trong cả nước, Hà Nội có số lượng ao, hồ nhiều; diện tích mặt nước ao, hồ lớn. Hiện nay, trên địa bàn 12 quận (đô thị trung tâm) có khoảng 111 hồ, ao với tổng diện tích khoảng 1.146ha. Trong đó, đã có 46/111 hồ được cải tạo (khoảng 41%). Tỷ lệ diện tích hồ trong khu vực nội thành đạt khoảng 8,62% tổng diện tích đất đô thị. Tại khu vực ngoại thành, phần lớn là đất canh tác nông nghiệp, địa hình trũng thấp nên cũng có rất nhiều hồ, ao. Bên cạnh đó, Hà Nội còn có mạng lưới các sông chính: Sông Hồng, sông Đuống, sông Nhuệ, sông Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét… Tuy nhiên, tất cả những con sông này đều chưa đóng vai trò là hành lang cảnh quan, không gian công cộng hay công viên phục vụ người dân.

Như vậy, việc hình thành hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa và hồ theo quy hoạch - là tiêu chí hợp phần quan trọng để Hà Nội đạt mục tiêu xây dựng theo hướng “đô thị xanh”, đến nay đã trải qua 2/3 chặng đường, song mới hoàn thành khoảng 1/3 khối lượng quy hoạch.

Bổ sung không gian xanh khu vực nông thôn

Từ thực trạng nêu trên, thành phố cần sớm rà soát, chỉnh sửa, bổ sung Quy hoạch hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa và hồ thành phố Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, để bao quát toàn bộ phạm vi địa giới hành chính. Đặc biệt, thành phố cần bổ sung hệ thống không gian xanh khu vực nông thôn, nhằm tạo lập các vùng đất trống và duy trì cảnh quan xung quanh đô thị ở cấp độ quy hoạch chung xây dựng huyện; duy trì vành đai xanh nhằm kiểm soát hiệu quả việc xây dựng, hạn chế xu hướng phát triển mở rộng đô thị trung tâm, hoặc ngăn chặn sự hợp nhất, dính kết các mảnh đô thị xung quanh đô thị trung tâm.

Cùng với đó là các nhiệm vụ bảo tồn cảnh quan thiên nhiên, đa dạng sinh học, bảo vệ các đặc điểm riêng mang tính bản địa về lịch sử, văn hóa, môi trường nông thôn. Đây cũng là hướng để cung ứng các dịch vụ du lịch và nghỉ ngơi, giải trí cuối tuần trong phạm vi không gian hợp lý; bảo tồn các khu đất nông nghiệp đặc sản có giá trị cao.

Thành phố cũng cần khuyến khích tái sử dụng đất đô thị đang bị để hoang; phát triển các đô thị nén, đô thị nhỏ gọn; bảo đảm đồng bộ về hạ tầng trong hành lang xanh; khuyến khích đi bộ và xe đạp trong cả khu vực đô thị (nội thành, nội thị) và khu vực nông thôn (ngoại thành, ngoại thị).

Thực trạng hiện nay là không gian đô thị của Hà Nội có xu hướng lan rộng nhanh, thu hẹp quy mô diện tích khu vực hành lang xanh nông thôn. Hệ thống không gian xanh rời rạc, thiếu tính kết nối đồng bộ hạ tầng. Do vậy, để hoàn thiện cấu trúc hệ thống không gian xanh đồng bộ, tư duy tiếp cận hệ thống không gian xanh cũng phải đổi mới, bao quát và toàn diện hơn. Theo đó, Bộ Xây dựng cần sớm ban hành tiêu chuẩn, tiêu chí “thành phố xanh”, trong đó bổ sung nội hàm về quy hoạch phát triển đối với khu vực nông thôn (ngoại thành, ngoại thị).

UBND thành phố Hà Nội cần ban hành các chương trình, kế hoạch và cơ chế, chính sách đặc thù quản lý phát triển “hành lang xanh”, “vành đai xanh”, “nêm xanh” dựa trên các đặc trưng về hệ sinh thái và cảnh quan ngay sau khi Đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 được cấp thẩm quyền phê duyệt. Ngoài ra, cần huy động cộng đồng dân cư tham gia quản lý hệ thống không gian xanh ở mọi phương diện trí lực, tài lực, nhân lực, vật lực và tập trung vào các lĩnh vực như quản lý quy hoạch đô thị và nông thôn, quản lý xây dựng, quản lý hệ thống không gian xanh theo quy hoạch...

Ths.KTS Lã Hồng Sơn Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị thành phố Hà Nội