Ðổi mới nội dung và phương thức quản lý nhà nước về kinh tế
Những đô thị mới phía Tây Thủ đô Hà Nội (ảnh: Thuỳ Anh).
Dù nền kinh tế nước ta xây dựng mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN), nhưng trước hết đã là thị trường thì vẫn chịu tác động của ba thuộc tính nói trên. Do đó vấn đề đặt ra là không phải "trách cứ" mặt trái của kinh tế thị trường, mà là phải làm thế nào để phát huy cao nhất vai trò của Nhà nước nhằm hạn chế những tiêu cực do thuộc tính của thị trường tạo ra. Nhà nước XHCN phải thể hiện tính ưu việt trong việc hạn chế những khuyết tật của thị trường, nhờ vào các chính sách ưu tiên phục vụ lợi ích của cộng đồng; xử lý được xung đột của các nhóm lợi ích do thị trường tạo ra, thông qua bốn nhóm công cụ là chức năng quản lý nhà nước với hệ thống pháp luật; công tác kế hoạch hóa; các chính sách kinh tế vĩ mô và lực lượng vật chất của Nhà nước (kinh tế Nhà nước). Dưới tác động của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, nền kinh tế nước ta đã bộc lộ những tồn tại, yếu kém, có thể rút ra bài học kinh nghiệm về việc sử dụng bốn nhóm công cụ quản lý kinh tế nêu trên, chức năng và vai trò của Nhà nước trong điều kiện vận hành của cơ chế kinh tế thị trường.
Trong hai thập niên qua, các cuộc khủng hoảng lớn nhỏ trên thế giới đều có nguyên nhân từ "bong bóng"của thị trường bất động sản (BÐS). Thị trường tài chính Mỹ sụp đổ bắt nguồn từ thị trường tín dụng BÐS dưới chuẩn, tạo ra "bong bóng" từ các công cụ chứng khoán hóa BÐS. Ðầu năm 2008, thị trường thế giới đã hình thành "một cơn bão lửa" là sự tăng giá bất thường của ba nhóm hàng hóa chính: Nhiên liệu, thực phẩm và kim loại. Trong khi đó, thị trường tài chính bắt đầu dấu hiệu "đóng băng" của giai đoạn tiền khủng hoảng. Nền kinh tế Việt Nam chịu sức ép giữa "băng" và "lửa" cùng với những tồn tại của cơ cấu kinh tế, những nhược điểm trong quản lý điều hành đã gây nên những khó khăn cực điểm trong nửa đầu năm 2008. Thực tế trên đòi hỏi chúng ta phải đánh giá nghiêm túc về vai trò của Nhà nước trong quản lý nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong điều kiện ngày càng hội nhập sâu với nền kinh tế toàn cầu, cả nội dung lẫn phương thức quản lý. Ðây là vấn đề hàng đầu cần tập trung nghiên cứu nhằm đổi mới nội dung và phương thức quản lý nhà nước về kinh tế cho giai đoạn "hậu khủng hoảng".
Cơ hội tái cấu trúc nền kinh tế
Dưới tác động của cuộc khủng hoảng này, những nhược điểm trong mô hình tăng trưởng kinh tế của Việt
Do đó, cần tiến hành xây dựng ngay một chiến lược tình thế, thực hiện ngay trong hai năm 2009-2010 và gối đầu trong năm năm sau nhằm tái cấu trúc nền kinh tế Việt
Thứ nhất là, tái cấu trúc nội bộ các ngành kinh tế. Vấn đề không phải là sản xuất ra cái gì mà sản xuất bằng cách nào có hiệu quả nhất. Dường như chúng ta cứ nhầm lẫn rằng, máy laptop thì có công nghệ cao, còn làm cái khác thì không cao. Công nghệ cao thể hiện ở công đoạn sản xuất, chứ không phải ở kết quả sản xuất. Nếu sản xuất máy laptop bằng cách nhập 100% linh kiện về rồi ráp lại, thì không có giá trị gia tăng cao, hàm lượng khoa học kỹ thuật cao, nên cũng không có công nghệ cao. Nếu không có chính sách để thúc đẩy các doanh nghiêp chuyển từ gia công sang sản xuất thì nền kinh tế nước ta tiếp tục tồn tại một cơ cấu nội bộ các ngành kinh tế thiếu cạnh tranh.
Thứ hai là, cấu trúc lại thị trường, tức là mối quan hệ giữa thị trường nội địa và thị trường quốc tế. Cấu trúc lại thị trường để có sự đồng nhất giữa thị trường xuất khẩu và thị trường nội địa. Không còn phân biệt hàng hóa sản xuất cho xuất khẩu và sản xuất cho thị trường nội địa, mà chỉ có một thị trường - thị trường của các nước thành viên WTO. Chính sách hướng về xuất khẩu của Việt
Thứ ba là, tái cấu trúc hệ thống các doanh nghiệp (DN). Hiện nay các DN đang đứng trước một tình hình gọi là "thị trường sàng lọc". DN nào khỏe thì có cơ hội phát triển nhanh, còn yếu thì có nguy cơ phá sản. Do đó các chính sách hiện nay cần giúp DN nhưng đừng để xảy ra tình trạng mất tiền cho những DN mà bản thân họ không biết cách "tự cứu" hoặc tạo thêm thói quen sống nhờ bao cấp. Nhưng đối với những DN mà khó khăn hiện nay có phần do sự thay đổi chính sách của chúng ta tạo ra, mà chỉ cần hỗ trợ có thể đứng lên được thì không thể để phá sản. Chính sách nên hướng vào đối tượng này. Do đó, cần rà lại các chính sách hiện nay, để thật sự tạo cơ hội cho các DN có điều kiện tự mình tái cấu trúc nhằm phát triển bền vững hơn.
Thứ tư là, tái cơ cấu đầu tư. Thời điểm hiện nay là cơ hội để đầu tư vào cơ sở hạ tầng và nông thôn. Nếu đẩy được thị trường xây dựng tăng thêm từ 0,5% đến 0,7%, thì GDP có thể đạt 5,5% (con số mà Ngân hàng thế giới dự báo). Chúng ta kỳ vọng Việt
Thứ năm là, thể chế kinh tế. Có bốn nhóm công cụ điều tiết vĩ mô thông dụng mà quốc gia nào cũng áp dụng, nhưng nó biến ảo tùy thời kỳ, gồm: Chính sách về tài khóa; chính sách tiền tệ; chính sách chi tiêu; chính sách ngoại thương. Chúng ta tái cấu trúc ở cấp độ thể chế để nâng cao vai trò quản lý vĩ mô. Thể chế kinh tế phù hợp sẽ biến thành lực lượng vật chất, mà "khoán 10" trong nông nghiệp là một điển hình nhất về đổi mới thể chế kinh tế.
Với cách nhìn cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu như trên, thì đây không chỉ có thách thức mà đang là thời cơ để tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng cạnh tranh, phát triển bền vững.
TS TRẦN DU LỊCH
Ủy viên Ủy ban Kinh tế Quốc hội
Ủy viên Ủy ban Kinh tế Quốc hội
Theo baoxaydung.com.vn