Quy hoạch cảng hàng không không phải chỉ dựa vào mong muốn của địa phương

(Xây dựng) - Quy hoạch mới nhất vừa được Cục Hàng không Việt Nam gửi Bộ Giao thông Vận tải và Hội đồng thẩm định quy hoạch. Không chấp thuận bổ sung sân bay mới trong 10 năm tới.

Cải tạo nâng cấp các sân bay hiện có là nhu cầu cần thiết.

Trong 10 năm tới, Cục Hàng không Việt Nam đề xuất đảm bảo đưa vào khai thác 28 cảng hàng không trên cả nước; đảm bảo cự ly tiếp cận tối đa đến cảng hàng không vùng đồng bằng 100km và vùng miền núi 200 km. Như vậy, so với Quy hoạch phát triển giao thông vân tải hàng không giai đoạn đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh năm 2018, số lượng cảng hàng không trong quy hoạch mới sẽ giữ nguyên. Cụ thể, đến năm 2030, cả nước có 14 cảng hàng không quốc tế và 14 cảng hàng không quốc nội.

Trên thế giới, thông thường trong cự ly 400km, chỉ phát triển phương thức vận tải bằng ôtô, đường bộ cao tốc, còn ở Việt Nam, nhiều nơi chỉ cách nhau từ 100 đến 200 km vẫn muốn đầu tư làm sân bay là thiếu khả thi.

Mặc dù số lượng cảng hàng không không tăng trong quy hoạch mới, nhưng công suất thiết kế của các hệ thống cảng hàng không hiện hữu lại dự tính tăng lên đáng kể. Cụ thể, trong giai đoạn này hệ thống cảng hàng không phải đáp ứng nhu cầu vận tải với tổng sản lượng hành khách đạt khoảng 278 triệu lượt hành khách/năm, tức là tăng gần 3 lần so với tổng công suất thiết kế của toàn hệ thống vào năm 2019. Muốn vậy, tổng nhu cầu vốn cũng lên tới con số khoảng 400 nghìn tỷ đồng.

Hiện tại cả nước đang khai thác 22 cảng hàng không. Tuy nhiên, lượt khách lại không phân bổ đồng đều, chủ yếu tập trung ở 3 trung tâm kinh tế: Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh. Còn phần lớn các cảng hàng không đều đạt sản lượng thấp hơn so với thiết kế. Thậm chí, có cảng hàng không chỉ đạt dưới 1/5 công suất thiết kế. Chính vì thế, việc đầu tư, nâng công suất cảng hàng không cần thiết đến đâu phụ thuộc rất nhiều vào tình hình kinh tế - xã hội của địa phương, vùng kinh tế.

Thực tế cho thấy, trong trường hợp bình thường, tức là chưa có tác động của dịch bệnh Covid-19, năm 2019 thì chỉ có 6 cảng hàng không hoạt động có lãi, số còn lại phải bù lỗ. Rõ ràng, không phải hàng không lúc nào cũng dễ dàng cất cánh.

Nguồn lực xã hội đầu tư kết cấu hạ tầng hàng không là vấn đề phức tạp liên quan mật thiết với an ninh - quốc phòng, vốn và đất đai. Đây là những vấn đề then chốt khi cân đối giữa mong muốn và khả năng thực tế. Việc đưa ra quy hoạch là cần thiết, tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng: Quy hoạch còn phải cụ thể hơn nữa theo kiểu phân kỳ từng giai đoạn 5 năm, mỗi giai đoạn 5 năm có những ưu tiên khác nhau để từ đó tìm được nguồn lực phù hợp, tránh việc sân bay cất cánh nhưng xa rời nhu cầu thực tiễn.

Thời gian vừa qua, một số địa phương đã đề xuất làm sân bay, tháng 10/2020, UBND tỉnh Ninh Thuận có Công văn gửi Thủ tướng đề xuất khảo sát, bổ sung lập quy hoạch cảng hàng không Thành Sơn vào Quy hoạch phát triển hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 với vai trò là cảng hàng không lưỡng dụng kết hợp phục vụ quân sự và dân dụng. Ngày 20/1/2021, Bộ Giao thông Vận tải đã có Văn bản trả lời kiến nghị trên. Theo đó, Bộ đã giao Cục Hàng không Việt Nam tổ chức lập Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Trong quy hoạch có nghiên cứu hệ thống cảng hàng không, nhu cầu vận tải bằng đường hàng không để đề xuất bổ sung các cảng hàng không mới.

Các chuyên gia đánh giá, đề xuất làm sân bay phải trên cơ sở bảo đảm hiệu quả tài chính và khả năng phục vụ. Ví dụ, việc bổ sung sân bay Ninh Bình vào quy hoạch mạng cảng hàng không là khó khả thi vì quá gần các sân bay: Nội Bài, Thọ Xuân; nhu cầu đi lại bằng đường hàng không thấp và chi phí xây dựng sân bay chắc chắn sẽ cao vì đây là khu vực có nền đất yếu. Do đó, trong quy hoạch phát triển sân bay đến năm 2030, cơ quan Nhà nước chưa dành sự ưu tiên đầu tư cho Ninh Bình, nhất là trong bối cảnh nguồn lực hạn hẹp như hiện nay.

Quy hoạch phát triển là yếu tố cần thiết, nhưng nếu quy hoạch sai sẽ gây lãng phí rất lớn cho đất nước. Trong trường hợp quy hoạch sân bay, các địa phương cần cân nhắc đầy đủ các yếu tố kinh tế - xã hội, tính toán chi tiết nhu cầu đi lại, du lịch và xuất, nhập khẩu với đầy đủ các yếu tố kinh tế - xã hội chứ không phải chỉ dựa vào mong muốn. Theo ý kiến của Cục Hàng không Việt Nam, việc bổ sung sân bay vào quy hoạch là cần thiết, nhưng quy hoạch cảng hàng không, sân bay cần bảo đảm sự đồng bộ của mạng sân bay trong phạm vi cả nước và tính toán theo thời kỳ quy hoạch cụ thể, đáp ứng nhu cầu vận chuyển.