(Xây dựng) - Trong ngót 40 năm làm báo, tôi may mắn được đi hầu hết tất cả các tỉnh trong cả nước, vậy mà còn 2 tỉnh chưa một lần đặt chân tới, trong đó có Lai Châu. Hôm mới đây, nghe người bạn nói chương trình xóa đói giảm nghèo ở Lai Châu có nhiều chuyện hay, đặc biệt là chuyện đưa điện lên các bản làng trên lưng chừng núi, tôi có ý định đi một chuyến.
Tôi nói chuyện này với nhà văn Đặng Ái, ông gật gù: "Tớ cũng vài lần đi Lai Châu, từ hồi còn chưa tách tỉnh kia" và đồng ý đi cùng. Tôi nhìn ông thấy hơi ái ngại vì nhà văn năm nay đã 67 tuổi, tóc đã lơ thơ, trong túi lúc nào cũng có một hộp chia làm nhiều ngăn, mỗi ngăn đầy ắp 4-5 loại thuốc uống định mức của mỗi ngày. Nay rủ ông đi đúng vào đợt rét đậm rét hại, băng tuyết phủ đầy vùng núi cao, ăn uống lại tùy nghi, nhỡ xảy ra chuyện gì thì mình gánh sao hết tội.
Nhưng hình như những hiểu biết về ngành Điện trong ông cũng lơ mơ như tôi, rồi những giá trị văn hóa đầy màu sắc của vùng Tây Bắc xa xôi quá hấp dẫn đã khiến ông quyết tâm cùng đi. Ông đề nghị: "Ta nên đi tàu hỏa lên Lao Cai, rồi lên ôtô đi khoảng 100 cây số nữa là đến Lai Châu. Còn nếu đi bằng ôtô lên thẳng đấy 400-500 cây số, cái lưng mình chịu không nổi". Và thế là chúng tôi quyết định đi theo cách ấy.
Đến thị xã Lai Châu, chúng tôi quyết định chưa vào Cty Điện lực Lai Châu vội mà ngược lên huyện Phong Thổ, nằm sát biên giới Trung Quốc. Giám đốc Điện lực Phong Thổ còn khá trẻ, sinh năm 1976, tên là Phạm Chiến Thắng. Anh cho biết đến nay, cả 18/18 xã của huyện đã có điện, 11.978 hộ trên 14.112 hộ đã dùng điện lưới quốc gia, đưa tổng số hộ có điện từ 40% lên 85%. Con số này sẽ lên 92,2% vào năm 2015. Nếu được biết rằng từ huyện lỵ Phong Thổ đến xã xa nhất là ngót 100km thì mới thấy những con số ấy có ý nghĩa như thế nào.
Thế rồi các anh giới thiệu chúng tôi đến bản Sòn Thầu 2 có 34 hộ bà con dân tộc Dao, nằm tít trên núi cao.
Rời con đường nhựa hướng ra cửa khẩu, chiếc xe Ford bắt đầu bám theo con đường đất chỉ vừa hai bánh xe chạy ngược lên dốc, vừa đi vừa ấn còi bởi đường gấp khúc liên tục. Anh công nhân điện Nguyễn Văn Sỹ đi cùng rủ rỉ: "Các chú lên mùa này còn đi ôtô được, chứ vào mùa mưa, chỉ có đi bộ. Mỗi lần chúng cháu đi thu tiền điện rất vất vả. Có hộ chỉ năm, mười nghìn tiền điện một tháng, tiền điện thu được nhiều nơi không đủ trả lương nhân viên. Nhưng đấy là nhiệm vụ mà chú". Nhà văn Đặng Ái lẩm bẩm: "Thế mà gọi là kinh doanh được à?". Hỏi là hỏi để đấy thôi vì ai cũng biết câu trả lời là thế nào rồi.
Rồi một bản với vài chục nóc nhà hiện ra giữa rừng núi lô nhô. Nhà của bà con người Dao khác với người Thái không ở nhà sàn mà nằm sát đất, mái thấp. Chúng tôi vào luôn ngôi nhà đầu tiên, thật may đó là nhà của Bí thư bản có tên là Sàn Chỉn Lùng. Trong nhà, điện sáng trưng với nhiều đồ điện gia dụng như tivi, loa, nồi cơm điện... Ở gian bếp đang rực lửa một nồi rượu nấu dở, thơm lựng. Bản vừa được đóng điện vào lưới quốc gia được hơn một tháng, dường như nụ cười vui hôm ấy vẫn còn vương vấn đến ngày hôm nay.
Qua câu chuyện, tôi mới thấy niềm hạnh phúc của bà con ở đây khi có lưới điện quốc gia về như thế nào. Tít dưới chân núi kia là một khe suối, đấy là nguồn năng lượng điện lâu nay của mấy chục hộ bà con ở đây. Máy phát điện của mỗi hộ thì ngót 2 triệu đồng một cái, mà chỉ dùng được khoảng một năm. Nước suối thì lúc nhiều lúc ít, theo vậy điện cũng phập phù lúc sáng lúc mờ, chỉ dùng để thắp sáng chứ tivi là chịu chết. Lại còn chuyện hỏng hóc, trông coi cái "nhà máy điện" ấy mới nhiêu khê. Lũ về bất chợt là đi tong cả "nhà máy". Trâu, bò, lợn... có thể bê cả "nhà máy" đi vài chục mét mà không cần sự cố gắng nào.
Nay mọi việc đã đảo lộn. Theo dự án đầu tư, điện đã về đến tận nhà dân. Không chỉ như quy định của Luật Điện lực là ngành Điện sẽ đưa điện đến tận công tơ, mà ở đây, điện "đến tận tay người dân", có nghĩa là mỗi hộ dân sẽ được tài trợ một bảng điện gồm ổ cắm, công tắc và hai bóng điện 15W, loại bóng tiết kiệm điện. Theo Bí thư bản Sàn Chỉn Lùng, tháng đầu tiên vừa rồi, nhà ông "tốn có hơn 50 nghìn tiền điện, tính ra cả năm hơn 600 nghìn, rẻ lắm! Lại xem tivi ổn định, rồi nấu cả cơm bằng nồi cơm điện nữa".
Thấy có khách lên bản, mấy người hàng xóm cũng sang chơi, trong đó có cả công an bản Lý Trịnh Cồ. Chuyện trò rôm rả, vui như Tết đến sớm. Chủ nhà mang chai rượi nóng hổi vừa cất xong ra mời mọi người. Cầm ly rượu nóng hổi cùng tấm lòng ấm áp vốn có của bà con vùng cao mà cái rét dường như biến mất.
Cuộc sống của bà con trong bản mấy năm nay được cải thiện nhiều từ khi tham gia chương trình trồng cây cao su xóa đói giảm nghèo. Cứ như theo Bí thư bản Sàn Chỉn Lùng tính toán của nhà mình có hơn 500 cây cao su, năm nay mới 50 cây cho nhựa mà đã thu hoạch được hơn 10 triệu đồng. Như vậy mỗi cây cao su đem lại cho gia đình hơn 200 nghìn đồng. Ngoài ra, năm nay ngô được mùa, giá có thấp hơn một chút nhưng cũng cho thu hoạch khoảng trên 60 triệu đồng. Sang năm, số cây cao su cho nhựa nhiều hơn, cuộc sống chắc chắn sẽ khá hơn.
Tôi hỏi anh công an Lý Trịnh Cồ về con đường đất đang được đổ xi măng được hơn trăm mét ngay đầu bản là của Nhà nước và nhân dân cùng làm hay là của Nhà nước đầu tư, anh bảo “toàn của Nhà nước thôi”. Anh cho biết, từ đây xuống chân núi là 2,4km, Nhà nước cho đổ xi măng hết để đến mùa mưa, cái xe máy đi không bị nguy hiểm.
Rời bản Sòn Thầu 2, chúng tôi về Cty Điện lực Lai Châu tìm hiểu thêm.
Ông Phó giám đốc Cty có cái tên khó viết nhưng dễ nhớ, Tao Văn Pắn, tuổi Nhâm Dần, dân tộc Thái. Ông kể rằng hồi năm 2003, khi Lai Châu tách thành hai (tỉnh Điện Biên và tỉnh Lai Châu bây giờ), ông là phó giám đốc trẻ nhất nên đã xung phong rời gia đình để xây dựng thị xã Lai Châu mới. Nay ông lại là phó giám đốc lâu năm nhất, "già nhất" trong các "phó" hiện nay, được phân công phụ trách xây dựng cơ bản.
Nhìn gương mặt trẻ hơn tuổi, mái tóc hơi dài, nước da trắng mịn như da con gái, ngôn ngữ hóm hỉnh, tôi không nghĩ rằng ông lại phụ trách một mảng công việc toàn liên quan đến xi măng, sắt thép... khô không khốc. Qua cuộc nói chuyện với ông tôi mới thấy đúng là "gừng càng già càng cay", hỏi đâu nói đấy, cứ như một cuốn từ điển sống.
Thì ra, công cuộc đưa điện về nông thôn, về vùng sâu vùng xa ở Lai Châu lớn hơn những điều chúng tôi nhìn thấy rất nhiều. Xuất phát từ nhiệm vụ chính trị - xã hội của Chính phủ giao, Tập đoàn Điện lực Việt Nam, TCty Điện lực miền Bắc đã thực hiện nhiều dự án đưa điện về nông thôn với tổng số vốn đầu tư là 1.200 tỷ đồng, rồi dự án cấp điện cho các hộ thôn bản chưa có điện vừa được Nhà nước phê chuẩn với số vốn đầu tư 415,7 tỷ đồng... Tốc độ tăng trưởng điện thương phẩm của Lai Châu năm 2011 - 2013 tăng gần 22% mỗi năm. Đến ngày 15/12/2013, Lai Châu đã có 95/108 xã, phường, thị trấn trong tỉnh được sử dụng điện lưới quốc gia, đạt 87,96%...
Nghe ông kể một hồi mà tôi ù hết cả tai vì con số tỷ này cứ nối tiếp với tỷ kia, phần trăm này đè lên phần trăm khác. Thấy vậy, ông liền kéo tôi ra chỗ bản đồ lưới điện Lai Châu ngay sau ghế ngồi làm việc của ông. Cả một tỉnh tận cùng vùng Tây Bắc của Tổ quốc rộng lớn được phủ kín những đường kẻ mầu đỏ như những mạch máu của cơ thể, luồn lách qua tất cả những vùng rừng núi xa xôi.
Tôi tìm lại cái bản Sòn Thầu 2 trên bản đồ mà tôi và nhà văn Đặng Ái đã đến mới thấy nó nhỏ bé làm sao? Thế nhưng chỉ một chấm bé vậy thôi mà ở đấy đang ẩn chứa biết bao nụ cười vui khi cuộc sống của người dân ở đây đang ngày càng khấm khá hơn.
Nguyễn Hoàng Linh
Theo
