Ngành Xây dựng: Đẩy mạnh phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo

(Xây dựng) - Chiến lược phát triển khoa học công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo ngành Xây dựng đến năm 2030 là động lực quan trọng để phát triển, nâng cao sức cạnh tranh nền kinh tế, chuyển giao các công nghệ tiên tiến trên thế giới của Ngành. Phóng viên Báo Xây dựng phỏng vấn PGS.TS Vũ Ngọc Anh - Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường (Bộ Xây dựng) về việc triển khai thực hiện Chiến lược.

PGS.TS Vũ Ngọc Anh, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường (Bộ Xây dựng.

Thưa ông, Chiến lược phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo ngành Xây dựng đến năm 2030 có ý nghĩa như thế nào đối với Ngành?

- Ngày 11/01/2023, Bộ trưởng Bộ Xây dựng đã ký Quyết định số 11/QĐ-BXD, ban hành Chiến lược phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo ngành Xây dựng đến năm 2030. Chiến lược xác định rõ quan điểm KHCN và đổi mới sáng tạo là động lực quan trọng để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh của nền kinh tế; gắn chặt với thực tiễn sản xuất và quản lý của ngành Xây dựng theo hướng nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao các công nghệ tiên tiến trên thế giới; góp phần thực hiện tốt các nhiệm vụ của ngành Xây dựng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Chiến lược đồng thời xác định phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo có trọng tâm, trọng điểm, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển ngành Xây dựng, tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu. Nguồn lực Nhà nước sẽ có vai trò dẫn dắt, nguồn lực xã hội đóng vai trò quyết định phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo ngành Xây dựng… Có thể khẳng định, Chiến lược là động lực quan trọng để phát triển, nâng cao sức cạnh tranh nền kinh tế, chuyển giao các công nghệ tiên tiến trên thế giới của ngành Xây dựng.

KHCN được ứng dụng mạnh mẽ trong các lĩnh vực của ngành Xây dựng.

Trước đó, Bộ Xây dựng đã hoàn thành Chiến lược phát triển KHCN giai đoạn 2012 - 2021. Vậy ngành Xây dựng đã đạt những thành tựu gì, thưa ông?

- Những năm qua, ngành Xây dựng luôn ưu tiên nguồn lực cho công tác nghiên cứu hoàn thiện thể chế. Kết quả của những nghiên cứu này là đánh giá tồn tại, bất cập của văn bản quy phạm pháp luật, cung cấp luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, từ đó, đề xuất các giải pháp khắc phục.

Điển hình, trên cơ sở nghiên cứu của các đề tài, dự án KHCN do Bộ Xây dựng giao cho các tổ chức và cá nhân thực hiện, Bộ đã có căn cứ hoàn thiện dự thảo sửa đổi, dự thảo xây dựng mới và trình Quốc hội lần lượt thông qua Luật Kiến trúc năm 2019, Luật Xây dựng sửa đổi năm 2020, Luật Nhà ở sửa đổi năm 2023, Luật Kinh doanh BĐS sửa đổi năm 2023, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn năm 2024; Chính phủ ban hành nhiều Nghị định; Bộ ban hành theo thẩm quyền các Thông tư hướng dẫn Luật…

Bộ Xây dựng xác định từ nghiên cứu cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn để hoàn thành việc biên soạn Bộ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về xây dựng và hệ thống tiêu chuẩn quốc gia ngành Xây dựng theo lộ trình đã được phê duyệt.

Hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia ngành là chuẩn mực, là yêu cầu bắt buộc để các công trình xây dựng được thiết kế, thi công, nghiệm thu đều phải dựa vào đó. Do vậy, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật là thước đo thể hiện sự sinh động, tiến bộ KHCN và đổi mới sáng tạo trong ngành Xây dựng.

Từ năm 2021 đến nay, triển khai các nhiệm vụ của Đề án Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn quy chuẩn kỹ thuật ngành Xây dựng được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (tại Quyết định số 198/QĐ-TTg, ngày 09/02/2018), Bộ Xây dựng đã tổ chức nghiên cứu biên soạn mới, sửa đổi bổ sung 8 quy chuẩn; gửi Bộ KH&CN công bố trên 300 tiêu chuẩn các lĩnh vực quy hoạch - kiến trúc, hạ tầng kỹ thuật, khảo sát thiết kế, thi công nghiệm thu, tiết kiệm năng lượng, hệ thống kỹ thuật trong công trình, vật liệu xây dựng, an toàn máy xây dựng, an toàn cháy cho nhà và công trình…

Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng đã triển khai nghiên cứu ứng dụng thành tựu KHCN của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 vào một số lĩnh vực góp phần nâng cao năng suất, chất lượng trong lĩnh vực quản lý của Ngành như: Nghiên cứu ứng dụng mô hình thông tin công trình (BIM) trong hoạt động xây dựng. Đến nay, Bộ Xây dựng đã gửi Bộ KH&CN để công bố 3 tiêu chuẩn về BIM.

Bộ trình và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt lộ trình áp dụng BIM trong hoạt động xây dựng; nghiên cứu chế tạo máy in 3D trong sản xuất VLXD tính năng cao; nghiên cứu ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR) trong giảng dạy ở các trường đại học, cao đẳng nghề trực thuộc Bộ Xây dựng.

Nhiều vấn đề mới và phát sinh từ thực tiễn được Bộ Xây dựng nghiên cứu, giải quyết như nghiên cứu xử lý tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện để làm VLXD và vật liệu san lấp; Nghiên cứu xây dựng đường phát thải khí nhà kính của các nhà máy sản xuất VLXD để phục vụ quá trình kiểm kê khí nhà kính và xây dựng lộ trình giảm phát thải khí nhà kính cấp lĩnh vực, nhằm hướng đến mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050 như cam kết của Việt Nam tại COP26.

Để ngành Xây dựng tiếp tục phát triển nhanh và bền vững, thời gian tới, lĩnh vực phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo sẽ tập trung vào nhiệm vụ nào, thưa ông?

- Năm 2025 là năm kết thúc thực hiện kế hoạch kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025, tiến tới Đại hội đảng các cấp, thực hiện kế hoạch hợp nhất giữa Bộ Xây dựng và Bộ GTVT và là năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết số 57/NQ-TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Với vai trò là cơ quan tham mưu giúp Bộ trưởng về lĩnh vực này, chúng tôi sẽ tập trung triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm.

Thứ nhất, chủ trì, phối hợp với các đơn vị trong Bộ nghiên cứu, trình Bộ trưởng ban hành Kế hoạch hành động của ngành Xây dựng thực hiện Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, đồng thời tham mưu đề xuất, triển khai các nhiệm vụ thiết thực, cụ thể.

Thứ hai, tập trung bám sát, thực hiện Chiến lược phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo ngành Xây dựng đến năm 2030. Theo đó, nâng cao hơn nữa trình độ làm chủ việc thiết kế, thi công các công trình có quy mô lớn và yêu cầu kỹ thuật phức tạp (không gian ngầm, công trình ngầm, dạng điểm, dạng tuyến có chiều sâu lớn hơn 30 m, nhà cao trên 150 m...).

Đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao các công nghệ xây dựng tiên tiến trong việc phát triển vật liệu mới, đảm bảo tiết kiệm năng lượng, tài nguyên, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đối khí hậu, góp phần giảm mức phát thải ròng bằng 0 theo lộ trình của Chính phủ.

Quan tâm nghiên cứu, hoàn thiện đồng bộ việc ứng dụng cát biển, cát nhân tạo, phế thải từ các ngành công nghiệp khác để phục vụ xây dựng kết cấu hạ tầng (làm vật liệu san lấp, làm nền đường, thay thế vật liệu truyền thống).

Tiếp tục nghiên cứu ứng dụng AI, in 3D, công nghệ BIM trong các lĩnh vực quản lý của ngành Xây dựng; nghiên cứu về vật liệu và công nghệ xây dựng cho nhà máy điện hạt nhân; Đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu các nhiệm vụ được giao trong Đề án phát triển đô thị thông minh, bền vững Việt Nam giai đoạn 2018 - 2025 và định hướng đến năm 2030.

Thứ ba, tập trung hoàn thiện các nhiệm vụ trong Đề án hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn quy chuẩn, nhất là nhóm các tiêu chuẩn cốt lõi cần được ban hành để ứng dụng, thử nghiệm.

Thứ tư, tập trung hoàn thành các nhiệm vụ được giao trong Kế hoạch chuyển đổi số ngành Xây dựng giai đoạn 2024 - 2025, định hướng đến năm 2030 được ban hành theo Quyết định 926/QĐ-BXD ngày 11/10/2024 của Bộ trưởng Bộ Xây dựng.

Thứ năm, nâng cao năng lực nghiên cứu của các viện nghiên cứu, các trường đại học trực thuộc Bộ, bao gồm nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị; đào tạo, bổ sung nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng yêu cầu và bối cảnh mới.

Trân trọng cảm ơn ông!