Bài 3: Đường bao biển Hạ Long - Cẩm Phả giá trị văn hóa

(Xây dựng) - Đường bao biển Hạ Long - Cẩm Phả mới hoàn thành toàn bộ các hạng mục xây dựng, được du khách xa gần nhận xét là con đường ven biển đẹp nhất Việt Nam. Ai đã từng đặt chân đến đây, quả “danh bất hư truyền”, song công trình giao thông này còn có các giá trị văn hóa mà ít người biết đến.

Ban đêm con đường lung linh trong ánh sáng đèn, từ trên cao nhìn xuống hiển hiện một tác phẩm kiến trúc mỹ thuật.

Hiện đài nói báo đăng đã nhiều về con đường bao biển Hạ Long - Cẩm Phả dài 18,691km, rộng 6 làn xe, tổng mức đầu tư gần 2.284 tỷ đồng bằng ngân sách địa phương. Đoạn nằm trên địa bàn thành phố Cẩm Phả dài 10,39km, diện tích sử dụng đất trên 53ha. Đoạn qua thành phố Hạ Long ngắn hơn 8,3km, diện tích sử dụng đất gần 23ha mặt bằng. Công trình chia làm 2 giai đoạn, giai đoại I lòng đường 4 làn xe, khánh thành 26/1/2022; giai đoạn II khánh thành ngày 30/4/2023, gồm hoàn thiện đồng bộ hạ tầng, cảnh quan. Công trình giao thông này có không gian kiến trúc đẹp, nhiều đoạn uốn lượn qua núi đá vôi và mặt nước biển, lại xuyên qua núi bằng cặp đường hầm mỗi ống dài 350m. Đoạn qua đô thị thì trên bến dưới thuyền, mặt tiền phía trong là các tòa biệt thự sang trọng, dưới bến mặt nước biển trong xanh trồi lên những hòn non bộ khổng lồ, thực cảnh “sơn thủy hữu tình”.

Cựu chiến binh Phạm Khắc Định, ở phường Bãi Cháy có nhận xét, Quảng Ninh sớm huy động các nguồn lực ngoài ngân sách cho đầu tư xây dựng, nêu diện mạo đô thị thay đổi nhanh.

Nguồn lực đầu tư

Đường bao biển Hạ Long - Cẩm Phả hình thành là kết quả một quá trình kết nối công trình giao thông đô thị, sự tích tụ các hình thức đầu tư bằng ngân sách các cấp và nguồn lực hợp pháp khác. Con đường tạm quy ước điểm khởi đầu từ bến phà Bãi Cháy (thuộc Khu I phường Hồng Gai) giao lộ đường Lê Thánh Tông đoạn qua Bến Đoan đến mố cầu Bài Thơ I dài trên 1km tên là đường Trần Quốc Thảo, xây dựng bằng ngân sách thành phố Hạ Long và nguồn lực của Vingroup, đoạn từ cầu Bài Thơ I qua cầu bài thơ II đến quần thể Bảo Tàng - Cung quy hoạch dài 2,3km đầu tư bằng ngân sách của tỉnh.

Ông Hà Văn Hiền, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh cùng vợ là Phan Thị Thảo thăm thành quả lao động của mình ngày còn công tác, đã nối đảo Tuần Châu với đất liền.

Đoạn từ Cung quy hoạch đến cái Núi Hạm thuộc khu 6 phường Hồng Hà (Hạ Long) được đầu tư xây dựng sớm nhất, đây là tiền thân của đường bao biển Hạ Long - Cẩm Phả ngày nay. Công trình khởi công xây dựng năm 2004, thông xe kỹ thuật năm 2007, gọi là bường bao biển cột 5-cột 8, là đường đôi có chiều dài 4.580m, lòng đường mỗi chiều rộng 7,5m, dải phân cách giữa 2m, vỉa hè phía trong rộng 5m, vỉa hè phía ngoài biển rộng 9m. Cốt đường vượt ra dạng quai đê mái nghiêng kết hợp với bệ phản áp, đá rối chắn sóng... giá trị đầu tư là 163 tỷ đồng (thời giá 2005) do Công ty Licogi số II làm chủ đầu tư theo hình thức đổi đất lấy công trình, một hình thức huy động nguồn lực ngoài ngân sách đầu tư xây dựng hạ tầng đầu tiên ở Quảng Ninh và trong toàn quốc. Năm 2011, nối tiếp đoạn từ cầu Bài Thơ 1 đến Cung Quy hoạch dài 2,3km. Năm 2015, đường bao biển Hạ Long đổi tên là đường Trần Quốc Nghiễn.

Vỉa hè phía ngoài, xây dựng theo công nghệ đóng cọc cừ bê tông dự ứng lực, kè sát mép nước như bông tông cầu cảng, khi nước triều rút xuống ở mức thấp nhất tàu thuyền nhỏ vẫn áp mạn được sát bờ.

Tháng 7/2019, mở rộng cầu Bài Thơ và nâng cấp đường Trần Quốc Nghiễn. Đường tổng chiều dài toàn tuyến là 4,7km, mức đầu tư là 1.300 tỷ đồng từ 4 làn xe lên 6 làn xe, mặt đường từ 17m lên 28-32m. Vỉa hè phía trong 5m, phía ngoài biển được xây dựng kết hợp với khuôn viên cảnh quan ngắm vịnh Hạ Long rộng 28m, dài 2,4km, xây dựng theo công nghệ đóng cọc cừ bê tông dự ứng lực, kè sát mép nước như bê tông cầu cảng, kết cấu theo phương thẳng đứng, thủy triều xuống ở mức thấp nhất vẫn đảm bảo mực nước cao hơn chân kè từ 0,5-1m, hình thành view nghinh phong -vọng cảnh. Ngày 24/5/2022, khánh thành giai đoạn II của công trình.

Cặp đường hầm xuyên núi.

Đường bao biển Hạ Long - Cẩm Phả đoạn từ cái Núi Hạm thuộc phường Hồng Hà (Hạ Long) đến Km6 thuộc phường Quang Hanh (Cẩm Phả) dài 18,691km đầu tư bằng ngân sách tỉnh, đoạn kế tiếp đến nút giao đường Vũng Đục, thuộc phường Cẩm Đông dài trên 3km đầu tư bằng ngân sách thành phố Cẩm Phả và đóng góp đường đô thị mới của Tập đoàn TTP.

Cầu Bài Thơ đêm đến lung linh trong ánh đèn màu.

Giá trị kinh tế

Từ khi đường bao biển Hạ Long - Cẩm Phả hình thành đưa vào sử dụng, đất đai hai bên trục đường này lên ngôi “tấc đất tấc vàng”. Hiện đã có 33 dự án, trong đó có 13 dự án thuộc địa phận thành phố Hạ Long, 20 dự án thuộc địa phận thành phố Cẩm Phả. Những dự án có diện tích sử dụng đất lớn như: Khu nghỉ dưỡng kết hợp Thương mại dịch vụ và nhà ở diện tích 19,3ha; khu dân cư, làng nghề tiểu thủ công nghiệp 31,54ha; khu du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng 157ha...

Địa phận thành phố Hạ Long gồm các dự án: La Emera Khe Cá - Hạ Long, quy mô sử dụng đất 12ha; Khu đô thị bệnh viện Núi Hạm có diện tích 60,89ha; Khu đô thị Cột 5 - Cột 8 (mở rộng) diện tích 23,75ha. Địa phận thành phố Cẩm Phả có các dự án: Khu đô thị dịch vụ du lịch ven biển Km6, diện tích sử dụng162ha; Khu nghỉ dưỡng suối khoáng nóng cao cấp Quang Hanh, sử dụng 43,63ha đất; Khu tái định cư làng chài và neo đậu trú bão 84,79ha; Khu du lịch hậu cần nghề cá phía Nam 49,74ha; Cảng hàng hóa tổng hợp 59,18ha…

Đoạn qua đô thị phía trong là các tòa biệt thự sang trọng, mặt tiền phía ngoài là biển nước trong xanh trồi lên những hòn non bộ khổng lồ.

Diện tích nằm ngoài danh mục các dự án đã có chủ trương nghiên cứu lập quy hoạch và có vị trí đầu tư, theo số liệu rà soát ban đầu khoảng 9.800ha. Trong đó, trên địa bàn thành phố Hạ Long còn 5.200ha, thành phố Cẩm Phả còn 4.600ha. UBND tỉnh giao cho Sở Xây dựng cùng các cơ quan liên quan cập nhật vào phương án điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng và quy hoạch sử dụng đất, các quy hoạch phân khu.

UBND tỉnh Quảng Ninh thu hồi các dự án không còn phù hợp định hướng phát triển để bảo vệ và phát huy giá trị cảnh quan tự nhiên; trồng bổ sung cây xanh, rừng sú vẹt; ưu tiêu giữ lại tối đa hệ thống mặt nước hiện có; bổ sung giải pháp đấu nối giao thông để đảm bảo giữ tối đa hành lang xanh, núi đá, mặt nước, rừng ngập mặn, tầm nhìn hướng biển dọc hai bên tuyến… Trên tinh thần quy hoạch, phát triển quỹ đất dọc tuyến đường này là phải giữ được cảnh quan, tối đa hóa giá trị môi trường sinh thái, cảnh quan thiên nhiên, lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước, lợi ích nhân dân.

Kết nối giá trị văn hóa

Đường bao biển Hạ Long - Cẩm Phả kết nối thành phố Hạ Long và thành phố Cẩm Phả ranh giới ở cái Hà Sú, hạ lưu suối Khe Hùm và chiếu đỉnh cao là dãy núi Đèo Bụt bên này là phường Hà Phong (Hạ Long), bên kia là phường Quang Hanh (Cẩm Phả). Còn điểm giao thoa vịnh Hạ Long và vịnh Bái Tử Long ở Kênh Trang, mặt tiền ra biển là Hòn Đũa (Hòn Quay). Thắng cảnh Hạ Long và Bái Tử Long thì đã rõ, song cảnh đẹp thiên nhiên, những công trình văn hóa cổ đại mà con đường đi qua thì còn nhiều người chưa biết. Vùng thủy mặc càng khám phá càng vỡ ra nhiều nét văn hóa ngàn xưa thú vị.

Đền Đầu Mối gắn liền với tích lỗ ruốc thần, một cửa dưới đáy vịnh Hạ Long gọi là hố tử thần, một cửa lộ thiên ở lưng Đèo Bụt gọi là Lộ Phong. Lỗ ruốc thần nằm sâu dưới lòng đường bao biển Hạ long-Cẩm Phả.

Tuyền tục các địa danh trên tuyến đường này, tính từ điểm đầu đến cuối đường đã đi vào thơ ca cổ, tuy thất truyền nhưng đại loại có đoạn: “…Vua Thánh Tông trị vì non nước, đặt Bài Thơ còn để lại đây. Ngọn đèn Núi Hạm nơi đâu, bên kia Đầu Mối bên này Sà Cong. Kể chưa xong đền bà Thanh Lảnh, ông Thần Tiên khiển lánh đã lâu, Ao Hanh không tát để sâu mấy trùng…”. Còn Tạp chí Huffington Post, một Báo điện tử uy tín của Mỹ cũng từng bình chọn đường bờ biển Hạ Long và Bái Tử Long là một trong mười đường bờ biển ấn tượng nhất hành tinh.

Trên trục đường còn nhiều di tích văn hóa cổ đại. Trong đó, tiêu biểu cụm di tích núi Bài thơ với cốt lõi là bài thơ tạc trên vách núi đá của vua Lê Thánh Tông năm 1468; thơ của chúa An Đô vương Trịnh Cương năm 1729; thơ của Nguyễn Cần vị quan đầu tỉnh thời phong kiến và 9 bài thơ viết bằng chữ Nho của tao nhân mặc khách rải rác trên các vách đá có niên đại trên 100 năm. Và di tích Hòn Hai thuộc tầng văn hóa Đông Sơn… cùng là Công trình xếp hạng di tích Quốc gia.

Đoạn con đường qua quảng trường 30.10 và cụm Bảo tàng - Cung quy hoạch tại phường Hồng Hải.

Giữa độ đường bao biển Hạ Long- Cẩm Phả có đền Đầu Mối, đền Ba Cửa có tiếng linh thiêng hàng đầu tuyến buông bè vùng biển Đông Bắc bộ. Đền Đầu Mối tích thờ Nhị vị cô nương gắn với tích lỗ ruốc thần, hố tử thần lớn và sâu dưới đáy vịnh Hạ Long. Lỗ ruốc thần, một cửa dưới đáy biển, một cửa lộ thiên trên lưng núi Đèo Bụt, người địa phương gọi là Lộ Phong. Dân dưới chân Đèo Bụt bảo cửa Lộ Phong mà bị vít thì dân làng mạt vận, người câm, mèo không kêu, chó không sủa. Nên từ khi người Pháp xây dựng đường QL18 lòng đường qua của Lộ Phong vẫn phải khoét một lỗ trung thiên to bằng cái niêu đất, nay gọi là rốn cô tiên. Một số người tinh nhịch, đổ rổ bưởi xuống rốn cô tiên đúng một tuần lễ trên vùng biển cửa đền Đầu Mối nổi lên không thiếu một quả bưởi nào.

Trục đường bao biển Hạ Long- Cẩm Phả còn nhiều di tích cách mạng. Đoạn cuối đường thuộc phường Cẩm Đông (Cẩm Phả) là Di tích Vũng Đục, nơi thực dân Pháp đã hành quyết dã man hàng trăm chiến sĩ cách mạng và thợ mỏ yêu nước bằng hình thức cho người vào bao tải dìm xuống biển. Đoạn đường qua Vũng Bầu từng là mật khu quân sự, nơi nhổ neo và là công binh xưởng sửa chữa, cải hoán hàng ngàn con tàu không số cho tuyến hậu cần chi viện chiến trường Nam bộ thời kháng chiến chống Mỹ.

Cặp đôi ống đường hầm mỗi ống dài 350m.

Đường bao biển Hạ Long- Cẩm Phả, một công trình giao thông đẹp, đáp ứng đa mục đích. Trong đó, có những giá trị văn hóa, sáng lên sản phẩm du lịch trong cơ chế mới, công trình xây dựng để đời trên đất Quảng Ninh.