(Xây dựng) - Sáng 26/11, tại Hà Nội đã diễn ra Hội thảo Việt-Nhật về các giải pháp chống ngập đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu. Hội thảo do Cục Hạ tầng kỹ thuật (Bộ Xây dựng) phối hợp với Tổng cục Cấp thoát nước – Bộ Đất đai hạ tầng, Giao thông và Du lịch Nhật Bản (MLIT) và Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức.
 |
| Ông Tạ Quang Vinh, Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật – Bộ Xây dựng phát biểu khai mạc Hội thảo. |
Tham dự Hội thảo có ông Tạ Quang Vinh, Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật – Bộ Xây dựng; ông Matsubara Hidenori, Phó tổng Cục trưởng, Tổng cục Cấp thoát nước, Bộ Đất đai hạ tầng, Giao thông và Du lịch Nhật Bản (MLIT); ông Ihara Hidenori, Phó trưởng đại diện JICA Việt Nam và đại diện các Bộ, ngành Trung ương; một số Sở Xây dựng, đơn vị thoát nước, doanh nghiệp và chuyên gia hai nước...
Hỗ trợ hoàn thiện hệ thống pháp lý
Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Tạ Quang Vinh, Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật – Bộ Xây dựng nhấn mạnh, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu (BĐKH). BĐKH và nước biển dâng đã có chiều hướng diễn biến phức tạp, dẫn đến tình trạng ngập úng thường xuyên xảy ra tại các đô thị ở Việt Nam với cường độ ngày càng tăng, gây nhiều tổn thất về người và kinh tế.
Những năm gần đây, tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh chóng với việc hình thành nhiều khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn tập trung, kéo theo dân số đô thị tăng nhanh cũng đã mang lại nhiều lợi ích cho các đô thị song cũng không ít những rủi ro như đối mặt với thiên tai và sự biến đổi về môi trường. Điều này đặt ra vấn đề thích ứng hệ thống hạ tầng kỹ thuật cấp nước, thoát nước chống ngập với ảnh hưởng của BĐKH.
Trong bối cảnh đó, Quyết định số 589/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 06/4/2016 điều chỉnh định hướng thoát nước đến năm 2030 đã đặt mục tiêu phát triển thoát nước bền vững góp phần bảo vệ môi trường là trách nhiệm của toàn xã hội, có sự tham gia và giám sát của cộng đồng và hợp tác chặt chẽ giữa các địa phương theo lưu vực sông, liên kết vùng; đồng thời có sự hợp tác với các nước trong khu vực nhằm bảo đảm thoát nước an toàn, hiệu quả, góp phần giảm thiểu tác động của BĐKH và nước biển dâng.
Thực tế, từ năm 2010, Bộ Xây dựng Việt Nam và Bộ MLIT đã ký “Biên bản hợp tác trong lĩnh vực thoát nước và xử lý nước thải”, làm cơ sở cho hợp tác kỹ thuật và hỗ trợ Cục Hạ tầng kỹ thuật xây dựng các chính sách thoát nước và xử lý nước thải, rà soát, đánh giá tình hình thoát nước, ngập úng đô thị và có định hướng dự án của JICA hỗ trợ nghiên cứu, khảo sát và triển khai thực hiện.
 |
| Ông Matsubara Hidenori, Phó tổng Cục trưởng, Tổng cục Cấp thoát nước - Bộ MLIT. |
Ông Matsubara Hidenori, Phó tổng Cục trưởng, Tổng cục Cấp thoát nước - Bộ MLIT cho biết: Để thực hiện thỏa thuận hợp tác, phía Nhật Bản đã cử chuyên gia sang Việt Nam công tác từ năm 2009, trong đó, đã hỗ trợ Việt Nam nhiều kinh nghiệm thực tiễn, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp lý liên quan đến lĩnh vực thoát nước và xử lý nước thải. Những năm gần đây, ngập lụt, BĐKH đã diễn ra trên toàn cầu, đòi hỏi phải có những giải pháp ứng phó hiệu quả. Đây cũng chính là lĩnh vực hợp tác quan trọng giữa Nhật Bản và Việt Nam. Do đó việc chia sẻ, giới thiệu kinh nghiệm thực tiễn và những công nghệ tiên tiến của Nhật Bản có thể đóng góp hữu ích cho Việt Nam trong lĩnh vực này.
Phát triển đô thị và những thách thức về chống ngập úng
Tại Hội thảo, các nhà quản lý, chuyên gia và đại diện doanh nghiệp hai bên trao đổi kinh nghiệm thực hiện các dự án thoát nước, các biện pháp chống ngập úng tại một số đô thị của Việt Nam và Nhật Bản; giới thiệu giải pháp quản lý tài sản thông minh một số giải pháp kỹ thuật tiên tiến và được ứng dụng hiệu quả tại Nhật Bản trong việc kiểm soát ngập úng nhằm khắc phục nhanh sau mưa lũ trong bối cảnh BĐKH toàn cầu như hiện nay...
 |
| Bà Lê Thu Thủy, đại diện Cục Hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng trình bày tổng quan về hệ thống thoát nước tại Việt Nam. |
Trình bày tại Hội thảo, bà Lê Thu Thủy, đại diện Cục Hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng đã chia sẻ tổng quan về hệ thống thoát nước tại Việt Nam. Theo đó, hệ thống thoát nước các đô thị chủ yếu là hệ thống thoát nước chung được xây dựng qua nhiều thời kỳ, chắp vá, xuống cấp chưa được hoàn chỉnh. Nước thải sinh hoạt và nước mưa chảy chung được xả trực tiếp ra các cống, kênh, rạch, sông ra biển. Một số đô thị hệ thống thoát nước riêng được xây dựng chủ yếu trung tâm đô thị (tách dòng) và khu vực mới phát triển như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Huế, Vũng Tàu, Đà Lạt, Bình Dương và Cần Thơ...
Đến nay, toàn quốc có 82 nhà máy xử lý nước thải đô thị đang vận hành ở hơn 50 đô thị, với tổng công suất thiết kế khoảng 1,79 triệu m3/ngày, công suất vận hành thực tế khoảng gần 700.000 m3/ngày.
Ngập úng do mưa khu vực đô thị thường xuyên xảy ra với các đô thị lớn từ những năm 2000. Đặc biệt, ngập úng ngày càng trầm trọng về mức độ, tần suất và ngày càng phức tạp khó lường hơn. Đô thị có quy mô càng lớn, tốc độ đô thị hóa nhanh, ngập úng càng trầm trọng không giới hạn…
 |
| Toàn cảnh Hội thảo. |
Cũng tại bài trình bày, bà Thủy đưa ra các đề xuất kiến nghị nhằm hoàn thiện hệ thống Quy chuẩn, Tiêu chuẩn, quy hoạch. Đó là: Cần phân công tổ chức thực hiện từ cấp Trung ương đến địa phương; tổ chức thực hiện quy hoạch, ban hành quy chuẩn kỹ thuật đồng bộ, quy chế giám sát phối hợp; huy động nguồn lực thực hiện, tạo cơ chế, chính sách, quy chuẩn, tiêu chuẩn hướng dẫn, các công cụ hỗ trợ; các giải pháp kỹ thuật, công nghệ và giải pháp phi công trình khác.
“Hiện nay, Bộ Xây dựng đang được giao xây dựng Luật Cấp, Thoát nước. Trong thời gian tới, các quy định chính sách hoàn thiện sẽ là công cụ quản lý hữu hiện góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ thoát nước, giảm ngập úng đô thị, một số điểm mới của Luật sẽ khắc phục những khó khăn, vướng mắc…”, bà Thủy cho biết.
 |
| Ông Fumiaki Hasegawa chia sẻ chính sách chống ngập đô thị tại Nhật Bản. |
Trình bày về chính sách chống ngập đô thị tại Nhật Bản, ông Fumiaki Hasegawa, Giám đốc các dự án cấp thoát nước nước ngoài, Phòng Quy hoạch cấp thoát nước (Bộ MLIT) nhận định: Các đô thị Đông Nam Á hiện nay đứng trước những thách thức về phát triển kinh tế nhanh chóng, dân số tập trung đông ở thành phố và công nghiệp phát triển. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng lại yếu kém. Trong khi đó, sự gia tăng của nước thải công nghiệp và sinh hoạt; sự gia tăng của nước mưa… dẫn đến tình trạng ô nhiễm nước và ngập lụt đô thị.
Ở Nhật Bản, tần suất của lượng mưa trên 50mm mỗi giờ tăng lên trong những năm gần đây. Chính phủ Nhật Bản đã ban hành luật mới về “Toàn dân nâng cao khả năng chống chịu thiên tai và phát triển bền vững của lưu vực sông” vào tháng 5/2021.
Bên cạnh đó, Nhật Bản kiểm soát ngập lụt toàn diện bằng việc thoát nước thông qua giải pháp cứng và giải pháp mềm dưới sự hợp tác giữa các bên. Nhật Bản dùng rất nhiều công nghệ chống ngập và có nhiều chính sách hỗ trợ; có hệ thống thông tin quản lý lượng nước.
Để hạn chế nước tràn bề mặt vào hệ thống trữ nước, Nhật Bản còn có các giải pháp cụ thể như: nhựa đường thấm nước, máng thu nước mưa thẩm thấu vào ống thu nước mưa, ở các tòa nhà có lắp đặt thêm hệ thống thấm nước mưa giảm lượng nước chảy bề mặt trong thời gian ngắn… Ngoài ra, có hệ thống bơm nước mưa; hệ thống radar quan trắc nước mưa; bản đồ ngập lụt phát cho người dân theo dõi lượng mưa ở từng khu vực.
 |
| GS.TS Nguyễn Việt Anh, Đại học Xây dựng Hà Nội nêu 7 thách thức trong thoát nước và chống ngập đô thị tại Việt Nam. |
GS.TS Nguyễn Việt Anh, Đại học Xây dựng Hà Nội nêu 7 thách thức trong thoát nước và chống nhập đô thị tại Việt Nam. Đó là, nhận thức, ý thức của người dân đối với vấn đề thoát nước và xử lý nước thải chưa cao, chưa sẵn sàng thích ứng với BĐKH. Tại nhiều đô thị, tỉ lệ đấu nối vào hệ thống thoát nước còn thấp; hầu hết các hệ thống thu gom nước thải đều là hệ thống chung; giá dịch vụ thoát nước và xử lý nước thải quá thấp, không bù đắp được chi phí vận hành và bảo dưỡng…
Ngoài ra, mạng lưới thoát nước cũ, chắp vá; ô nhiễm đất, nước ngầm, nước mặt do nước thải phát tán; mưa ngập, triều cường ảnh hưởng đến giao thông, sinh hoạt. Quy hoạch và quản lý quy hoạch thoát nước và xử lý nước thải còn nhiều hạn chế. Việc lập và triển khai thực hiện dự án chống úng ngập, thoát nước và xử lý nước thải còn mất cân đối giữa các hợp phần của dự án; hợp phần xử lý bùn, thu hồi tài nguyên chưa được chú ý.
Tình trạng thiếu nguồn tài chính để thực hiện các dự án thoát nước và xử lý nước thải đang diễn ra; không hấp dẫn tư nhân và khó xã hội hóa. Khả năng chống chịu, thích ứng còn hạn chế; chuyển đổi số còn chậm; chưa có cơ chế chia sẻ dữ liệu lập quy hoạch, thiết kế, vận hành quản lý hạ tầng thoát nước…
Cần hỗ trợ kỹ thuật và hợp tác quốc tế liên tục từ các tổ chức quốc tế
Phát biểu tại Hội thảo, ông Phạm Quang Quỳnh, Chủ tịch Công ty TNHH MTV Thoát nước Hải Phòng đánh giá chung về hệ thống thoát nước của đô thị Hải Phòng. Hiện nay, hệ thống thoát nước của đô thị Hải Phòng được hình thành từ lâu, đã có một số dự án đầu tư, mở rộng qua nhiều thời kỳ; tuy nhiên mới chỉ đáp ứng được khoảng 40% diện tích đô thị của 3 quận trung tâm. Ngoài ra, hệ thống thoát nước thiếu đồng bộ, hệ thống được xây mới chủ yếu để giải quyết vấn đề ngập cục bộ trước mắt, chưa mang tính đồng bộ cao nên khả năng tiêu thoát nước mưa còn hạn chế.
 |
| Ông Phạm Quang Quỳnh đánh giá chung về hệ thống thoát nước của đô thị Hải Phòng. |
Để khắc phục, Công ty đã xây dựng hệ thống quản lý GIS và Trung tâm điều hành chống ngập, với việc số hóa toàn bộ hệ thống các đường ống, ga thoát nước, mương, hồ điều hòa… làm cơ sở dữ liệu phục vụ công tác quản lý, vận hành hệ thống thoát nước.
Đồng thời triển khai các giải pháp chống ngập cho các lưu vực, bổ sung và đưa vào vận hành một số trạm bơm nước mới, nâng công suất các trạm bơm hiện hữu; nạo vét bùn mương, hồ điều hòa; cải tạo một số tuyến cống chính; phân chia lưu vực thoát nước hợp lý; lắp đặt các sản phẩm thoát nước hiệu quả…
Ông Phạm Quang Quỳnh nhấn mạnh, công tác ứng phó với ngập lụt do BĐKH là vấn đề nan giải của nhiều đô thị hiện nay với nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Chính vì vậy, cần phải có những giải pháp đồng bộ, có lộ trình, đòi hỏi sự quyết tâm của các cấp chính quyền và sự vào cuộc của tất cả các tầng lớp nhân dân, các tổ chức kinh tế - xã hội - chính trị. Cần hỗ trợ kỹ thuật và hợp tác quốc tế liên tục từ các tổ chức quốc tế, cùng với sự nỗ lực của đội ngũ cán bộ, công nhân kỹ thuật có tâm huyết và tính chuyên nghiệp. Bên cạnh đó, triển khai tuyên truyền, tập huấn phòng chống ngập lụt tại các khu vực trên địa bàn thành phố…
 |
| Các đại biểu tham dự Hội thảo chụp ảnh lưu niệm. |
Kết luận Hội thảo, ông Tạ Quang Vinh, Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật đánh giá cao sự gắn kết giữa các bên trong suốt quá trình hợp tác; phát huy hiệu quả vào các vấn đề chuyên môn liên quan đến cấp, thoát nước.
Hội thảo cũng giúp phía Việt Nam hiểu thêm về các giải pháp, công nghệ mới nhất của Nhật Bản trong lĩnh vực cấp, thoát nước có thể áp dụng tại Việt Nam trong thời gian tới.
Ông Tạ Quang Vinh bày tỏ hy vọng, cùng với quá trình hoàn thiện hành lang pháp lý trong lĩnh vực quản lý cấp thoát nước, đặc biệt là lĩnh vực cấp nước và xử lý nước thải, làm cho lĩnh vực này theo kịp tốc độ phát triển đô thị, đáp ứng được nhu cầu xã hội, góp phần cải thiện môi trường sống tại Việt Nam.
Ngọc Hà
Theo
