Phương pháp luận và các yếu tố then chốt để phát triển dự án tín chỉ carbon rừng

(Xây dựng) - Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra với tốc độ đáng báo động, tín chỉ carbon đã nổi lên như một công cụ đầy hứa hẹn để khuyến khích và thúc đẩy các hoạt động nhằm giảm thiểu lượng khí thải nhà kính (GHG) trên toàn cầu.

Tín chỉ carbon về cơ bản là một giấy chứng nhận hoặc giấy phép cho phép một cá nhân, tổ chức hoặc quốc gia phát thải một lượng khí nhà kính nhất định. Mỗi tín chỉ carbon tương đương với một tấn carbon dioxide (CO2) hoặc một lượng khí nhà kính khác có khả năng gây ấm lên toàn cầu tương đương.

Nền tảng cho sự thành công của dự án tín chỉ carbon là phương pháp luận

Việt Nam với lợi thế về diện tích rừng rộng lớn và độ che phủ rừng đáng kể (đạt 42% vào năm 2020) có tiềm năng to lớn trong việc phát triển các dự án tín chỉ carbon rừng. Đây là một cơ hội không chỉ để đóng góp vào nỗ lực chung của thế giới trong việc giảm thiểu biến đổi khí hậu mà còn để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và chuyển đổi sang một nền kinh tế xanh, bền vững hơn.

Khu vực triển khai dự án trồng tre lâm nghiệp tại huyện Krông Nô tỉnh Đắk Nông từ chuyến khảo sát thực địa của Công ty Cổ phần Sàn giao dịch Tín chỉ Carbon ASEAN (CCTPA).

Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả tiềm năng này, việc xây dựng và triển khai các dự án tín chỉ carbon rừng cần tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn và phương pháp luận quốc tế. Phương pháp luận đóng vai trò là một bộ quy tắc và hướng dẫn chi tiết, được thiết kế để đảm bảo tính nhất quán, minh bạch và chính xác trong việc định lượng, giám sát, báo cáo và xác minh (MRV) lượng khí nhà kính được hấp thụ hoặc giảm thiểu bởi dự án.

Nói một cách đơn giản, phương pháp luận giống như một "công thức nấu ăn" chuẩn hóa cho các dự án tín chỉ carbon rừng. Nó cung cấp một khuôn khổ rõ ràng và chi tiết về cách thức tính toán lượng carbon được hấp thụ, cách thức giám sát và báo cáo tiến độ dự án, và cách thức xác minh tính chính xác của các kết quả. Việc tuân thủ phương pháp luận không chỉ đảm bảo tính minh bạch và tin cậy của dự án mà còn giúp thu hút sự quan tâm và đầu tư từ các tổ chức quốc tế.

Hiện nay, có một số tiêu chuẩn phương pháp luận được công nhận và sử dụng rộng rãi trên toàn cầu, bao gồm: Verified Carbon Standard (VCS - là tiêu chuẩn phổ biến nhất, được phát triển bởi Verra, một tổ chức phi lợi nhuận. VCS cung cấp một khuôn khổ toàn diện cho việc phát triển và thực hiện các dự án tín chỉ carbon, bao gồm cả các dự án liên quan đến rừng; Gold Standard (GS - được phát triển bởi Quỹ Bảo vệ Môi trường Thế giới (WWF) và các đối tác, GS tập trung vào các dự án có tác động tích cực đến cả môi trường và xã hội. GS đòi hỏi các dự án phải chứng minh được tính bền vững và khả năng mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương.

Quá trình xây dựng phương pháp luận cho một dự án tín chỉ carbon rừng thường bao gồm các bước sau: Xác định loại dự án và phạm vi - đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất, nhằm xác định rõ loại dự án (trồng rừng, bảo vệ rừng, quản lý rừng bền vững...) và phạm vi địa lý của dự án; Xác định kịch bản cơ sở - kịch bản cơ sở là một mô hình dự báo về lượng khí thải nhà kính sẽ được tạo ra trong trường hợp không có dự án. Việc xác định kịch bản cơ sở giúp đánh giá tác động thực sự của dự án trong việc giảm thiểu khí thải; Lựa chọn phương pháp tính toán - có nhiều phương pháp tính toán khác nhau để định lượng lượng carbon được hấp thụ hoặc giảm thiểu. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp phụ thuộc vào loại dự án, đặc điểm của khu vực dự án và các yếu tố khác; Xây dựng hệ thống giám sát, báo cáo và xác minh - đây là một yếu tố quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và tin cậy của dự án. Hệ thống giám sát giúp theo dõi tiến độ dự án, hệ thống báo cáo giúp cung cấp thông tin về kết quả dự án và hệ thống xác minh giúp đảm bảo tính chính xác của các thông tin được báo cáo.

Quá trình xây dựng phương pháp luận cho dự án tín chỉ carbon rừng.

Loại cây trồng không phải là yếu tố quyết định

Một điểm quan trọng cần nhấn mạnh là phương pháp luận không tập trung vào việc trồng loại cây gì để tạo ra tín chỉ carbon. Trên thị trường tín chỉ carbon ở Việt Nam, có một quan niệm sai lầm rằng việc lựa chọn loại cây trồng sẽ quyết định khả năng tạo ra nhiều tín chỉ carbon. Tuy nhiên, thực tế không phải vậy.

Phương pháp luận tập trung vào việc đánh giá một cách toàn diện các yếu tố như thổ nhưỡng, độ ẩm, tốc độ sinh trưởng, tuổi thọ của cây, điều kiện khí hậu,... để tính toán một cách chính xác và đáng tin cậy lượng carbon được hấp thụ bởi dự án. Loại cây trồng chỉ là một trong nhiều yếu tố ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ carbon của dự án.

Bên cạnh phương pháp luận, có một số yếu tố quan trọng khác cần được xem xét để đảm bảo tính hiệu quả và bền vững của dự án tín chỉ carbon rừng. Lựa chọn loại cây trồng: Mặc dù không phải là yếu tố quyết định, việc lựa chọn loại cây trồng phù hợp với điều kiện địa phương, có khả năng sinh trưởng tốt và hấp thụ carbon hiệu quả vẫn rất quan trọng. Đồng thời, cần xem xét đến nhu cầu thị trường và khả năng tạo ra giá trị kinh tế cho cộng đồng địa phương.

Quản lý dự án hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo dự án đạt được các mục tiêu đề ra về lượng carbon được hấp thụ, cũng như các mục tiêu về kinh tế, xã hội và môi trường.

Giám sát, báo cáo và xác minh là việc xây dựng và duy trì một hệ thống giám sát, báo cáo và xác minh chặt chẽ là rất quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và tin cậy của dự án.

Cùng với đó là tính bền vững là yếu tố sống còn của dự án tín chỉ carbon rừng. Dự án không chỉ cần giảm phát thải khí nhà kính trong ngắn hạn mà còn phải đảm bảo rằng lượng carbon được hấp thụ sẽ được lưu trữ lâu dài và không bị phát thải trở lại vào khí quyển.

Tài chính và đối tác: Việc huy động nguồn tài chính và tìm kiếm đối tác đầu tư là rất quan trọng để triển khai dự án thành công. Các dự án tín chỉ carbon rừng thường yêu cầu vốn đầu tư đáng kể cho việc trồng rừng, quản lý rừng và các hoạt động khác.

Ví dụ về dự án tín chỉ carbon rừng: Dự án trồng rừng cao su trên đất thoái hóa (ở Colombia). Dự án này sử dụng phương pháp luận AR-ACM0003. Phương pháp luận này cung cấp một khung cơ bản để xác định kịch bản cơ sở của dự án, trong trường hợp này là đất sẽ tiếp tục bị suy thoái nếu không có dự án. Trong trường hợp không có dự án, đất sẽ tiếp tục được sử dụng cho chăn nuôi gia súc. Tính cộng thêm của dự án nằm ở việc thúc đẩy quản lý rừng cao su bền vững và cần có sự hỗ trợ từ chương trình tín chỉ carbon để trở nên khả thi.

Dự án này có một số điểm đáng chú ý: Nhóm dự án - thuộc nhóm AFOLU (Agriculture, Forestry and Other Land Use) tạo điều kiện cho các chủ dự án nhỏ và vừa tiếp cận thị trường carbon; Quản lý bền vững - cam kết áp dụng các tiêu chuẩn quản lý rừng quốc tế, đảm bảo lợi ích về môi trường và xã hội tại địa phương; Cộng đồng - tạo công ăn việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân địa phương, đồng thời thúc đẩy các hoạt động bảo vệ môi trường.

Hình ảnh minh họa về rừng cao su trưởng thành.

Tóm lại, dự án tín chỉ carbon rừng là cơ hội vàng để Việt Nam vừa giảm thiểu biến đổi khí hậu, vừa thúc đẩy tăng trưởng xanh. Tuy nhiên, thành công chỉ đến khi có sự kết hợp chặt chẽ giữa phương pháp luận khoa học, lựa chọn cây trồng phù hợp, quản lý hiệu quả, giám sát minh bạch và hợp tác đầu tư bền vững. Đây là thách thức nhưng cũng là động lực để Việt Nam khẳng định vị thế trong thị trường carbon toàn cầu.