Phát triển công trình xanh để thích ứng với biến đổi khí hậu

(Xây dựng) – Phát triển bền vững đang trở thành xu hướng toàn cầu trong bối cảnh biến đổi khí hậu (BĐKH) và thiên tai ngày càng gia tăng. Đứng trước tình hình này, xây dựng và phát triển công trình xanh (CTX) là xu hướng tất yếu để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng kinh tế xanh của Việt Nam và ứng phó với BĐKH.

Số lượng CTX xanh tại Việt Nam đang tăng lên rất nhanh.

Thời gian gần đây, Việt Nam thường xuyên phải hứng chịu những tác động tiêu cực của BĐKH, rõ rệt nhất là cơn bão Yagi tại miền Bắc vào tháng 9/2024. Theo dự báo của nhiều tổ chức quốc tế, trong vòng 30 năm tới, Việt Nam sẽ là một trong những quốc gia đứng đầu thế giới về mức độ chịu rủi ro lớn nhất của BĐKH.

Trong bối cảnh BĐKH và khủng hoảng năng lượng, Đảng, Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách liên quan đến phát triển các công trình sử dụng năng lượng, tài nguyên tiết kiệm, hiệu quả, bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kính, ứng phó với BĐKH, chuyển dịch nền kinh tế theo hướng chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, phát triển bền vững.

Triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách nêu trên, số lượng CTX tại Việt Nam đã tăng lên rất nhanh. Tính đến hết quý III/2024, số lượng CTX trên cả nước đạt khoảng 500 công trình, tổng diện tích sàn xây dựng khoảng trên 12 triệu m2.

Ngoài việc tăng nhanh về số lượng, loại hình công trình đạt chứng nhận CTX cũng được mở rộng sang nhiều loại hình công trình, bao gồm cả công trình có vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước.

Tuy nhiên, việc phát triển CTX tại Việt Nam trong thời gian qua vẫn còn gặp nhiều rào cản, khó khăn như thiếu các chứng nhận về vật liệu xanh, vật liệu tiết kiệm năng lượng, thiếu nguồn nhân lực có chất lượng và chuyên môn sâu về CTX, nhận thức của một bộ phận chủ đầu tư, người sử dụng các sản phẩm, dịch vụ về CTX còn nhiều hạn chế, khả năng tiếp cận các nguồn vốn xanh cho các dự án CTX hạn chế.

Để thúc đẩy phát triển CTX ứng phó với BĐKH, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng (Tổng hội Xây dựng Việt Nam) Lê Thị Bích Thuận có đưa ra một số giải pháp trọng tâm. Trước hết, Phó Viện trưởng Lê Thị Bích Thuận kiến nghị Chính phủ tạo lập môi trường pháp lý trong xây dựng CTX, bền vững, tiết kiệm năng lượng.

Những vướng mắc về pháp lý là một trong những rào cản chính đối với phát triển CTX tại Việt Nam.

Hiện nay, Bộ Xây dựng đang tiến hành hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật có liên quan nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc phát triển CTX; làm rõ trong hệ thống pháp luật các khái niệm, thuật ngữ CTX, công trình hiệu quả năng lượng; đề xuất các chính sách ưu đãi nhằm huy động các nguồn lực của xã hội tham gia phát triển CTX, công trình hiệu quả năng lượng.

Bộ cũng cần sớm hoàn thiện và nâng cấp hệ thống các quy chuẩn, tiêu chuẩn nhằm hỗ trợ thực hiện thiết kế, thi công và vận hành CTX, công trình hiệu quả năng lượng phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Việc hoàn thiện hành lang pháp lý sẽ khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, ứng dụng các công nghệ hiện đại, công nghệ sạch, từ đó thúc đẩy phát triển CTX.

Một giải pháp quan trọng khác là thay đổi nhận thức, thói quen và định hướng xây dựng CTX và quá trình sử dụng, vận hành công trình nhằm tiết kiệm năng lượng. Chính phủ, Bộ Xây dựng và các cơ quan có liên quan cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đào tạo, nâng cao nhận thức của các nhà quản lý, chủ đầu tư, các doanh nghiệp và người dân hiểu đúng về CTX cùng những lợi ích CTX mang lại; đào tạo nâng cao chất lượng nhân lực trong thiết kế, xây dựng, quản lý, vận hành và bảo dưỡng CTX.

Trong đó, Phó Viện trưởng Lê Thị Bích Thuận đã nhấn mạnh nhiệm vụ nâng cao nghiệp vụ và sử dụng công cụ tin học trong quá trình thiết kế CTX, ví dụ như sử dụng xây dựng mô hình thông tin điện tử BIM (Building Information Management) để phân tích năng lượng của tòa nhà.

Thiết kế tổng thể bền vững có vai trò rất quan trọng để xây dựng lên những CTX.

Trong quá trình xây dựng CTX, chủ đầu tư cần lựa chọn thiết kế tổng thể bền vững, bao gồm: Bảo vệ môi trường trong quá trình xây dựng; lựa chọn hướng công trình tối ưu, định hướng không gian để tận dụng tối đa ánh sáng và thông gió tự nhiên; mật độ xây dựng thấp hơn mật độ xây dựng theo quy chuẩn, quy chế tương đương; bố trí hệ thống cây xanh, không gian mở, không gian xanh ở vị trí phù hợp và giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị; đảm bảo các chức năng cơ bản về hạ tầng xã hội phục vụ cho các nhóm nhà ở…

Bên cạnh đó, Phó Viện trưởng Lê Thị Bích Thuận cũng lưu ý các giải pháp về sử dụng nguồn năng lượng sạch và hiệu quả, sử dụng nước hiệu quả, sử dụng vật liệu và nguồn nguyên vật liệu bền vững, thiết kế đảm bảo chất lượng môi trường trong nhà (kiểm soát thông gió, chiếu sáng, độ ẩm không khí, tiếng ồn...).

Sau khi hoàn thành CTX, chủ đầu tư cần lập và quản lý dự án trong quá trình thiết kế, xây dựng theo các giai đoạn vận hành, sử dụng một cách hiệu quả.