Những năm gần đây, mặc dù bị ảnh hưởng bởi sự suy thoái kinh tế toàn cầu nhưng vốn đầu tư cho xây dựng cơ bản vẫn chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng số vốn đầu tư, góp phần tăng trưởng và phát triển kinh tế. Số lượng các công trình và tỷ lệ các công trình có quy mô vừa và lớn không ngừng tăng. Công tác quản lý chất lượng công trình xây dựng nói chung và công tác quản lý nhà nước về chất lượng công trình xây dựng nói riêng đã có những chuyển biến tích cực, góp phần đảm bảo và nâng cao chất lượng công trình, nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng.
Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng, Chủ tịch Hội đồng Nghiệm thu Nhà nước các công trình xây dựng và các thành viên Hội đồng kiểm tra tiến độ chất lượng công trình xây dựng Sân bay Phú Quốc. Ảnh: Hải Đăng |
Chất lượng được nâng cao và kiểm soát tốt hơn
Đến thời điểm hiện tại, hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) về quản lý chất lượng công trình xây dựng (CTXD) ngày càng được hoàn thiện, cơ bản phủ kín trên tất cả các lĩnh vực quản lý chất lượng, đáp ứng yêu cầu tổ chức quản lý, kiểm soát chất lượng CTXD. Việc hướng dẫn thực hiện các VBQPPL về xây dựng đã được thực hiện thường xuyên, kịp thời từ cấp Bộ đến các địa phương và các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng. Các vướng mắc trong thực thi VBQPPL cơ bản đã được tháo gỡ và giảm về số lượng so với trước. Phần lớn các địa phương đã xây dựng quy định phân cấp quản lý về chất lượng CTXD phù hợp với đặc thù của từng địa phương để triển khai thực hiện quản lý chất lượng CTXD trên địa bàn.
Tình hình chất lượng CTXD năm 2011 về cơ bản đã đảm bảo và được kiểm soát tốt hơn. Hầu hết các công trình đã hoàn thành được nghiệm thu đưa vào sử dụng đảm bảo chất lượng, phù hợp với yêu cầu thiết kế đã được phê duyệt, đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật áp dụng. Không có sự cố đối với công trình xây dựng cấp đặc biệt và cấp I, phần lớn sự cố xảy ra ở công trình cấp III và IV trong đó có đến 70% là nhà ở tư nhân. Số lượng công trình có sự cố chiếm khoảng 0,3% tổng số công trình. Công tác quản lý chất lượng CTXD của các chủ thể trực tiếp tham gia xây dựng công trình đối với các dự án có qui mô vừa và lớn (từ nhóm B trở lên) về cơ bản được thực hiện nghiêm túc theo quy định của pháp luật về xây dựng. Tuy nhiên, một số công trình có qui mô nhỏ (nhóm C), công tác quản lý chất lượng CTXD chưa được quan tâm đúng mức.
Còn đó những bất cập
Thứ nhất, quản lý nhà nước về chất lượng CTXD là nhiệm vụ mang tính hệ thống, xuyên suốt cả quá trình đầu tư xây dựng từ khảo sát xây dựng, thiết kế xây dựng, thi công xây dựng công trình đến nghiệm thu đưa công trình vào sử dụng và bảo hành, bảo trì CTXD. Trên thực tế, ngoài khâu cấp phép xây dựng, Nhà nước chưa can thiệp được nhiều trong các khâu quan trọng khác của quá trình đầu tư, công tác quản lý sau cấp phép cũng chưa được coi trọng. Điều này đã làm giảm hiệu lực và hiệu quả của công tác quản lý nhà nước về chất lượng CTXD.
Thứ hai, chúng ta chưa có hệ thống kiểm soát, quản lý thông tin về số lượng, năng lực và kinh nghiệm của các nhà thầu để đảm bảo lựa chọn được nhà thầu đủ năng lực thực sự và có tính chuyên nghiệp cao tham gia hoạt động xây dựng. Phương thức lựa chọn nhà thầu chưa phù hợp, đặc biệt là quy định việc lựa chọn đơn vị trúng thầu chủ yếu căn cứ vào giá dự thầu thấp nhất mà chưa tính một cách đầy đủ đến yếu tố đảm bảo chất lượng, đến hiệu quả đầu tư của dự án.
Thứ ba, năng lực của chủ đầu tư còn bị xem nhẹ, đặc biệt là đối với nguồn vốn ngân sách nhà nước nên việc phân giao chủ đầu tư còn nhiều bất cập. Nhiều chủ đầu tư không đảm bảo điều kiện năng lực dẫn đến công tác quản lý dự án, quản lý chất lượng của chủ đầu tư còn hạn chế.
Thứ tư, trong thực tiễn xây dựng ở nước ta hiện nay, chưa có sự quản lý thống nhất trong lĩnh vực này. Vì vậy, khi xảy ra sự cố công trình có liên quan đến an toàn trong thi công xây dựng, việc phân định trách nhiệm xử lý vụ việc đối với các bên liên quan không rõ ràng.
Thứ năm, hiệu quả của công tác kiểm tra sự tuân thủ các quy định của pháp luật về quản lý chất lượng hiện nay còn hạn chế do kết quả kiểm tra chỉ dừng ở mức độ nhắc nhở; các cơ quan quản lý nhà nước về chất lượng CTXD chưa được phân giao quyền hạn cần thiết trong xử lý các hành vi vi phạm về chất lượng. Trên thực tế, đang có sự chồng chéo và thiếu sự phối hợp trong thực hiện công tác này giữa tổ chức thanh tra và cơ quan quản lý nhà nước về chất lượng CTXD.
Thứ sáu, lực lượng quản lý xây dựng nói chung và quản lý chất lượng xây dựng nói riêng ở địa phương còn mỏng, chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý. Một số địa phương hiện nay chưa có phân cấp quản lý về chất lượng CTXD; chưa phân định rõ trách nhiệm, quyền hạn của UBND các cấp, của các sở có quản lý CTXD chuyên ngành trong công tác quản lý chất lượng. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng ở nhiều địa phương chưa kiểm soát được công trình được đầu tư bằng nguồn vốn của các bộ, ngành và của tư nhân trên địa bàn. Việc kiểm tra sự tuân thủ pháp luật về quản lý chất lượng CTXD trong quá trình thi công còn gặp nhiều khó khăn do một số chủ đầu tư không thiện chí hợp tác, đặc biệt là các công trình nguồn vốn tư nhân. Theo báo cáo của các địa phương, số lượng công trình được kiểm tra hàng năm chỉ chiếm khoảng 10% tổng số công trình đang thi công.
Thứ bảy, những quy định chế tài xử lý vi phạm về quản lý chất lượng CTXD chưa đủ mạnh, chưa đủ tính răn đe, phòng ngừa. Việc thực hiện các chế tài chưa nghiêm minh, chưa áp dụng được các mức độ xử phạt nặng mang tính chất răn đe cao.
Giải pháp nâng cao chất lượng xây dựng
Tiếp tục rà soát, nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống các văn bản QPPL về quản lý chất lượng CTXD trong chương trình tổng thể đổi mới cơ chế quản lý đầu tư xây dựng. Trong đó, cần tăng cường vai trò kiểm tra, giám sát của Nhà nước đối với sự tuân thủ các quy định pháp luật của các chủ thể trong suốt quá trình đầu tư xây dựng công trình; phân giao quyền và trách nhiệm đầy đủ, cụ thể, rõ ràng cho các cơ quan quản lý nhà nước về chất lượng CTXD từ Trung ương đến địa phương; làm rõ trách nhiệm của các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng trong công tác quản lý dự án, quản lý chất lượng và an toàn xây dựng (người quyết định đầu tư, chủ đầu tư, các nhà thầu khảo sát, thiết kế, thi công, giám sát thi công, tư vấn quản lý dự án).
Nghiên cứu, áp dụng những công nghệ tiên tiến trong quản lý chất lượng CTXD: phát triển hệ thống cơ sở dữ liệu quản lý thông tin về năng lực nhà thầu, gói thầu và đánh giá nhà thầu làm cơ sở cho công tác lựa chọn nhà thầu nhằm công khai, minh bạch hóa quy trình đấu thầu, đảm bảo lựa chọn nhà thầu thực sự có đủ điều kiện năng lực tham hoạt động xây dựng. Đổi mới phương thức cấp chứng chỉ hành nghề hoạt động xây dựng theo hình thức sát hạch của cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng.
Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát của các cơ quan quản lý nhà nước đối với các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng trong việc chấp hành, tuân thủ các quy định của pháp luật về quản lý chất lượng, quy trình, quy phạm trong thiết kế, thi công xây dựng và nghiệm thu công trình. Phân giao trách nhiệm, quyền hạn rõ ràng cho các cơ quan quản lý nhà nước về chất lượng CTXD ở các cấp trong kiểm tra thiết kế; thực hiện thanh tra chuyên ngành về chất lượng và an toàn xây dựng. Tăng cường sự phối hợp giữa lực lượng thanh tra và thanh tra chuyên ngành nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả của công tác thanh tra xây dựng.
Tiếp tục kiện toàn và nâng cao năng lực cho hệ thống quản lý nhà nước về chất lượng CTXD: củng cố, kiện toàn cơ cấu tổ chức, nâng cao vai trò, vị thế của các cơ quan quản lý nhà nước về chất lượng CTXD từ trung ương đến địa phương; đẩy mạnh phân cấp quản lý nhà nước về chất lượng CTXD; tăng cường sự phối hợp giữa Sở XD và các sở có quản lý CTXD chuyên ngành trong công tác quản lý chất lượng; tăng cường năng lực cho các Trung tâm Kiểm định xây dựng thực hiện tốt vai trò là công cụ hữu hiệu giúp cơ quan công quyền trong quản lý chất lượng CTXD trên địa bàn.
Tăng cường kiểm soát chất lượng các công trình trọng điểm, công trình quan trọng quốc gia thông qua hoạt động kiểm tra của Hội đồng nghiệm thu Nhà nước các CTXD. Đổi mới phương thức hoạt động của Hội đồng nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Hội đồng, đảm bảo kiểm soát chặt chẽ chất lượng công trình, đưa vào vận hành an toàn các công trình trọng điểm theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Hoàn thiện hệ thống Quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về xây dựng đồng bộ, đầy đủ và phủ kín các lĩnh vực hoạt động xây dựng. Xây dựng, hoàn thiện hệ thống định mức kinh tế - kỹ thuật trong hoạt động xây dựng phù hợp hơn với tình hình thực tiễn (tư vấn, thiết kế, thẩm tra thiết kế, giám sát thi công, thi công xây dựng công trình...).
Hoàn thiện các chế tài nhằm kiểm soát chặt chẽ chất lượng CTXD, xây dựng các chế tài đủ mạnh mang tính răn đe, phòng ngừa cao; xử nghiêm đối với các hành vi vi phạm về quản lý chất lượng.
TS Lê Quang Hùng
Cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng.
Theo baoxaydung.com.vn