Đề xuất điều chỉnh chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

(Xây dựng) - Sáng 22/5, trong chương trình làm việc Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã nghe Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày Tờ trình về điều chỉnh chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) giai đoạn 2021 – 2030 (sau đây viết tắt là Chương trình).

Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh trình bày Tờ trình về điều chỉnh chủ trương đầu tư Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021 – 2030 (Ảnh: Quốc hội).

Điều chỉnh chủ trương đầu tư Chương trình là cần thiết

Đề cập đến sự cần thiết và tính cấp bách phải điều chỉnh chủ trương đầu tư Chương trình, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh cho biết: Chương trình được phê duyệt chủ trương đầu tư theo Nghị quyết số 120/2020/QH14 ngày 19/6/2020 của Quốc hội là một chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước dành cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Đây là chương trình MTQG mới, gồm nhiều dự án, tiểu dự án thành phần với sự tham gia của nhiều Bộ, ngành, cơ quan Trung ương cùng tham gia chủ trì, quản lý các dự án, tiểu dự án, nội dung thành phần.

Với sự quan tâm của toàn bộ hệ thống chính trị, thời gian vừa qua, Chương trình đã được triển khai tại các địa phương vùng đồng bào DTTS&MN, bước đầu tạo được những tác động tích cực tới đời sống của người dân, đặc biệt là ở khu vực các xã, thôn bản đặc biệt khó khăn vùng đồng bào DTTS&MN.

Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện phát sinh một số khó khăn, vướng mắc, ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân và kết quả thực hiện Chương trình, cần thiết phải đề xuất điều chỉnh một số nội dung tại chủ trương đầu tư Chương trình. Vì vậy, việc Chính phủ đề xuất với Quốc hội điều chỉnh chủ trương đầu tư Chương trình là cần thiết và cấp bách để bảo đảm hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu của Chương trình đề ra.

Kết quả giải ngân của Chương trình còn chưa được như mong muốn

Đánh giá tình hình, kết quả tổ chức thực hiện Chương trình, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cho biết: Theo kết quả tổng hợp từ báo cáo, với sự đồng hành, vào cuộc quyết liệt trong tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của Quốc hội, Chính phủ và các Bộ, ngành liên quan cùng với sự nỗ lực của các địa phương, kết quả giải ngân của Chương trình đã có nhiều chuyển biến tích cực trong thời gian qua.

So với các chương trình MTQG, tỷ lệ giải ngân của Chương trình MTQG DTTS&MN đạt kết quả tương đối khả quan. Tuy nhiên, về tổng thể thì kết quả giải ngân của Chương trình còn chưa được như mong muốn, đặc biệt là kết quả giải ngân nguồn vốn sự nghiệp còn tương đối thấp.

Đơn cử, năm 2023, kết quả giải ngân vốn đầu tư công bao gồm cả vốn đầu tư của năm 2022 kéo dài sang năm 2023 đạt 77% kế hoạch; Kết quả giải ngân vốn sự nghiệp bao gồm cả vốn sự nghiệp của năm 2022 kéo dài sang năm 2023 đạt 28% kế hoạch.

Trong quý I/2024, vốn đầu tư công giải ngân của Chương trình ước đạt được khảng 2.110,772 tỷ đồng, đạt 14% kế hoạch; Vốn sự nghiệp giải ngân thực hiện Chương trình ước chỉ đạt được khoảng 38,385 tỷ đồng, đạt 1% kế hoạch.

Ước thực hiện đến hết tháng 4/2024 bao gồm cả vốn đầu tư kéo dài các năm trước chuyển sang năm 2024 của Chương trình ước đạt 21% kế hoạch.

Cũng theo Chủ nhiệm Hầu A Lềnh, qua tổng hợp từ báo cáo về việc tổ chức triển khai thực hiện Nghị quyết số 111/2024/QH15 của Quốc hội khóa XV, kết quả bước đầu thông qua 24 chỉ tiêu, có 04 nhóm mục tiêu cơ bản hoàn thành (gồm 03 nhóm mục tiêu hoàn thành; 01 nhóm mục tiêu có 4/5 chỉ tiêu đã hoàn thành); 03 nhóm mục tiêu chưa hoàn thành, trong đó có có 09 chỉ tiêu dự báo sẽ sớm hoàn thành, như Mục tiêu về tỷ lệ giảm nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số; Nhóm mục tiêu về cải thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội ở các xã đặc biệt khó khăn (khu vực III) và thôn đặc biệt khó khăn vùng đồng bào DTTS&MN; Nhóm mục tiêu về công tác định canh, định cư, giải quyết cơ bản tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất cho đồng bào...

Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cho biết: Trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ngành đã tập trung tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc của các địa phương. Đến thời điểm hiện nay, các khó khăn vướng mắc cơ bản đã được tháo gỡ.

Theo báo cáo của các địa phương, nếu các khó khăn về cơ chế cơ bản được tháo gỡ hoàn toàn trước quý II/2024, các địa phương đều dự kiến cơ bản hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu của Chương trình đã đề ra cho giai đoạn 2021 – 2025.

Đề xuất xác định rõ nguồn vốn thực hiện Chương trình

Đề cập đến một số nội dung đề xuất điều chỉnh, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cho biết: Một là, Chính phủ đề nghị Quốc hội xem xét xác định rõ nguồn vốn thực hiện Chương trình là “Nguồn vốn của Chương trình được bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 và kinh phí sự nghiệp được bố trí trong dự toán ngân sách hằng năm theo các nghị quyết của Quốc hội về phân bổ dự toán ngân sách Trung ương hằng năm và các quy định hiện hành”.

Chính phủ đề xuất xác định rõ nguồn vốn thực hiện Chương trình (Ảnh: Quốc hội).

Hai là, Chính phủ đề xuất với Quốc hội điều chỉnh làm rõ hơn đối tượng cụ thể thuộc diện đầu tư của Chương trình có trụ sở không nằm trên địa bàn các xã, thôn vùng đồng bào DTTS&MN theo danh sách được cấp có thẩm quyền phê duyệt gồm: "Một số đơn vị sự nghiệp công lập là trường dự bị đại học, đại học, trường chuyên biệt; các trường phổ thông dân tộc nội trú; các di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia có giá trị tiêu biểu của các dân tộc thiểu số; một số trung tâm y tế huyện, bệnh viện của huyện có xã thuộc vùng đồng bào DTTS&MN".

“Đây là những vấn đề cần thiết và cấp bách để bảo đảm hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu của Chương trình đề ra” – Chủ nhiệm Hầu A Lềnh nhấn mạnh.

Đánh giá những ảnh hưởng, tác động của Chương trình sau điều chỉnh, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh nhận định: Chương trình được phê duyệt điều chỉnh sẽ có những tác động tích cực đến phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN, góp phần khắc phục khó khăn, vướng mắc hiện nay, tạo điều kiện giải ngân theo đúng quy định nguồn vốn của các dự án, tiểu dự án đã được Quốc hội quyết định, bố trí vốn cho các đối tượng nêu trên với tổng kinh phí dự kiến khoảng 4.142,805 tỷ đồng.

Trên cơ sở các nội dung Báo cáo nêu trên, Chính phủ trình Quốc hội xem xét, đưa vào Nghị quyết chung của Quốc hội tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV một số nội dung liên quan đến điều chỉnh chủ trương đầu tư Chương trình.

Thứ nhất, thống nhất về nguyên tắc điều chỉnh một số nội dung liên đến quan chủ trương đầu tư Chương trình. Cụ thể, điều chỉnh nguồn vốn thực hiện Chương trình là “Nguồn vốn đầu tư của Chương trình được bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 và kinh phí sự nghiệp được bố trí trong dự toán ngân sách hằng năm theo các nghị quyết của Quốc hội về phân bổ dự toán ngân sách Trung ương hằng năm và các quy định hiện hành”.

Đồng ý về chủ trương và sự cần thiết đầu tư, hỗ trợ một số đối tượng thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 đến năm 2025, có trụ sở không nằm trên địa bàn các xã, thôn vùng đồng bào DTTS&MN theo danh sách được cấp có thẩm quyền phê duyệt, gồm: Một số đơn vị sự nghiệp công lập là các trường dự bị đại học, đại học, trường chuyên biệt (trường Hữu nghị T78, trường Hữu nghị 80, trường Phổ thông Vùng cao Việt Bắc); các trường phổ thông dân tộc nội trú; các di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia có giá trị tiêu biểu của các dân tộc thiểu số; một số Trung tâm y tế huyện, bệnh viện của huyện có xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Thứ hai, giao Chính phủ chỉ đạo tổ chức rà soát, sửa đổi, bổ sung Quyết định đầu tư Chương trình bảo đảm các nguyên tắc về hiệu quả nguồn lực đầu tư, không làm thay đổi tổng mức vốn của Chương trình đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt trong giai đoạn 2021 – 2025.

Ưu tiên đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, tập trung cho địa bàn đặc biệt khó khăn, nhóm dân tộc có khó khăn đặc thù của vùng đồng bào DTTS&MN, phù hợp các nguyên tắc, mục tiêu, giải pháp chủ yếu thực hiện Chuơng trình đã được Quốc hội phê duyệt tại Nghị quyết số 120/2020/QH14; khẩn trương sửa đổi, bổ sung các văn bản theo thẩm quyền để đẩy nhanh tiến độ thực hiện Chương trình.

Sáng cùng ngày, Quốc hội đã nghe Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm trình bày Báo cáo thẩm tra về điều chỉnh chủ trương đầu tư Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030.