Kỳ 3: Để người thu nhập thấp “chạm tay” đến giấc mơ có nhà

(Xây dựng) – Thực tế những hạn chế, vướng mắc liên quan đến chính sách pháp luật về nhà ở xã hội (NƠXH), nhà ở cho công nhân đã khiến nhiều người thu nhập thấp khó “chạm tay” tới giấc mơ có nhà để ở. Với hàng loạt những bất cập được Đoàn giám sát của Quốc hội chỉ ra, cử tri và nhân dân cả nước tin tưởng vào những quyết sách đúng đắn, những giải pháp tháo gỡ căn cơ nhằm hiện thực hóa giấc mơ có nhà để ở; đảm bảo mục tiêu thực hiện Đề án 1 triệu căn nhà ở xã hội mà Đảng, Chính phủ đã đề ra.

Nhiều địa phương chưa hoàn thành chỉ tiêu phát triển NƠXH.

Vướng mắc về cơ chế, chính sách

Trong những năm qua, với sự vào cuộc tích cực của Quốc hội, Chính phủ và các Bộ, ngành, địa phương, công tác phát triển NƠXH và việc thực hiện Đề án 1 triệu căn NƠXH đã đạt nhiều kết quả quan trọng. Theo báo cáo giám sát của Quốc hội, có khoảng 800 dự án đã được triển khai với quy mô 567.042 căn, trong đó: 373 dự án đã hoàn thành với quy mô 193.920 căn; 129 dự án đã khởi công và 298 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu.

Tuy nhiên, do một số bất cập, vướng mắc, việc thực hiện Chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở, Đề án Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp (giai đoạn 2021 - 2030) chưa đạt yêu cầu đề ra, đa số các địa phương chưa hoàn thành chỉ tiêu phát triển NƠXH.

Theo báo cáo của Chính phủ, sau 8 năm từ năm 2015 đến năm 2023 mới có 373/800 dự án đã hoàn thành với quy mô đã xây dựng được 193.920 căn hộ. Nếu so với mục tiêu đến năm 2025 mới chỉ đạt 45,3%, đến năm 2030 mới chỉ đạt 18,2%. Nếu không có những giải pháp đột phá, việc phát triển NƠXH khó đạt mục tiêu đề ra. Là địa phương có nhiều ghi nhận tích cực trong việc phát triển NƠXH, tuy nhiên, tỉnh Hà Nam cho thấy, có nhiều vướng mắc liên quan đến những quy định về phát triển loại hình nhà ở này.

Nhiều công nhân trong các khu công nghiệp đang phải thuê trọ ở những nơi chật chội.

Trao đổi với phóng viên Báo điện tử Xây dựng, ông Nguyễn Văn Quyết, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nam cho biết: Tính đến quý III/2024, UBND tỉnh Hà Nam đã chấp thuận chủ trương đầu tư 6 dự án về NƠXH. Trong đó có 4 dự án về NƠXH cho người thu nhập thấp tại khu vực đô thị và 2 dự án về NƠXH cho công nhân, người lao động làm việc tại khu công nghiệp.

Ông Nguyễn Văn Quyết cũng cho rằng, trong giai đoạn 2021-2023, tỉnh Hà Nam đã đáp ứng được chỉ tiêu đặt ra về NƠXH, tuy nhiên, chỉ tiêu nhà ở giai đoạn 2024-2025 chưa hoàn thành so với kế hoạch, do những khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng. Cùng với đó, một số Luật như: Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản mới có hiệu lực trong năm 2024, vì vậy trong quá trình triển khai thực hiện còn gặp nhiều vướng mắc cần xin ý kiến từ các cơ quan chuyên môn dẫn đến chậm tiến độ so với kế hoạch.

Cũng theo Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nam: “Hiện nay, các quy định của pháp luật có liên quan đến việc lựa chọn chủ đầu tư xây dựng nhà ở công nhân, cơ sở lưu trú, về bố trí quỹ đất các công trình dịch vụ, tiện ích công cộng cho người lao động làm việc trong khu công nghiệp...còn nhiều mâu thuẫn, chưa thống nhất, dẫn đến việc triến khai các dự án nhà ở công nhân trên địa bàn tỉnh diễn ra chậm”.

Kiến nghị về những khó khăn vướng mắc liên quan đến các chính sách, các cử tri, đoàn viên Công đoàn và người lao động, tỉnh Bắc Giang cho biết: “Hiện nay, có một số dự án nhà ở xã hội sắp hoàn thành, khu nhà ở xã hội thị trấn Nếnh (thị xã Việt Yên) đã xây dựng và mở bán, nhưng có rất ít người lao động đăng ký mua được vì còn mắc một số quy định như: NƠXH dành cho người thụ nhập thấp, nhưng giá vẫn quá cao, do quy định về vay vốn, do vấn đề thẩm định đối tượng, do thủ tục hành chính chứng minh đủ điều kiện hưởng chính sách hỗ trợ; chứng minh không có nhà ở, đất ở...”.

Khó tiếp cận gói hỗ trợ 120 nghìn tỷ

Đây là vấn đề bất cập được ghi nhận tại một số địa phương có doanh nghiệp tham gia thực hiện các dự án NƠXH, nhà ở cho công nhân. Các doanh nghiệp cho biết, quá trình thực hiện các thủ tục cho thấy có quá nhiều vướng mắc nên đã chuyển hướng sang vay Ngân hàng thương mại.

Theo ông Nguyễn Văn Quyết, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nam, trên địa bàn tỉnh hiện có 5 dự án đủ điều kiện được vay gói tín dụng 120.000 tỷ đồng, tuy nhiên hiện chỉ có 1 dự án đang vay gói này tại Ngân hàng Agribank Chi nhánh Hà Nội.

Trao đổi với phóng viên Báo điện tử Xây dựng, ông Nguyễn Hà Quỳnh Thành, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Arita, chủ đầu tư dự án khu NƠXH thuộc Quy hoạch tổng mặt bằng Khu thiết chế Công đoàn tỉnh Hà Nam cho biết: “Những thủ tục để vay và cho vay đối với gói tín dụng 120 nghìn tỷ hiện còn quá rườm rà. Không những vậy việc phê duyệt gói vay cũng cần mất nhiều thời gian, chính bởi vậy chúng tôi lựa chọn vay Ngân hàng thương mại để đảm bảo quá trình triển khai thực hiện dự án”.

Cần có sự hướng dẫn, để công nhân và người thu nhập thấp dễ tiếp cận gói hỗ trợ vay mua NƠXH.

Cũng theo ông Nguyễn Hà Quỳnh Thành, trong quá trình triển khai dự án, chủ đầu tư còn gặp nhiều khó khăn, do có sự chuyển giao giữa các quy định của pháp luật. Các Luật mới cũng chưa có những hướng dẫn cụ thể nên việc triển khai thực hiện đối với các chủ đầu tư còn lúng túng.

Tại Bắc Giang cũng ghi nhận sự thiếu “mặn mà” đối với gói tín dụng 120 nghìn tỷ. Ông Nguyễn Huy Chuyên, Trưởng Phòng Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Sở Xây dựng Bắc Giang) cho biết: “Trên địa bàn tỉnh hiện có 3 dự án đủ điều kiện vay, nhưng không có doanh nghiệp nào tham gia vay gói tín dụng”.

Theo báo cáo của các chủ đầu tư, sở dĩ các chủ đầu tư thiếu “mặn” đối với gói tín dụng là do lãi suất cao, chỉ áp dụng cố định trong thời gian nhất định sau đó được thả nổi; thời hạn cho vay và thời gian ân hạn các khoản vay còn ngắn, chỉ khoảng 3 năm.

Khu dịch vụ nhà công nhân Khu công nghiệp Đồng Văn IV (Hà Nam) do Tổng Công ty Viglacera – CTCP làm chủ đầu tư đã hoàn thiện, nhưng hiện rất ít công nhân đáp ứng điều kiện thuê, mua.

Chia sẻ về những bất cập này, ông Phạm Tiến Dũng, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Cát Tường (Bắc Ninh) cho biết: Công ty Cổ phần Cát Tường hiện có 3 dự án đủ điều kiện vay theo Chương trình gói tín dụng 120 nghìn tỷ đồng nhưng hiện mới giải ngân được 1 dự án với số tiền là 120 tỷ đồng, một dự án khác đang chờ phê duyệt, nhưng cũng mất nhiều thời gian.

Nhận định những bất cập liên quan đến vấn đề vay vốn ưu đãi từ Ngân hành chính sách xã hội, tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đoàn ĐBQH Đồng Tháp) cho rằng: Vốn ưu đãi thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội cho đối tượng vay còn nhiều thủ tục rườm rà, điều kiện vay phải là người cư trú tại chỗ, thu nhập không phải diện nộp thuế, chưa có nhà ở. Nhiều địa phương có nhu cầu NƠXH nhiều nhưng đối tượng mua lại đăng ký mua, thuê cao gấp nhiều lần căn hộ đã xây dựng gây áp lực cho việc không công bằng và khách quan.

Giải pháp “tận gốc” và những việc cần làm ngay

Chỉ ra những tồn tại, hạn chế của các chính sách liên quan đến việc thực hiện Chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở, Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030", Đoàn giám sát của Quốc hội khóa XV đã đề ra các giải pháp căn cơ, chiến lược. Theo đó, Đoàn giám sát kiến nghị Chính phủ các Bộ, ngành địa phương khẩn trương thực hiện các giải pháp cụ thể để triển khai hiệu quả Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030" bảo đảm tiến độ, chất lượng và sự phù hợp với nhu cầu, điều kiện làm việc, sinh sống của đối tượng thụ hưởng.

Tòa A dự án Khu NƠXH do Tổng Công ty Đầu tư phát triển nhà và đô thị HUD làm chủ đầu tư tại Hà Nam vừa được cất nóc.

Đối với gói tín dụng, Đoàn giám sát Quốc hội đề nghị tích cực triển khai cho vay hỗ trợ NƠXH, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc để triển khai hiệu quả gói hỗ trợ 120.000 tỷ đồng theo Nghị quyết số 33/NQ-CP ngày 11/3/2023 của Chính phủ. Khuyến khích các Ngân hàng thương mại tiếp tục tiết giảm chi phí để phấn đấu giảm lãi suất cho vay đối với chủ đầu tư và người mua nhà của các dự án NƠXH, nhà ở công nhân.

Cùng với đó là giải pháp thường xuyên, liên tục; có tính chất trung và dài hạn, đặc biệt trong đó sẽ đưa chỉ tiêu phát triển NƠXH vào chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và hằng năm của địa phương.

Tiếp tục đưa các giải pháp trong phát triển NƠXH, tại phiên thảo luận ở hội trường về báo cáo của Đoàn giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển NƠXH từ năm 2015 đến hết năm 2023”, đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân (Đoàn ĐBQH Bình Dương) cho rằng, cần có giải pháp riêng về NƠXH trong dự thảo nghị quyết. Cần bổ sung thêm giải pháp, cơ chế, chính sách ưu đãi thực chất, đủ hấp dẫn để thu hút, khuyến khích các thành phần kinh tế trong và ngoài nước tham gia đầu tư phát triển NƠXH, nhất là cho công nhân và lực lượng vũ trang.

Cùng đưa các giải pháp về phát triển NƠXH, đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Đoàn ĐBQH Hậu Giang) cũng kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước tập trung chỉ đạo cho Ngân hàng Chính sách xã hội nghiên cứu xây dựng và cung cấp gói tín dụng cho người mua NƠXH với thời hạn có thể 10 đến 20 năm, lãi suất ưu đãi thấp từ 3 đến 5% so với cho vay thương mại thông thường để đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp có cơ hội và có động lực để mua nhà ở.

Cử tri và nhân dân cả nước tin tưởng vào những quyết sách đúng đắn của Đảng, Chính phủ trong việc tháo gỡ khó khăn, đảm bảo người thu nhập thấp, công nhân trong các khu công nghiệp sớm “chạm tay” đến ước mơ có nhà.

Làm rõ nhiều nội dung liên quan đến phát triển NƠXH, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị cho rằng, từ những vướng mắc, khó khăn trong phát triển NƠXH, Đảng, Chính phủ, Quốc hội đã có nhiều chủ trương, biện pháp thúc đẩy công tác này.

“Gần đây nhất, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị 34-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát triển NƠXH trong tình hình mới. Chính phủ đã ban hành Kế hoạch triển khai đề án và nhiều chỉ đạo phát triển NƠXH. Quốc hội đã ban hành Luật Nhà ở năm 2023, Luật Đất đai năm 2024 và nhiều quy định pháp luật có liên quan để tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc cho phát triển NƠXH”, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị nhấn mạnh.

Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị cũng cho biết, những điểm mới trong Luật Nhà ở 2023 sẽ cơ bản tháo gỡ được những khó khăn, vướng mắc trong triển khai xây dựng các dự án NƠXH. Cụ thể trong đó là về đối tượng, Luật Nhà ở năm 2023 đã bổ sung đối tượng là doanh nghiệp hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã trong khu công nghiệp. Đây là một nội dung rất mới, rất tích cực giúp tháo gỡ khó khăn về vốn cho cả chủ đầu tư và cho cả doanh nghiệp sử dụng lao động trong khu công nghiệp.

Tiếp đó là về tiêu chuẩn diện tích NƠXH, quy trình, thủ tục đầu tư NƠXH. Đây là những vướng mắc gây kéo dài thời gian triển khai thực hiện dự án NƠXH trong thời gian qua. Cụ thể hóa Điều 34 của Luật Nhà ở năm 2023, tại Nghị định 100/2024/NĐ-CP của Chính phủ, đã dành hẳn một chương quy định các giai đoạn đầu tư dự án NƠXH và nhà ở cho lực lượng vũ trang. Đây là điểm mới so với quy định của Luật Nhà ở năm 2014, từ đó tạo điều kiện cho các địa phương tùy tình hình thực tế của địa phương, ban hành hướng dẫn rút ngắn quy trình thủ tục triển khai NƠXH.

Có thể thấy, Luật Nhà ở năm 2023 đã có nhiều cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn cũng như cắt giảm thủ tục hành chính, tăng cường ưu đãi, khuyến khích chủ đầu tư cho phát triển NƠXH, thể hiện ở 6 điểm: Được miễn tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với toàn bộ diện tích đất của dự án; doanh nghiệp được ưu đãi thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp theo quy định pháp luật về thuế; được dành tỷ lệ tối đa 20% tổng diện tích đất ở trong phạm vi dự án đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để đầu tư xây dựng công trình kinh doanh dịch vụ thương mại, nhà ở thương mại; doanh nghiệp được vay vốn với lãi suất ưu đãi; cắt giảm quy định điều kiện cư trú đối với đối tượng mua, thuê mua nhà...

“Với những quy định mới này, Luật Nhà ở năm 2023 cơ bản đã tháo gỡ được khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai phát triển NƠXH như ý kiến của Đoàn giám sát cũng như ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội đã nêu”, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị nhấn mạnh.

Kỳ 4: Trọn niềm tin khát vọng!