Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi): Tổng Liên đoàn Lao động đóng vai trò cơ quan chủ quản đầu tư nhà ở xã hội

(Xây dựng) – Bộ Xây dựng đã báo cáo Chính phủ về việc tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi). Trong đó thống nhất với nội dung có liên quan đến Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam (Tổng Liên đoàn) được tham gia đầu tư xây dựng nhà ở xã hội (NƠXH) cho đoàn viên công đoàn thuộc đối tượng được hưởng chính sách NƠXH làm việc tại khu vực công nghiệp thuê.

Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam tham gia thực hiện dự án nhà ở xã hội với tư cách là cơ quan chủ quản mà không phải trực tiếp với vai trò chủ đầu tư dự án.

Tổng Liên đoàn là cơ quan chủ quản đầu tư

Trước đó, tại bản dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) Chính phủ trình Quốc hội thì có quy định Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam được tham gia đầu tư xây dựng NƠXH cho đoàn viên công đoàn làm việc tại các khu công nghiệp mua, thuê mua, thuê. Sau khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTV Quốc hội) trao đổi, có ý kiến và chỉnh lý lại thì đưa ra 02 phương án đối với nội dung này. Theo đó, phương án 1 cho phép Tổng Liên đoàn được tham gia đầu tư xây dựng NƠXH để cho thuê; phương án 2 sẽ bỏ chủ thể này tại các Điều 78, 89, 90 và 95 (tức là không tham gia đầu tư xây dựng NƠXH).

Về vấn đề trên, Tổng Liên đoàn cũng đã báo cáo UBTV Quốc hội, theo đó, trong dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi), cơ quan này đề nghị được sử dụng nguồn lực tài chính công đoàn, tự thu xếp được tiến hành đầu tư xây dựng NƠXH để cho thuê và việc đầu tư xây dựng loại hình này tương tự như vốn đầu tư công và có các đề xuất cụ thể trong dự thảo.

Trong báo cáo, Tổng Liên đoàn xác định rõ quan điểm chỉ tham gia xây dựng nhà ở cho công nhân, người lao động thuê, không xây dựng nhà ở để bán, kinh doanh. Phạm vi triển khai tập trung tại các địa phương có đông công nhân, người lao động, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc và có tích nhất khích lệ, truyền cảm hứng tạo sự lan tỏa để cơ quan, đoàn thể, doanh nghiệp và hệ thống chính trị vào cuộc chăm lo cho công nhân, người lao động về nhà ở nhiều hơn.

Khi bàn thêm về nguồn vốn, Ban Chấp hành Tổng Liên đoàn cũng đã tính toán và chuẩn bị từ trước, cụ thể: Với việc ban hành Nghị quyết số 9c/NQ-BCH ngày 18/10/2016 về điều chỉnh giảm tỉ trọng chi hành chính, hoạt động phong trào tại các cấp công đoàn để tạo nguồn kinh phí cho đầu tư xây dựng các thiết chế của công đoàn tại các khu công nghiệp, khu chế xuất (trong đó bao gồm các hạng mục đầu tư: Nhà ở, văn hóa thể thao và hạ tầng kỹ thuật). Từ năm 2022, Đoàn Chủ tịch Tổng Liên đoàn đã xây dựng 03 quỹ từ nguồn kết dư tài chính công đoàn, trong đó Quỹ đầu tư xây dựng chiếm 20%, việc sử dụng nguồn vốn này không ảnh hưởng đến việc thực hiện các nhiệm vụ khác của tổ chức công đoàn. Ngoài ra cũng có thể bố trí từ các nguồn vốn hợp pháp khác. Số liệu tính đến ngày 31/12/2022, nguồn vốn từ Quỹ đầu tư xây dựng đã ghi nhận số tiền 813 tỷ đồng; nguồn vốn từ Nghị quyết số 9c là 1.900 tỷ đồng.

Trước đó, tại phiên họp với UBTV Quốc hội, ông Ngọ Duy Hiểu, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động cho biết, cơ quan này đã làm việc để giải trình nhiều vấn đề với Ủy ban Pháp luật của Quốc hội và nhiều lần làm việc với Bộ Xây dựng để thảo luận, trao đổi, thống nhất nội dung trên.

Theo ông Hiểu, với phương án đưa ra thì Tổng Liên đoàn chỉ tham gia với vai trò là cơ quan chủ quản đầu tư (cơ quan phê duyệt, cấp vốn đầu tư, phê duyệt giá cho thuê) mà không trực tiếp là chủ đầu tư dự án. Vai trò chủ đầu tư sẽ được giao cho Ban Quản lý thiết chế Công đoàn trực thuộc.

Còn về vấn đề sở hữu nhà ở công nhân, người lao động, Tổng Liên đoàn sẽ là cơ quan đại diện chủ sở hữu NƠXH để cho thuê, áp dụng như hình thức Bộ Xây dựng quản lý nêu tại khoản 1 Điều 16 dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi). Đối với việc quản lý, vận hành nhà NƠXH sau khi xây dựng xong sẽ có các hình thức quản lý giống như các nhà chung cư hiện hành.

Chỉnh lý để phù hợp với chức năng, nhiệm vụ

Với nội dung đề xuất trên, Bộ Xây dựng cũng nhất trí với phương án Tổng Liên đoàn Lao động được tham gia đầu tư xây dựng NƠXH cho đoàn viên thuộc đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về NƠXH thuê. Đồng thời, để phù hợp với vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Tổng Liên đoàn, cơ quan chủ trì soạn thảo thống nhất chỉnh lý tại khoản 4 Điều 78 dự thảo Luật với nội dung như sau: “Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam là chủ thể quản lý các dự án NƠXH được đầu tư xây dựng bằng nguồn tài chính công đoàn cho công nhân, người lao động thuộc đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về NƠXH thuê”.

Ngoài ra, để đảm bảo tính khả thi, Bộ Xây dựng đề nghị chỉnh lý bổ sung quy định về nguồn tài chính công đoàn tại các Điều 35, 78, 82, 84, 110 và 113 của dự thảo, cụ thể như sau:

Tại điểm b khoản 1 Điều 35 bổ sung: “Tổ chức đầu tư xây dựng nhà ở bằng nguồn vốn quy định tại khoản 4 Điều 110 và khoản 1 Điều 111 của Luật này”. Tại khoản 4 Điều 78 sửa đổi: “Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam được tham gia đầu tư xây dựng NƠXH cho công nhân, người lao động thuộc đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về NƠXH thuê”.

Bổ sung một khoản tại Điều 82 với nội dung: “Đối với dự án đầu tư xây dựng NƠXH được đầu tư bằng nguồn tài chính công đoàn quy định tại khoản 4 Điều 110 thì việc xác định chủ đầu tư áp dụng thực hiện như quy định của pháp luật về đầu tư công”.

Với việc sửa đổi, bổ sung, chỉnh lý như trên thì Điều 84 trong dự thảo cũng được chỉnh sửa cho đồng bộ, cụ thể: Điều 84 đổi tên thành “xác định giá thuê NƠXH được đầu tư xây dựng bằng nguồn tài chính công đoàn và vốn đầu tư công”.

Việc xác định giá thuê NƠXH được đầu tư xây dựng bằng nguồn tài chính công đoàn quy định tại khoản 4 Điều 110 và vốn quy định tại điểm a khoản 1 Điều 111 của Luật này thì được thực hiện như sau”.

Bổ sung thêm một khoản vào Điều này như sau: “Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam quy định giá thuê NƠXH được đầu tư xây dựng bằng nguồn tài chính công đoàn quy định tại khoản 4 Điều 110 của Luật này”.

Dẫn chiếu tiếp đến khoản 1 Điều 88, Bộ Xây dựng đề xuất sửa đổi, bổ sung: “Đối với NƠXH được đầu tư xây dựng bằng nguồn tài chính công đoàn và vốn đầu tư công, thì cơ quan quản lý NƠXH quyết định lựa chọn đơn vị quản lý, vận hành nhà ở; trường hợp có từ hai đơn vị trở lên đăng kí tham gia thì được chọn áp dụng quy định của pháp luật về đấu thầu để lựa chọn đơn vị quản lý vận hành nhà ở”. Và tại Điều 110 bổ sung một khoản với nội dung: “Nguồn tài chính công đoàn theo quy định của pháp luật về công đoàn”.

Về điều kiện được hưởng chính sách nhà ở xã hội, Bộ Xây dựng cũng thống nhất phương án giao Chính phủ quy định điều kiện về thu nhập để được hưởng chính sách hỗ trợ về NƠXH nhằm đảm bảo phù hợp tình hình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong từng thời kỳ.

Theo đó, Chính phủ sẽ căn cứ tình hình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong từng thời kỳ để có mức quy định phù hợp, trên cơ sở mức đóng thuế thu nhập cá nhân theo pháp luật thuế thu nhập cá nhân.

Còn về giá thuê nhà ở xã hội, giá thuê nhà lưu trú công nhân được đầu tư xây dựng không bằng nguồn vốn đầu tư công. Bộ Xây dựng thống nhất phương án tại khoản 3 Điều 86 và Điều 97 của dự thảo do UBTV Quốc hội chỉnh lý. Tuy nhiên, để đảm bảo quyền tự chủ kinh doanh của tổ chức, cá nhân đồng thời đảm bảo hạn chế hiện tượng trục lợi nâng giá, đề nghị chỉnh lý lại dự thảo Luật theo hướng giá thuê nhà ở xã hội, nhà lưu trú công nhân do các bên tự thỏa thuận nhưng đảm bảo không cao hơn khung giá do UBND cấp tỉnh công bố.

Tổng Liên đoàn Lao động tham gia xây dựng NƠXH phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của công đoàn trong việc chăm lo, bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của người lao động.

Hồi cuối tháng 8/2023, tại Phiên họp thứ 25 của UBTV Quốc hội, đề xuất để Tổng Liên đoàn Lao động tham gia xây dựng đầu tư NƠXH với vai trò là chủ đầu tư dự án trong dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) nhận được hai luồng ý kiến, quan điểm khác nhau; có tán thành, có phản đối đề nghị không đưa vào dự án Luật lần này.

Chúng tôi cho rằng, đây là vấn đề có ý nghĩa, tác động lớn đến xã hội, đặc biệt là đối tượng công nhân, người lao động tại khu công nghiệp, khu chế xuất. Do vậy, các chủ thể có thẩm quyền cần nghiên cứu, đánh giá, trao đổi kỹ lưỡng để đưa ra phương án chính sách tối ưu nhất, đảm bảo quyền, lợi ích chính đáng của người lao động và hoàn thành mục tiêu phát triển NƠXH trên cả nước.