Đặc sắc Lễ hội mùa Xuân chùa Côn Sơn – Kiếp Bạc năm 2023

(Xây dựng) – Sau thời gian dài bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19, lễ hội bị hạn chế, ngày 6/2/2023, UBND Hải Dương đã tổ chức Lễ Khai hội truyền thống mùa Xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2023 với đầy đủ phần lễ và phần hội, với các nghi lễ như: Lễ rước nước, lễ tưởng niệm và khai hội, lễ tế trên núi Ngũ Nhạc; phần hội với Hội thi gói bánh chưng, giã bánh giầy, liên hoan pháo đất, vật cổ truyền, cờ tướng...

Các đại biểu dâng hương tại Khu Di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc.

Lễ hội truyền thống mùa Xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc từ nhiều thế kỷ trước đã trở thành tập quán đẹp. Theo tác giả Vũ Phương Đề trong sách “Công Dư Tiệp Ký” thế kỷ XVIII chép: “Tục cũ cứ đến đầu năm mới, trai thanh gái lịch kéo nhau về đây vãn cảnh, đường sá đi lại đông như mắc cửi, thực là một nơi đại thắng tích”.

Mở đầu các nghi lễ diễn ra trong lễ hội mùa xuân Côn Sơn – Kiếp Bạc là lễ khai hội, tổ chức vào sáng ngày 16 tháng Giêng hằng năm. Trong không khí linh thiêng của ngày hội, chiếc lư hương lớn của chùa Côn Sơn tỏa hương trầm thơm ngát làm không khí thêm trang trọng, hồi trống khai hội rộn rã vang lên hòa vào đất trời. Không gian thiêng kết hợp với không khí hội tưng bừng, trong tiếng trống chiêng, tiếng nhạc lưu thủy hành vân mọi người cùng thành kính dâng nén tâm hương trước trời, Phật, các bậc tiền nhân cùng niềm tin ước nguyện được linh ứng.

Sau lễ dâng hương khai hội, các đại biểu và nhân dân tham gia nghi lễ rước nước. Đây là nghi lễ truyền thống thu hút đông đảo nhân dân, phật tử tham gia. Đoàn rước ra đến hồ Côn Sơn làm lễ xin nước với đầy đủ các nghi thức như: dâng hương, trì chú, đăng đàn cầu nước, an vị thuỷ bình. Sau một năm làm ăn thuận lợi, bước sang năm mới cả cộng đồng dân cư lại làm lễ rước tam vị Thánh tổ thiền phái Trúc Lâm đi cầu nước cho sản xuất, và đời sống dân sinh được đầy đủ thuận hoà. Trong năm mới, họ thành kính rước Phật tổ để chiêm ngưỡng sự thịnh vượng, an lành của đất nước, sự thành đạt, đoàn kết của các lớp con cháu. Không khí lễ rước nước linh thiêng choáng ngợp, cảm giác vui mừng, hân hoan lan toả như được tiếp thêm sức mạnh phật pháp, với niềm tin Phật, Thánh sẽ chứng cho lòng thành kính của cộng đồng mà ban cho mưa thuận gió hoà, mùa màng tốt tươi, nhà nhà no đủ và mọi điều an lành. Sau đó bình nước được rước về Tổ đường chùa Côn Sơn làm lễ mộc dục Trúc Lâm tam tổ theo nghi thức truyền thống của Phật giáo.

Các nghi thức đầu tiên của lễ khai hội.

Lễ tế trời đất trên núi Ngũ Nhạc diễn ra vào sáng ngày 17 tháng Giêng tại Trung Nhạc miếu. Đây là nghi lễ cổ truyền của chùa Côn Sơn. Nếu ngày 16 tháng giêng nhân dân rước Thánh tổ đi cầu nước tượng trưng cho việc ra sông, biển cầu các vị thuỷ thần phù hộ cho mưa thuận gió hoà, sản xuất nông nghiệp thuận lợi không bị lũ lụt, hạn hán, mùa màng bội thu, thì lễ tế trời đất trên Ngũ Nhạc linh từ là nghi lễ kính cáo với trời đất vào ngày linh thiêng nhất của lễ hội đầu năm, cầu mong trời đất chứng kiến lòng thành kính và phép ứng xử trong đời sống xã hội của cộng đồng đúng đạo làm người, hợp với đạo trời – từ bi hỷ xả mà trời đất, thánh Phật phù giúp cho quốc thái dân an, nhân khang vật thịnh.

Lễ hội chùa Côn Sơn chứa đựng và phản ánh nhiều vấn đề lịch sử, văn hóa dân tộc, giúp các nhà khoa học tìm hiểu, nghiên cứu về đời sống, tín ngưỡng, phong tục tập quán gắn liền với khu di tích đặc biệt quan trọng này, nhằm góp phần gìn giữ di sản văn hóa của cha ông ta để lại cho các thế hệ.

Lễ hội chùa Côn Sơn còn là dịp tôn vinh các bậc tiền nhân có công xây dựng Thiền phái Trúc Lâm, xây dựng đất nước, chống giặc ngoại xâm... Với đạo lý uống nước nhớ nguồn, lễ hội được cộng đồng tổ chức mang tính chất như cầu nối giữa quá khứ với hiện tại, giúp thế hệ trẻ bồi đắp thêm lòng tự hào về truyền thống quê hương, đất nước. Đặc biệt, lễ hội đã gắn bó với làng xã, địa danh, vùng đất như một thành tố không thể thiếu trong đời sống cộng đồng.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa và khoa học đặc sắc của lễ hội, năm 2012, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã quyết định đưa Lễ hội chùa Côn Sơn vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, loại hình Lễ hội truyền thống.

Sau thời gian dài bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19, lễ hội bị hạn chế, ngày 6/2/2023, UBND Hải Dương đã tổ chức Lễ Khai hội truyền thống mùa Xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2023 với đầy đủ phần lễ và phần hội, với các nghi lễ như: Lễ rước nước, lễ tưởng niệm và khai hội, lễ tế trên núi Ngũ Nhạc; phần hội với Hội thi gói bánh chưng, giã bánh giầy, liên hoan pháo đất, vật cổ truyền, cờ tướng...

Màn trống hội của các nghệ sĩ đoàn chèo Hải Dương.

Phát biểu tại lễ khai hội, Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương Triệu Thế Hùng cho biết, gần 7 thế kỷ qua, những giá trị di sản văn hóa ở Côn Sơn đã góp phần làm nên nét văn hóa đặc sắc, đa dạng không chỉ của riêng vùng đất Hải Dương mà trở thành dòng chảy liên tục “hội tụ, kết tinh và lan tỏa” bằng sức sống văn hóa, bằng tâm nguyện của hàng triệu triệu đồng bào Việt Nam.

Với giá trị to lớn, Khu di tích Côn Sơn, Kiếp Bạc đã được Nhà nước xếp hạng di tích Quốc gia năm 1962 và năm 2012 được xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt. Lễ hội chùa Côn Sơn được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Theo lãnh đạo UBND tỉnh Hải Dương, đến với Côn Sơn là đến với những địa danh rất đỗi quen thuộc trong tâm thức biết bao du khách như: Chùa Hun, Đền thờ Nguyễn Trãi, Đền thờ quan Đại tư đồ Trần Nguyên Đán, suối Côn Sơn, Bàn Cờ Tiên, núi Ngũ nhạc...

Nơi đây, lưu giữ nhiều hiện vật quý, trong đó có các bảo vật quốc gia như: Bia “Thanh Hư Động”; Bia “Côn Sơn Tư Phúc tự bi”. Cũng tại đây, ngày 15/2/1965, Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm Côn Sơn. Hình ảnh Bác Hồ đọc bia “Côn Sơn Tư Phúc tự bi” đã trở thành ký ức thiêng liêng, nhắc nhở, căn dặn chúng ta nhớ về cội nguồn, luôn biết tri ân các bậc tiền nhân.

Màn pháo đất thu hút các du khách tới xem.

Trong những năm qua, tỉnh Hải Dương luôn phát huy các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể tại khu di tích Côn Sơn; quan tâm đầu tư, bảo tồn, tu bổ, phục dựng nhiều công trình tiêu biểu.

Đồng thời, tỉnh cũng tích cực phối hợp cùng với tỉnh Quảng Ninh và tỉnh Bắc Giang, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá về giá trị nổi bật toàn cầu của khu di tích quốc gia đặc biệt Côn Sơn - Kiếp Bạc để cùng các địa phương hoàn thiện hồ sơ khoa học trình UNESCO công nhận quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là di sản thế giới.