Cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị: Nhận diện trúng và đúng đối tượng cải cách

Đẩy mạnh cải cách, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị không chỉ là nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn hiện nay mà còn là đột phá chiến lược để đưa đất nước tiến xa hơn trên con đường phát triển toàn diện. Sự quyết tâm và đồng thuận trong việc thực hiện công cuộc cải cách rộng lớn và then chốt này sẽ tạo nền móng vững chắc để Việt Nam bước vào một kỷ nguyên mới, thịnh vượng và văn minh.

Ngày 19/11, Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” đã chủ trì Phiên họp lần thứ nhất của Ban Chỉ đạo. Phát biểu kết luận Phiên họp, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Là cuộc cách mạng tinh gọn về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, do đó, phải được thực hiện với quyết tâm cao nhất, hành động quyết liệt của cả hệ thống chính trị. Đồng thời, Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ rõ, do công việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy là công việc rất khó khăn, nhạy cảm, phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến mỗi con người trong từng tổ chức, nhất là trong việc đề xuất giải thể, sáp nhập một số cơ quan, tổ chức. Do đó, cần phải có sự đoàn kết, quyết tâm cao, dũng cảm và cả sự hy sinh lợi ích cá nhân vì lợi ích chung của từng đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức. Muốn vậy, phải làm tốt công tác chính trị tư tưởng, tăng cường công tác tuyên truyền trong toàn hệ thống chính trị và xã hội về chủ trương, yêu cầu, nhiệm vụ tinh gọn bộ máy trong tình hình mới.

Tổng Bí thư Tô Lâm chủ trì Phiên họp thứ nhất Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. (Ảnh: ĐĂNG KHOA)

Ở đây xin đề cập về đẩy mạnh cải cách tổ chức bộ máy nhà nước, trọng tâm là bộ máy hành chính nhà nước nhằm đáp ứng yêu cầu của giai đoạn hiện nay-đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới-kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Cấp thiết tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước

Ngay từ Đại hội Đảng VI (năm 1986), khi tiến hành công cuộc đổi mới, chuyển từ nền kinh tế tập trung bao cấp sang nền kinh tế theo thể chế thị trường, Đảng ta đã xác định, đi kèm với đổi mới kinh tế phải đổi mới bộ máy nhà nước. Đảng đã liên tục ban hành nhiều nghị quyết, kết luận để lãnh đạo thực hiện chủ trương đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, tổ chức bộ máy hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Đặc biệt, việc triển khai Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 đã đạt được một số kết quả quan trọng, bước đầu tạo chuyển biến tích cực trong đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị, tổ chức trong hệ thống chính trị. Tiếp theo đó, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đề ra định hướng phát triển đất nước đến năm 2030, đó là “Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ và vì sự phát triển của đất nước”. Tuy nhiên, cho đến nay, việc sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước (bộ máy các cơ quan hành chính nhà nước) từ trung ương đến địa phương chưa đồng bộ, tổng thể, chưa gắn tinh giản biên chế với cơ cấu lại... một số bộ, ngành còn ôm đồm nhiệm vụ của địa phương, dẫn đến tồn tại cơ chế xin-cho, dễ nảy sinh tham nhũng, lãng phí, tiêu cực...

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đề ra định hướng phát triển đất nước đến năm 2030, đó là “Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ và vì sự phát triển của đất nước”. (Ảnh: VGP)

Thực tiễn đổi mới cho thấy hệ thống chính trị của Việt Nam do Đảng lãnh đạo toàn diện và tuyệt đối đã rất thành công trong tiến trình xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhờ sự vào cuộc quyết liệt và nỗ lực phấn đấu của cả hệ thống chính trị, toàn dân, toàn quân ta trong triển khai thực hiện đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức và đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, được khẳng định bằng những kết quả cụ thể trên nhiều lĩnh vực. Quốc phòng, an ninh là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên; bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, nền văn hóa và lợi ích quốc gia, dân tộc; giữ vững ổn định chính trị và môi trường hòa bình. Các lĩnh vực văn hóa, xã hội, môi trường được chú trọng, bảo đảm hài hòa với phát triển kinh tế và đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Vai trò của văn hóa là nền tảng tinh thần, là nguồn lực nội sinh, là động lực đột phá cho phát triển đất nước được phát huy mạnh mẽ. An sinh xã hội được bảo đảm, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng được nâng lên với tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”. Nền kinh tế có bước phát triển khá ấn tượng, lĩnh vực ngoại giao có những bước tiến vượt bậc, các cường quốc như Mỹ, Trung Quốc, Nga... đều nâng lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, và đã thiết lập quan hệ với gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Tuy nhiên, nền kinh tế thị trường (theo định hướng xã hội chủ nghĩa) có những quy luật của nó, chúng ta phải tiếp tục đổi mới hệ thống chính trị: vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, sự quản lý của Nhà nước để khai thác được tối đa nguồn lực và cơ hội phát triển đất nước, nhất là trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của cách mạng công nghiệp lần thứ tư, sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo (AI) đang làm thế giới thay đổi nhanh chóng.

Đất nước ta đang bước vào giai đoạn hội nhập và phát triển mạnh mẽ.

Trong bối cảnh đất nước đang bước vào giai đoạn hội nhập và phát triển mạnh mẽ, việc đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, nhất là trong bộ máy nhà nước đã trở thành một nhiệm vụ đặc biệt cấp bách, tạo ra sự chủ động, sáng tạo, đột phá nhằm đáp ứng những yêu cầu của thực tiễn, đồng thời nâng cao năng lực quản lý và điều hành quốc gia. Đây không chỉ đơn thuần là một bước cải cách hành chính mang tính kỹ thuật mà còn thể hiện quyết tâm chính trị sâu sắc, phản ánh trí tuệ và tầm nhìn chiến lược của Đảng về lãnh đạo đất nước.

Trong bài viết “Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả” mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu Trung ương phải gương mẫu, các ban của Đảng phải gương mẫu, Quốc hội gương mẫu, Chính phủ gương mẫu. Không tinh gọn bộ máy không phát triển được.

Rõ ràng, một bộ máy nhà nước được tổ chức và vận hành hiệu quả không chỉ giúp giải quyết các thách thức nội tại mà còn tạo nền tảng vững chắc để đất nước vươn xa trong bối cảnh mới. Muốn vậy, cần thống nhất và nâng cao nhận thức về chủ trương, định hướng đổi mới hệ thống chính trị mà Đảng ta đã đề ra, trong đó, cải cách bộ máy nhà nước phải đáp ứng những tiêu chí sau:

Thứ nhất, việc cải cách bộ máy nhà nước phải đáp ứng quy luật phát triển khách quan, bảo đảm sự phù hợp với bối cảnh kinh tế-xã hội hiện đại. Một bộ máy nhà nước hiệu quả được coi là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân, và thực hiện công bằng xã hội. Khi bộ máy nhà nước được tổ chức một cách khoa học, hợp lý, và vận hành hiệu quả, các nguồn lực sẽ được phân bổ tối ưu, các chính sách sẽ được triển khai đồng bộ và đạt hiệu quả thực chất hơn. Đây chính là nền tảng để bảo đảm rằng đất nước phát triển bền vững và toàn diện, phù hợp với các quy luật khách quan của thời đại.

Thứ hai, cải cách bộ máy nhà nước không chỉ dừng lại ở việc tinh gọn mà còn tạo động lực mạnh mẽ giải phóng toàn bộ lực lượng sản xuất xã hội, tăng cường đáng kể sức sống xã hội, phát triển lực lượng sản xuất, tạo đà cho đất nước tiến hành cải cách toàn diện trên mọi lĩnh vực, thúc đẩy kinh tế phát triển theo hướng hiệu quả hơn, công bằng hơn, bền vững hơn để phục vụ lợi ích của nhân dân. Một bộ máy được tổ chức tốt sẽ nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan hành chính, từ đó hỗ trợ đắc lực cho những cuộc cải cách lớn trong các lĩnh vực như kinh tế, giáo dục, y tế, văn hóa, và môi trường... Đây không chỉ là một sự cải thiện về mặt quy trình mà còn là con đường tất yếu để xây dựng một nền hành chính hiện đại, thích ứng với xu thế phát triển của thế giới, đáp ứng tốt hơn các nhu cầu và kỳ vọng của nhân dân.

Thứ ba, quan trọng hơn cả, việc cải cách bộ máy nhà nước sẽ góp phần củng cố và nâng cao niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước. Một bộ máy hành chính khoa học, tinh, gọn,minh bạch, hiệu quả không chỉ giảm bớt những bất cập trong quản lý mà còn khẳng định tinh thần trách nhiệm, sự tận tụy và năng lực điều hành của đội ngũ cán bộ, công chức. Sự minh bạch và hiệu quả này sẽ tạo ra một làn sóng đồng thuận trong xã hội, khơi dậy tinh thần phấn chấn và lòng tin yêu của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Đây chính là yếu tố quan trọng để tạo ra sự đoàn kết, đồng lòng trong toàn dân tộc, từ đó xây dựng một xã hội ổn định và vững mạnh hơn.

Tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả - Phương châm hành động đúng đắn

Quan điểm “Tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả” do Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ra đã trở thành kim chỉ nam quan trọng cho việc xây dựng một bộ máy nhà nước tinh gọn, phù hợp với yêu cầu phát triển của thời đại. Đây không chỉ là một định hướng cải cách hành chính mà còn là trọng điểm chiến lược để tạo dựng một hệ thống quản lý nhà nước khoa học, minh bạch, tập trung vào giá trị thực chất nhằm tạo nền tảng vững chắc cho việc giải phóng, phát triển lực lượng sản xuất xã hội, tăng cường sức sống cho hệ thống quản lý điều hành đất nước, đó là nguyên tắc quan trọng và cũng là điều kiện tiền đề cho việc phát triển hơn nữa lao động, tri thức, kỹ thuật, công nghệ, nguồn vốn để không ngừng tạo của cải phục vụ xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân.

Việc kiện toàn tổ chức bộ máy phải gắn với tinh giản biên chế và trọng dụng nhân tài. Việc này đòi hỏi phải chỉ giữ lại những cán bộ, công chức có năng lực thực sự, đáp ứng yêu cầu công việc, dám gánh vác trách nhiệm, dám đảm nhận công việc và có tâm huyết với nhiệm vụ được giao. Tinh giản không đơn thuần là cắt giảm số lượng, mà là cải thiện chất lượng nhân sự, bảo đảm đội ngũ cán bộ, công chức là những người có chuyên môn, có trình độ, phẩm chất, tinh thần phục vụ cao nhất và đặc biệt có năng lực giải quyết các vấn đề thực tế. Để làm được điều này, cần xây dựng một cơ chế sàng lọc và đánh giá minh bạch, khoa học, dựa trên kết quả công việc cụ thể, tránh tình trạng đánh giá hình thức hoặc nể nang. Một hệ thống đánh giá minh bạch sẽ không chỉ khích lệ những người làm việc tốt mà còn loại bỏ những cá nhân không đáp ứng yêu cầu, qua đó nâng cao hiệu suất toàn diện.

Tổ chức bộ máy theo hướng phân công rõ ràng, tránh trùng lặp chồng chéo; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền với phương châm địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm. Các cơ quan hành chính cần được thiết kế theo mô hình “mỗi việc một đầu mối, trong đó mỗi nhiệm vụ được phân công rõ ràng cho một cơ quan hoặc cá nhân chịu trách nhiệm chính. Cụ thể: xác định đúng yêu cầu, nhiệm vụ; xác định đúng tổ chức bộ máy; xác định đúng biên chế; xác định đúng chi phí-hiệu quả; xác định đúng nguồn lực.

Cùng với đó, chú trọng thúc đẩy hiện đại hóa hệ thống quản lý và năng lực quản lý bộ máy nhà nước là một mục tiêu xuyên suốt, là yêu cầu tất yếu để phát triển đất nước. Hiệu quả công việc, nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện bộ máy nhà nước phải được coi là thước đo chính để đánh giá hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động nhằm mang lại giá trị cao nhất cho xã hội.

Nhiệm vụ trọng tâm chiến lược

Cải cách bộ máy nhà nước là một giải pháp tình thế để ứng phó với những yêu cầu cấp bách trước mắt, đồng thời là một nhiệm vụ trọng tâm chiến lược, mang lại cơ hội lớn để Việt Nam tiến xa hơn trên con đường hội nhập và phát triển. Đây là nền tảng để hiện thực hóa các mục tiêu lớn lao, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới với vị thế và tầm vóc mới trên trường quốc tế.

Thứ nhất, xác định cải cách bộ máy nhà nước là cuộc cách mạng toàn diện cho sự phát triển của quốc gia. Vì vậy, phải triển khai nghiêm túc các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và cách mạng công nghiệp 4.0, một bộ máy hành chính hiện đại và hiệu quả sẽ giúp Việt Nam tận dụng tối đa các cơ hội từ môi trường quốc tế, đồng thời giải quyết hiệu quả các thách thức trong nước như tăng trưởng kinh tế, biến đổi khí hậu, và bất bình đẳng xã hội. Một hệ thống quản lý nhà nước được thiết kế khoa học, minh bạch sẽ không chỉ nâng cao hiệu quả quản trị mà còn mở ra những cơ hội chưa từng có để đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.

Thứ hai, cải cách bộ máy nhà nước để thúc đẩy hiện đại hóa hệ thống quản lý và năng lực quản lý nhà nước, điều kiện tiên quyết để thực hiện thành công các chiến lược kinh tế-xã hội dài hạn. Do đó, phải có quyết tâm chính trị cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt trong thực hiện, nhất là người đứng đầu các bộ, ngành, địa phương, xác định “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ tiến độ, rõ hiệu quả”. Một hệ thống tinh gọn, hiệu quả sẽ giúp tối ưu hóa nguồn lực, đẩy mạnh cải thiện môi trường kinh doanh, đồng thời thúc đẩy phát triển các lĩnh vực then chốt như giáo dục, y tế, công nghệ, và môi trường... Đây chính là chìa khóa để đưa Việt Nam trở thành một quốc gia giàu mạnh, thịnh vượng, và đáng sống trong tương lai.

Thứ ba, cải cách bộ máy nhà nước phải lấy người dân là chủ thể, là trung tâm, luôn quan tâm đến lợi ích của nhân dân và đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc lên cao nhất, qua đó củng cố niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước và công cuộc đổi mới của đất nước. Một bộ máy hành chính minh bạch, hiệu quả không chỉ tăng cường trách nhiệm giải trình mà còn tạo sự đồng thuận và phấn chấn trong toàn xã hội. Khi người dân thấy rõ sự tận tâm và hiệu quả trong quản lý nhà nước, niềm tin vào chính quyền sẽ được tăng cường, từ đó huy động sức mạnh đoàn kết to lớn để thực hiện các mục tiêu phát triển lớn lao của quốc gia.

Việc cải cách bộ máy nhà nước còn là cam kết mạnh mẽ về xây dựng môi trường hành chính thuận lợi, khuyến khích, tạo động lực cho doanh nghiệp phát triển và thu hút nguồn lực từ các nhà đầu tư quốc tế, đồng thời tạo động lực để giải phóng và phát triển lực lượng sản xuất, thông suốt về tư tưởng, thúc đẩy sự sáng tạo trong mọi lĩnh vực.

Muốn thành công trong việc cải cách bộ máy nhà nước phải kiên trì dựa vào dân, lấy nhân dân làm trung tâm, phải huy động được sức mạnh đoàn kết của toàn dân, để tinh thần "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng" được thực hiện trong đời sống chính trị-xã hội của đất nước.

Muốn thành công trong việc cải cách bộ máy nhà nước phải kiên trì dựa vào dân, lấy nhân dân làm trung tâm, phải huy động được sức mạnh đoàn kết của toàn dân, để tinh thần "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng" được thực hiện trong đời sống chính trị-xã hội của đất nước. (Ảnh: Đồng chí Tô Lâm với các cử tri tỉnh Hưng Yên, ngày 2/7/2024. Nguồn: TTXVN)

Thực tiễn chứng minh rằng, chỉ cần chúng ta kiên trì với phương hướng, kiên định về tư tưởng của Đảng, bám sát quan điểm chủ trương, đường lối, tập trung sự phát triển toàn diện của con người và sự tiến bộ của toàn xã hội, không ngừng sáng tạo cuộc sống tốt đẹp với tôn chỉ và đích đến là phục vụ nhân dân thì việc cơ cấu thay đổi bộ máy nhà nước theo tinh thần hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và phương châm “tinh, gọn, mạnh” là nhiệm vụ không thể trì hoãn. Đây không chỉ là trách nhiệm của Đảng, của Chính phủ, của các cơ quan lãnh đạo mà còn là sự mong mỏi của toàn thể nhân dân chung sức, đồng lòng hướng tới thành quả phát triển mọi mặt như kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, y tế... vì một nước Việt Nam hùng cường, nhân dân Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc.

Quá trình cải cách này đòi hỏi tầm nhìn chiến lược, sự quyết liệt, đổi mới đồng bộ, dám đương đầu, dũng cảm đối diện để khắc phục khó khăn thách thức, kiên trì tiến hành tinh gọn bộ máy đến cùng, kiên quyết hoàn thành khát vọng, thực hiện bằng được mục tiêu, yêu cầu cao nhất đã đề ra để bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam, đó là kỷ nguyên phát triển, kỷ nguyên giàu mạnh dưới sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản, xây dựng thành công nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, sánh vai với các cường quốc năm châu. Mọi người dân đều có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, được hỗ trợ phát triển, làm giàu; đóng góp ngày càng nhiều cho hòa bình, ổn định, phát triển của thế giới, hạnh phúc của nhân loại và văn minh toàn cầu. Từ đây, mọi người dân Việt Nam, hàng trăm triệu người như một, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đồng tâm hiệp lực, chung sức đồng lòng, tranh thủ tối đa thời cơ, thuận lợi, đẩy lùi nguy cơ, thách thức, đưa đất nước phát triển toàn diện, mạnh mẽ, bứt phá và cất cánh”.