Xây dựng trường chuẩn quốc gia: Còn nhiều gian nan

(Xây dựng) – Tiêu chuẩn cơ sở vật chất theo Thông tư của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đem đến diện mạo mới cho các trường học trên cả nước. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều trường học dù đã được các địa phương đầu tư, phát triển cơ sở vật chất nhưng khi xét tổng thể bằng các tiêu chuẩn của trường chuẩn quốc gia vẫn chưa được coi là đạt chuẩn hoàn toàn.

Cơ sở vật chất là một trong những tiêu chí quan trọng để xác định trường đạt chuẩn quốc gia.

Tỉ lệ trường học kiên cố tăng

Năm 2020, Bộ Giáo dục và Đào tạo (Bộ GD&ĐT) đã ban hành Thông tư 13/2020/TT-BGDĐT về Quy định tiêu chuẩn cơ sở vật chất các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học.

Cho đến nay, các tỉnh, thành phố trên cả nước đã và đang không ngừng đẩy mạnh việc xây dựng trường học đạt chuẩn quốc gia, hướng đến xây dựng cơ sở vật chất trường học khang trang, khuôn viên xanh, sạch, đẹp; trang thiết bị đáp ứng nhu cầu dạy và học; học sinh có môi trường học tập an toàn, đảm bảo chất lượng. Đồng thời, quy mô, mạng lưới trường, lớp đã được các địa phương quy hoạch cơ bản ổn định, có tác động tích cực đến việc nâng cao chất lượng giáo dục, góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế - xã hội.

Theo thống kê, năm học 2021-2022, toàn tỉnh Sơn La có 352 phòng học được đầu tư nâng cấp, sửa chữa, bổ sung từ các nguồn vốn đầu tư của Nhà nước và nguồn xã hội hóa. Hiện nay, toàn tỉnh có hơn 13.240 phòng học; trong đó, có 9.225 phòng học kiên cố, đạt 69,7%. Đến thời điểm này, các trường đã chuẩn bị đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị. Đối với cấp tiểu học, cơ bản đáp ứng đủ 1 phòng/lớp học, đảm bảo dạy học 2 buổi/ngày; tỷ lệ phòng học kiên cố đạt 75%; cơ sở vật chất như thư viện, phòng thí nghiệm, phòng học bộ môn, nhà làm việc, nhà công vụ cho giáo viên, nhà ăn, nhà ở bán trú, công trình nhà vệ sinh, nước sạch, trang thiết bị dạy học cơ bản.

Cũng là địa phương với số lượng các điểm trường học lớn, tỉnh Quảng Trị luôn chú trọng đầu tư đồng bộ, đặc biệt là cơ sở vật chất trang thiết bị trường lớp ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn tỉnh. Phong trào xây dựng thư viện và phòng học bộ môn đạt chuẩn có chuyển biến tích cực với 2 thư viện xuất sắc, 6 thư viện tiên tiến, 5 thư viện đạt tiêu chuẩn và 22 phòng học bộ môn đạt tiêu chuẩn. Tỉnh cũng đã huy động sự hỗ trợ từ các nguồn lực khác nhau để trang bị các phương tiện học tập hiện đại, nhằm phục vụ cho nhu cầu học tập ngày càng cao của học sinh.

Nếu như trước đây học sinh ở những vùng đặc biệt khó khăn của huyện Hướng Hóa và Đakrông của tỉnh Quảng Trị phải mượn phòng học của nhà dân, nhà văn hóa cộng đồng thì đến nay, hàng trăm phòng học kiên cố được xây dựng giúp các em học sinh ở hai huyện Đakrông và Hướng Hóa có điều kiện học tập tốt hơn.

Theo Bộ GD&ĐT, kết thúc năm học 2020 - 2021, cơ sở vật chất của các nhà trường trên địa bàn các tỉnh, thành phố cả nước có sự chuyển biến tích cực. Hiện tại, về cơ bản đã đáp ứng nhu cầu thực hiện chương trình giáo dục mầm non và giáo dục phổ thông. Trong năm học 2020 - 2021, cả nước có 593.808 phòng học (tăng 3.504 phòng so với năm học trước), trong đó phòng học kiên cố chiếm tỉ lệ 70,5%.

Trường quốc gia – ranh giới mong manh

Bên cạnh việc đạt được những kết quả nhất định, các trường học trên địa bàn nhiều tỉnh, thành phố vẫn gặp khó khăn trong việc thực hiện các tiêu chuẩn về cơ sở vật chất của Bộ GD&ĐT. Hiện nay, vẫn còn nhiều trường học dù đã đầu tư cho giáo dục, phát triển cơ sở vật chất nhưng khi xét tổng thể bằng các tiêu chuẩn của trường chuẩn quốc gia vẫn chưa được coi là đạt chuẩn hoàn toàn.

Theo đó, cơ sở vật chất trường lớp học, thiết bị dạy học tại nhiều huyện, thị xã nhìn chung vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu, mức tối thiểu và đủ tiêu chuẩn theo quy định của Bộ GD&ĐT. Khi thực hiện đầu tư các trường học theo chuẩn quốc gia, nhiều địa phương phản ánh đã có vướng mắc khi từ năm 2020, các điều kiện cơ sở vật chất của trường học yêu cầu cao và khó thực hiện hơn so với các năm trước. Đặc biệt, khi áp dụng tiêu chuẩn đối với các trường ở vùng cao, vùng núi có dân cư thưa thớt, các trường học này chưa thể đạt tiêu chuẩn xây dựng trường học đạt chuẩn Quốc gia.

So với các địa phương thuộc vùng đồng bằng phát triển, các tỉnh vùng cao, vùng núi vẫn gặp khó khăn khi huy động các nguồn vốn đầu tư cho cơ sở vật chất trường học. Số lượng phòng học mượn, phòng học tạm vẫn còn nhiều, các địa phương chưa thể chấm dứt việc cho học sinh học tập tại các phòng học này. Điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc nâng cao chất lượng dạy và học ở các nhà trường.

Cụ thể, tỉnh Quảng Trị dù đạt được nhiều thành tựu trong phát triển cơ sở vật chất nhưng cũng gặp khó khăn khi cơ sở vật chất trường học của một số địa phương, nhất là đơn vị vùng núi chỉ mới đáp ứng cho dạy học một buổi; một số đơn vị vẫn còn phòng học mượn, phòng học tạm… Nguồn đầu tư kinh phí từ ngân sách để xây dựng phòng học, nhà bếp, nhà ăn cho học sinh vẫn còn ở mức hạn hẹp. Hay tại Thanh Hóa, tỉ lệ phòng học tạm vẫn xuất hiện ở bậc học mầm non với khoảng 15% phòng học tạm. Tỷ lệ này tập trung nhiều ở các huyện miền núi như Lang Chánh, Quan Hóa, Quan Sơn... Với số lượng học sinh ngày càng tăng, cơ sở vật chất kiên cố xây dựng trước đó chỉ đáp ứng một phần.

Bên cạnh đó, không ít trường học ở những địa phương có mật độ dân cư thấp sau thời gian được công nhận chuẩn quốc gia nay đã xuống cấp nhưng vẫn chưa được đầu tư nâng cấp, không bảo đảm theo tiêu chí mới. Nhiều phòng học không thể sử dụng, không có phòng học chức năng theo yêu cầu Chương trình giáo dục phổ thông mới, hệ thống nhà vệ sinh xuống cấp trầm trọng trong khi quy mô học sinh, số nhóm lớp ngày càng tăng. Một số đơn vị vẫn còn thiếu nhà hiệu bộ, các trường vùng sâu, vùng xa thiếu nhà ở công vụ cho giáo viên, nhất là các điểm trường lẻ.

Theo tiêu chuẩn về cơ sở vật chất của trường học đạt chuẩn quốc gia, khuôn viên trường, các phòng học, khu vực sân chơi phải được bố trí theo từng cấp học cụ thể. Tuy nhiên, đây cũng là rào cản để các trường học được công nhận khi nhiều trường còn thiếu quỹ đất xây dựng khuôn viên trường, lớp theo hướng đạt chuẩn, không đủ diện tích theo đúng quy định. Tiêu biểu như tại các thành phố lớn, khu vực đô thị như Thành phố Nam Định (tỉnh Nam Định), Thành phố Đà Lạt (tỉnh Lâm Đồng) đang gặp khó khi không thể mở rộng khuôn viên trường, nhất là các trường ở các khu phố cổ, dân cư sống xung quanh trường đã lâu.

Theo Bộ GD&ĐT, thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông mới, cơ sở vật chất trường học xuất hiện một số yêu cầu mới (phòng học bộ môn cho một số môn học). Việc công nhận trường đạt chuẩn quốc gia cần đồng bộ nhiều tiêu chuẩn, trong đó có tiêu chuẩn về cơ sở vật chất trường học nhằm đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục.

Vì vậy, Bộ GD&ĐT đề nghị các địa phương tăng cường cơ sở vật chất trường học, định hướng đầu tư xây dựng trường chuẩn quốc gia theo nhu cầu của các địa phương; hoàn thiện quy hoạch mạng lưới trường, lớp học; lập quy hoạch xây dựng trường, đảm bảo quỹ đất cho các trường học; dành ngân sách từ nguồn vốn ngân sách địa phương, thực hiện lồng ghép có hiệu quả các nguồn vốn hỗ trợ từ Trung ương để đầu tư cơ sở vật chất cho giáo dục, nghiên cứu kỹ hơn nội dung hướng dẫn mới trong thay đổi về các yêu cầu trong đầu tư trường học.

Trong giai đoạn 2021 - 2025, Bộ GD&ĐT sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành đề nghị Chính phủ quan tâm tới các địa phương, nhất là tỉnh vùng núi, vùng có đông đồng bào dân tộc thiểu số và các tỉnh còn khó khăn, để hỗ trợ tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới Chương trình giáo dục phổ thông mới, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

Cùng với Bộ GD&ĐT, các địa phương cũng đang tích cực huy động các nguồn lực, vốn đầu tư để xây dựng, tu sửa phòng, lớp học đối với những hạng mục đã xuống cấp; xây dựng lộ trình xây mới các phòng học, phòng chức năng theo Chương trình giáo dục phổ thông mới; lắp đặt mới hệ thống nhà vệ sinh, nhà ở tập thể công vụ cho giáo viên vùng khó khăn, sửa sang và xây mới khu vực nhà hiệu bộ… khắc phục những khó khăn trong giai đoạn phát triển trường học theo hướng chuẩn quốc gia.