(Xây dựng) - Là một trong 5 chương trình trọng tâm được Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVIII xác định, chương trình Phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới tại Thanh Hóa (2015-2020) đã thu được những thành quả đáng tự hào sau 5 năm triển khai, tạo nên “làn gió mới” làm thay đổi diện mạo, đời sống người dân khu vực nông nghiệp, nông thôn, từ đồng bằng, ven biển đến miền núi, vùng cao của tỉnh.
Mô hình trồng dưa kim hoàng hậu trong nhà màng cho thu nhập 01 tỷ đồng năm tại xã Thọ Lâm, Thọ Xuân. |
Những con số biết nói trong sản xuất nông nghiệp
Giai đoạn 2016-2020, mặc dù gặp nhiều khó khăn do thiên tai lũ lụt, rét hại kéo dài, dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi, nhất là dịch tả lợn châu Phi. Nhưng có sự chỉ đạo quyết liệt của Tỉnh ủy, HĐND, UBND cùng sự nỗ lực của các cấp, ngành, nhất là sự nỗ lực của toàn ngành Nông nghiệp, cộng đồng doanh nghiệp, hợp tác xã và người nông dân, chương trình xây dựng nông thôn mới và phát triển nông nghiệp của tỉnh đã đạt được những thành tựu rất phấn khởi, tạo tiền đề cho phát triển nông nghiệp bền vững theo hướng quy mô lớn, công nghệ cao.
Mô hình trồng nấm hữu cơ, sản phẩm đạt OCOP 3 sao của hợp tác xã nông nghiệp Trúc Phượng, xã Yên Thọ, huyện Như Thanh. |
Trong lĩnh vực sản xuất nông, lâm, thủy sản, trong 5 năm qua, giá trị sản xuất tăng bình quân ước đạt 3,0%/năm, vượt 0,1% mục tiêu Đại hội. Trong đó, cơ cấu ngành nông nghiệp giảm từ 76,3% năm 2015 xuống 61,9%. Cùng thời gian lâm nghiệp tăng từ 5,7% lên 7,9%; thủy sản tăng từ 17,9% lên 23%. Tỷ lệ độ che phủ rừng năm 2020 đạt 53,46%, tỷ lệ hộ gia đình nông thôn được dùng nước sạch đạt 95,5%. Tỷ lệ sản phẩm nông, lâm, thủy sản an toàn đến năm 2020 đạt 92,5%. Trong đó sản phẩm ứng dụng công nghệ cao đạt 30%. Tổng sản lượng lương thực bình quân đạt 1,5 triệu tấn/năm, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đến năm 2020 đạt 36,9 triệu đồng, gấp 2,5 lần 2015.
Đáng chú ý, mục tiêu tái cơ cấu ngành nông nghiệp luôn đặt lên hàng đầu đã cho thấy tính đúng đắn, phù hợp với xu thế phát triển của thời kỳ mới. Theo đó, vùng trồng lúa, ngô thâm canh cho năng suất, chất lượng cao ngày càng được mở rộng về quy mô, diện tích. Nhất là vùng rau an toàn tập trung đã lên tới 12.560ha, trong đó có áp dụng quy trình VietGAP 4.000ha; diện tích liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm phục vụ chế biến, xuất khẩu đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm (theo chuỗi giá trị) 8.560ha. Cùng với đó, các vùng trồng hoa, cây ăn quả tập trung quy mô lớn, các mô hình trang trại sản xuất, chăn nuôi tổng hợp cũng ngày càng phát triển.
Nông trại Chung Thủy, doanh nghiệp trồng hơn 50ha cây cam, bưởi theo tiêu chuẩn Global GAP tại vùng chuyên canh cây có múi công nghệ cao huyện Thạch Thành. |
Cùng với trồng trọt, lĩnh vực chăn nuôi cũng đạt kết quả khá đồng bộ. Trong đó, đàn bò thịt chất lượng cao đạt 70.200 con, bò sữa 15.000 con; lợn hướng nạc 550.000 con, gà lông màu 8.000.000 con. Về con nuôi đặc sản, lợn sữa xuất khẩu đạt 350.000 con; gà ri, gà mía 1.100.000 con; lợn cỏ, lợn mán, lợn rừng có giá trị kinh tế cao 18.000 con. Về lâm nghiệp, trồng rừng gỗ lớn đạt 56.000ha, luồng thâm canh 30.000ha; quế 1.000ha.
Kết quả phong trào xây dựng nông thôn mới
Sau 10 năm phát động, chương trình xây dựng nông thôn mới, qua những bước đi “chập chững” ban đầu. Nhờ cách làm công khai, minh bạch, dân chủ đã tạo được sự đồng thuận, hưởng ứng và có sức lan tỏa cao trong các tầng lớp nhân dân, đạt kết quả vượt mục tiêu đề ra.
Đến cuối tháng 7/2020, toàn tỉnh có 8 huyện đạt chuẩn nông thôn mới gồm: Yên Định, Quảng Xương, Đông Sơn, Thọ Xuân, Vĩnh Lộc, Hoằng Hóa, Nga Sơn và thành phố Thanh Hóa (vượt 3 huyện, bằng 60% mục tiêu chương trình).
Về cấp xã, có 367/596 xã được công nhận đạt chuẩn Nông thôn mới, ước đến cuối năm 2020, có thêm 30 xã đạt chuẩn, vượt 13,53% mục tiêu chương trình.
Vườn cam (sản phẩm OCOP 3 sao) chuẩn bị bước vào mùa thu hoạch tại xã Xuân Hòa, huyện Như Xuân. |
Về xây dựng thôn, bản nông thôn mới (khu vực miền núi), đến cuối tháng 7/2020, có 947 thôn, bản/5.401 thôn, bản đạt chuẩn nông thôn mới. Ước đến cuối năm 2020, toàn tỉnh có thêm 60 thôn, bản đạt chuẩn nông thôn mới, vượt mục tiêu chương trình 21,14%.
Đáng chú ý, với chủ trương “xây dựng xông thôn mới chỉ có điểm xuất phát, không có điểm dừng”, chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu cũng đã và đang được tiến hành và trở thành phong trào thi đua giữa các địa phương. Ước đến cuối năm nay, toàn tỉnh có 16 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 02 xã đạt nông thôn mới kiểu mẫu.
Với mục đích xây dựng nông thôn mới phải gắn với cải thiện đời sống nhân dân, sao cho người dân được thụ hưởng thành quả tối đa những thành quả từ chương trình này. Các xã đã về đích nông thôn mới vẫn tiếp tục phấn đấu duy trì, giữ vững và nâng cao chất lượng các tiêu chí, nỗ lực tiến tới nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu. Trong đó tập trung cho phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân, duy trì tốt công tác vệ sinh môi trường, hoạt động văn hóa, thể thao…
Những thành công bước đầu từ chủ trương tái cơ cấu ngành Nông nghiệp
Triển khai thực hiện Nghị quyết số 16-NQ/TU ngày 20/4/2015 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về tái cơ cấu ngành Nông nghiệp và các nghị quyết, chỉ thị liên quan về tích tụ, tập trung đất đai phát triển nông nghiệp quy mô lớn, công nghệ cao.
Đến nay, toàn tỉnh đã chuyển đổi được 86% diện tích gieo trông lúa dài ngày sang ngắn ngày, đem lại hiệu quả kinh tế cao; xây dựng được 517 trang trại chăn nuôi quy mô lớn; chuyển phương thức trồng rừng quảng canh sang thâm canh có bón phân, phục tráng hàng chục nghìn ha rừng luồng, chuyển trồng rừng gỗ nhỏ sang rừng gỗ lớn hàng vạn ha. Về thủy sản, đã chuyển đổi hàng trăm ha nuôi tôm sú quảng canh sang nuôi thâm canh năng suất cao, phát triển mô hình nuôi cá lồng trên sông, hồ, cửa biển.
Trang trại thanh long ruột đỏ cho thu nhập cao tại xã Vân Du, huyện Thạch Thành. |
Hướng đến sản xuất quy mô lớn, công nghệ cao, đến nay, toàn tỉnh đã tích tụ được 15.891ha ruộng đất tại 25 huyện. Qua đó, đã thu hút được 807 doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp. Cùng với đó, đã phát triển được 1.005 trang trại, 1.106 tổ hợp tác, 640 hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp.
Song song với thu hút đầu tư, các hoạt động quảng bá, xúc tiến thương mại, tham dự các hội chợ từ Trung ương đến các địa phương cũng được đẩy mạnh. Cùng với đó, tỉnh cũng tăng cường tổ chức các hội nghị kết nối cung cầu, giới thiệu sản phẩm…
Nhờ đó, đến nay đã có 209 nhãn hiệu nông, lâm nghiệp và thủy sản được cấp văn bằng bảo hộ; 4 sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý, 23 sản phẩm được công nhận bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.
Vườn mía tím Kim Tân cho thu nhập cao, giúp giảm nghèo bền vững đối với nhiều hộ dân tại xã Thành Trực, huyện Thạch Thành. |
Đặc biệt, chương trình OCOP (mỗi xã một sản phẩm), nhằm phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát huy nội lực và gia tăng giá trị sản phẩm. Tạo điều kiện, động lực nâng cao chất lượng lao động nông thôn, làm thay đổi tư duy, nếp nghĩ của người nông dân trong lao động sản xuất. Giúp người dân nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững qua việc tạo ra các sản phẩm có chất lượng, đủ khả năng cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước.
Dù mới triển khai chưa lâu, nhưng được sự quan tâm, hỗ trợ của ngành Nông nghiệp và phát triển nông thôn. Trong đó có công tác tuyên truyền, hướng dẫn, vận động các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác và hộ sản xuất - kinh doanh chú trọng xây dựng thương hiệu, nâng cao chất lượng, đa dạng hóa mẫu mã, chủng loại sản phẩm.
Thông qua nguyên tắc và chu trình OCOP, đến nay đã lựa chọn, đánh giá, xếp hạng được 30 sản phẩm đạt chuẩn OCOP cấp tỉnh (6 sản phẩm đạt 4 sao và 24 sản phẩm đạt 3 sao). Bên cạnh đó, cơ quan chuyên môn đã tham mưu cho tổ giúp việc hội đồng chấm điểm cho 27 sản phẩm đăng ký tham gia chương trình OCOP năm 2020.
Cùng với đó, đề nghị nâng hạng 4 sao lên 5 sao cho 3 sản phẩm mắm tôm, mắm tép, nước mắm của Công ty Lê Gia (Hoằng Hóa).
Dự kiến, đến hết năm 2020, Thanh Hóa sẽ có 53 sản phẩm được công nhận OCOP cấp tỉnh và 3 sản phẩm được công nhận sản phẩm quốc gia.
Những “điểm sáng” trong liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm
Là những doanh nghiệp đi tiên phong, liên kết “khép kín” với người nông dân trong suốt quá trình sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Các công ty Mía đường Lam Sơn, Nông Cống, Việt - Đài, từ nhiều năm nay đã ký hợp đồng sản xuất, cung ứng vật tư và tiêu thụ toàn bộ sản phẩm nguyên liệu mía của bà con nông dân.
Các nhà máy chế biến tinh bột sắn Bá Thước, Như Xuân, Ngọc Lặc đã ký hợp đồng thu mua toàn bộ sắn nguyên liệu với người sản xuất tại các vùng trồng sắn theo quy hoạch.
Ngoài ra, còn hàng loạt doanh nghiệp khác đã hình thành chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ toàn bộ các sản phẩm như: Cao su, cây gai xanh, lúa giống, lúa thương phẩm, lúa hữu cơ, ngô dày, ớt, ngô ngọt, dưa chuột bao tử, khoai tây, dưa kim hoàng hậu…
Cùng với trồng trọt, trong lĩnh vực chăn nuôi cũng đã hình thành và hoạt động ổn định các chuỗi giá trị như: Công ty cổ phần Sữa Việt Nam - Vinamilk; Công ty Sữa TH true milk; Công ty CP Nông sản Phú Gia - VietAvis; các chuỗi liên kết sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm của Công ty TNHH Hiền Nhuần, Công ty TNHH Mai Hoa, Công ty Súc sản Thanh Hóa (chế biến lợn sữa xuất khẩu); chuỗi liên kết gia công của các Công ty CP, Dabaco, Japfa …
Trong lâm nghiệp, đã hình thành một số chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm lâm nghiệp giữa người trồng rừng và các doanh nghiệp như: Công ty TNHH Gỗ Xuân Sơn với nhóm hộ huyện Thạch Thành (1990 hộ/3.354,92 ha rừng gỗ); Công ty CP Ngọc Sơn với nhóm hộ trồng rừng huyện Quan Sơn (69 hộ/3.045ha rừng luồng, vầu); Công ty CP BWG Mai Châu với nhóm hộ huyện Quan Hóa (545 hộ/2.369,6ha rừng luồng)…
Qua 5 năm triển khai thực hiện, chương trình xây dựng nông thôn mới (giai đoạn 2) và phát triển ngành nông nghiệp của Thanh Hóa đã thu được hiệu quả tích cực, làm thay đổi căn bản diện mạo, điều kiện sống và cải thiện thu nhập cho người dân khu vực nông thôn của tỉnh.
Đặc biệt, kết quả chương trình tích tụ ruộng đất, sản xuất quy mô lớn và hình thành chuỗi liên kết trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm đã cho thấy sự cần thiết, đúng đắn từ chủ trương tái cơ cấu ngành nông nghiệp.
Theo đó, người nông dân nếu có năng lực, mạnh dạn thay đổi sẽ không chỉ thoát nghèo mà còn trở nên khá giả, có thu nhập từ vài trăm triệu lên tới cả tỷ đồng mỗi năm.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã được khẳng định trên. Chương trình phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới trên địa bàn Thanh Hóa cũng bộc lộ một số bất cập, hạn chế như: Vốn đầu tư cho phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới còn thấp, chỉ đạt kế hoạch 67%; chưa có nhiều sản phẩm nông nghiệp đặc trưng, có sản lượng lớn, có thương hiệu để giới thiệu, quảng bá, cạnh tranh trên thị trường; chuyển đổi ruộng đất còn chậm, thu hút đầu tư lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn chưa tương xứng, các hợp tác xã, tổ hợp tác chưa nhiều, hoạt động chưa đạt hiệu quả cao, chưa có nhiều miền quê đáng sống, nhiều mô hình nông thôn sáng, xanh, sạch, đẹp, thích ứng với biến đổi khí hậu ...
Nhìn rõ những bất cập, hạn chế, yếu kém trong quá trình thực hiện chương trình phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Chuẩn bị triển khai thực hiện nhiệm vụ mới, giai đoạn 2020 - 2025. Tỉnh Thanh Hóa đã đề ra hàng loạt giải pháp, kế hoạch, mục tiêu cụ thể nhằm hướng tới xây dựng nền nông nghiệp theo hướng hiện đại, có khả năng cạnh tranh cao, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững. Đẩy mạnh tích tụ, tập trung đất đai, phát triển nông nghiệp quy mô lớn, công nghệ cao; gắn sản xuất với chế biến, tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị; xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội theo hướng hiện đại; xây dựng xã hội khu vực nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc, dân trí cao, quan hệ cộng đồng khăng khít. Từ đó, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội, sớm đưa Thanh Hóa trở thành tỉnh kiểu mẫu.
Đào Nguyên
Theo