(Xây dựng) - An cư cho người lao động làm việc trong các khu công nghiệp, cụm công nghiệp đang là vấn đề nan giải và cấp thiết trên cả nước. Ở Quảng Ninh, vấn đề này còn bất cập hơn khi tỉnh này vẫn đang dồi dào về quỹ đất nhà ở thương mại, nhưng lại đang thiếu nhà ở cho người lao động thu nhập thấp. Đây là nút thắt về sự mất cân đối nhà ở mà tỉnh đang tìm giải pháp tháo gỡ.
 |
| Khu công nghiệp Cái Lân thành lập từ năm 1997, nhưng đến nay vẫn không có nhà ở cho người lao động. |
Một lãnh đạo hưu trí trong ngành Xây dựng cho biết: Các đô thị ở Quảng Ninh đang có quỹ đất nhà ở thương mại “khổng lồ”, nếu chia đều cho các hộ dân đô thị, bình quân mỗi hộ có khoảng 12 thửa đất xây biệt thự, 30 ô đất nhà ống, chưa kể căn chung cư... Nhưng quỹ đất ấy hầu hết đang nằm trong tay các nhà đầu cơ bất động sản. Người tiêu dùng, tức là người có nhu cầu nhà ở thật sự có ô đất “sơ cua” dành cho con cái dựng vợ gả chồng tách khẩu thì cũng có, nhưng chiếm một tỷ lệ rất ít.
Một vị cán bộ ngành Xây dựng đương chức cho biết: Quảng Ninh có quỹ đất ở hùng hậu, đáp ứng đủ cho nhu cầu phát triển dân số đến năm 2050. Thực tế, ở xa chưa rõ, nhưng gần như ở khu vực thành phố Hạ Long, nhiều tòa chung cư, căn nhà liền kề và căn biệt thự cao lớn lại có khuôn viên rộng rãi mà để rêu phong cỏ mọc, có công trình xây dựng chạm đình hạn định sử dụng mà không thấy người ở. Nhiều khu đô thị đất chia lô (có chủ) để hóa, cỏ dại mọc lại thành cánh rừng hoang ngay trong đô thị, nhưng người lao động thu nhập thấp, làm việc trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp đang thiếu nhà ở.
Khu công nghiệp Cái Lân thành lập từ năm 1997, nhưng đến nay vẫn không có nhà ở cho người lao động. Công nhân tự túc thuê nhà trọ ở các xóm núi thuộc phường Bãi Cháy và phường Giếng Đáy (nhà trọ giá rẻ gần khu công nghiệp cũng ít). Trước đây, có tình trạng cặp vợ chồng anh và cặp vợ chồng em cùng thuê chung một gian nhà trọ nhỏ cho hợp túi tiền ít ỏi của mình. Họ phải đảo ca nhau sử dụng, sáng đôi vợ chồng người anh ở, chiều cặp vợ chồng người em ở cho sinh hoạt gia đình đỡ bất tiện.
Gần đây, nghịch cảnh trên không còn, phần do dịch Covid-19, lao động giảm, phần ít khách du lịch các nhà trọ bình dân hạ giá nên số nhà ở cho xóm nghèo có dư hơn. Nhưng, xóm nhà trọ do dân địa phương tự lập ra cho thuê “xổi” chỉ là những căn nhà cấp 4 chia ô nhỏ hẹp, nơi ăn ở, bếp núc, vệ sinh chung chật chội, ngột ngạt như ở trong thùng xe container. Nơi xóm núi còn nguy cơ sạt lở đất mỗi khi trời đổ mưa.
Hiện, Quảng Ninh có 7 khu công nghiệp và 4 cụm công nghiệp đã đi vào hoạt động, số công nhân thời điểm hiện tại (2021) là 30.800 người; 15.400 người có nhu cầu nhà ở. Giai đoạn (2021-2025), Quảng Ninh có 16 khu công nghiệp; 10 cụm công nghiệp, năm 2030 sẽ có 19 cụm công nghiệp, dự báo số công nhân là 89.749 người, 52.873 người có nhu cầu nhà ở. Theo phép tính số học, nếu 52.873 lao động này còn độc thân, ở ghép 6 người một căn hộ thì cũng cần có 6.609 căn hộ. Nếu họ lập gia đình riêng, hoặc di cư vợ hay chồng từ nơi khác đến diện tăng dân số tự nhiên cũng là một vấn đề về nhà ở cho lao động thu nhập thấp cần quan tâm.
Quảng Ninh đã nhiều năm trăn trở về giải pháp thu hẹp khoảng cách mất cân đối về quĩ nhà ở cho công nhân lao động trong khu công nghiệp, một mô hình kinh tế mới đang phát triển. Ngày 28/4/2017, UBND tỉnh có Quyết định số 1326/QĐ-UBND phê duyệt Kế hoạch phát triển nhà ở công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2017-2020; Ngày 20/9/2021, Chủ tịch UBND tỉnh có Kết luận số 147/TB-UBND về đề án phát triển nhà ở xã hội giai đoạn 2021-2025; căn cứ pháp lý theo Thông tư số 09/2021/TT-BXD ngày 16 tháng 8 năm 2021 của Bộ trưởng Bộ Xây dựng hướng dẫn thực hiện Nghị định mới số 49/2021/NĐ-CP ngày 01/4,2021 của Chính phủ về Luật Nhà ở.
Giai đoạn (2010-2020), Khu công nghiệp Hải Yên ở thành phố Móng Cái đầu tư xây dựng được 4 tòa chung cư cao 5 tầng, tổng số 696 căn hộ, đáp ứng chỗ ở cho khoảng 4.000 công nhân.
 |
| Khu chung cư mỏ than Nam Mẫu ở Uông Bí gồm 4 lô 9 tầng với 224 phòng tiện nghi khép kín cho 685 công nhân ở. |
Hiện, một số dự án nhà ở công nhân đang triển khai các thủ tục đầu tư như: Dự án nhà ở công nhân và chuyên gia Khu công nghiệp Đông Mai, thị xã Quảng Yên (quy mô 9,1ha, tổng số 960 căn hộ chung cư, đáp ứng chỗ ở cho khoảng 7.500 công nhân); Dự án thiết chế Công đoàn tại đồi Thủy Sản, phường Bãi Cháy, thành phố Hạ Long (quy mô 1,2ha, tổng số 250 căn hộ chung cư, đáp ứng chỗ ở cho khoảng 1.500 công nhân); Dự án nhà ở xã hội phục vụ công nhân, người lao động tại Khu công nghiệp cảng biển Hải Hà, huyện Hải Hà - Giai đoạn 1 (quy mô 18,84ha, tổng số 1.408 căn hộ chung cư và 304 căn nhà liền kề, đáp ứng chỗ ở cho khoảng 12.000 công nhân); Đang lập quy hoạch dành quỹ đất khoảng 10ha xây dựng nhà ở công nhân ở phía Đông Khe Rè (Móng Cái), khoảng 9,82ha (Khu công nghiệp Đông Triều, Đông Triều), khoảng 12ha (Khu công nghiệp Việt Hưng, Hạ Long).
Đến nay, các Khu công nghiệp ở Quảng Ninh đều bố trí quỹ đất, quy hoạch xây dựng nhà ở cho công nhân theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP và Nghị định số 49/2021/NĐ-CP của Chính phủ. Công tác quản lý hoạt động xây dựng, quản lý, sử dụng nhà ở xã hội được tăng cường. Các dự án nhà ở thương mại dành 20% quỹ đất cho xây dựng nhà ở xã hội.
Cụ thể, 38 dự án thương mại đã giao chủ đầu tư, tổng diện tích đất ở là 2.417,9ha, đã dành 486,4ha cho nhà ở xã hội. Trong đó, có 5 dự án đã hoàn chỉnh hạ tầng kỹ thuật bàn giao cho địa phương quản lý khoảng 6,4ha; còn lại khoảng 480ha đang tiếp tục đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật và giải phóng mặt bằng; 82 dự án mới được phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500 chưa lựa chọn chủ đầu tư, tổng diện tích đất ở khoảng 2.947ha, diện tích đất 20% khoảng 183,6ha; 35 dự án nộp bằng tiền tương đương giá trị quỹ đất 20%.
Quỹ đất dành cho người lao động trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp giai đoạn (2021-2025) diện tích 65,7ha, xây loại nhà chung cư từ 5-7 tầng, diện tích sàn 396.548m2, số tiền đầu tư khoảng 3.886 tỷ đồng. Công trình xây dựng nhà ở cho công nhân trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp có nhiều ưu đãi, nhà nước có cơ chế chính sách, địa phương có giải pháp cụ thể như: Miễn giảm lệ phí quyền sử dùng đất, được vay vốn ưu đãi, được hỗ trợ trong gói hỗ trợ 30.000 tỷ đồng của Chính phủ. Thủ tướng Chính phủ còn có Quyết định số 655/QĐ-TTg về Đề án “Đầu tư xây dựng các thiết chế của Công đoàn tại các khu công nghiệp, khu chế xuất”… Lợi thế hơn hẳn nhà ở cho công nhân ngành nghề khác trên cùng một địa bàn.
 |
| Nhiều căn nhà liền kề và tòa biệt thự thương mại để rêu phong cỏ mọc, mà KCN không có nhà cho công nhân ở |
 |
| Các huyện rẻo cao không thiếu quỹ đất ở, nhưng không có quy hoạch đất xây nhà cho công nhân ở. |
Nhưng rất tiếc, việc phát triển nhà ở xã hội cho công nhân khu công nghiệp, cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh chưa đạt được kết quả như mong muốn, có rất ít dự án nhà ở công nhân khu công nghiệp được triển khai. Chủ đầu tư dự án kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp, doanh nghiệp hoạt động trong khu công nghiệp chưa quan tâm đến việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật nhà ở công nhân, chủ yếu sử dụng lao động địa phương tại chỗ, có trường hợp thuê nhà trọ của người dân với quy mô lớn cho công nhân ở, rất thiếu tính chuyên nghiệp.
Các khu công nghiệp, cụm công nghiệp và doanh nghiệp hoạt động trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp biện hộ bằng các lý do như: Chính sách hỗ trợ, ưu đãi đầu tư để thu hút các nhà đầu tư nhà ở công nhân khu công nghiệp tuy đã được pháp luật quy định nhưng chưa đầy đủ, chưa hấp dẫn các nhà đầu tư bằng các dự án nhà ở thương mại, các loại hình bất động sản du lịch, nghỉ dưỡng trung và cao cấp... đưa lại lợi ích kinh tế cao hơn.
Nếu tham khảo quỹ nhà ở cho thợ mỏ của Tập đoàn công nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam (TKV) cùng trên địa bàn Quảng Ninh, thì vấn đề nhà ở công nhân trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp rất đáng phải suy nghĩ. Cụ thể, TKV có 22 mỏ than ở Quảng Ninh, các mỏ tự đầu tư xây dựng 135 tòa chung cư cao tầng, gồm trên 5.000 phòng hạng mục xây dựng khép kín cho trên 17.500 công nhân ở, còn trang sắm cho cả tiện nghi, thiết bị văn hóa nghe nhìn miễn phí.
Hai mô hình kinh tế này có khác nhau, nhưng giống nhau ở chỗ Nhà nước cùng cấp tài nguyên, cùng sử dụng lao động để kinh doanh có lãi. Hiện, các nhà đầu tư khu công nghiệp, cụm công nghiệp hoạt động kinh tế dạng đầu tư hạ tầng, chia lô cho thuê đất nền, kiểu “phát canh thu tô” lỗ lãi, sử dụng lao động do doanh nghiệp thuê đất “thứ cấp” tự bươn trải, nên xảy ra lỗ hổng về an sinh xã hội. Mặc dù không ít các khu công nghiệp, cụm công nghiệp đang độc chiếm quỹ đất “vàng” ngay bên bờ biển và khu vực vùng nội thị giá trị “địa tô” cao, mà phớt lờ vần đề an sinh xã hội cho chính những người đang tạo giá trị thặng dư cho mình.
Ở đây có phần kẽ hở trong quy hoạch, xây dựng, cơ chế quản lý các khu công nghiệp, cụm công nghiệp đang dẫn đến sự thiếu hụt nhà ở cho công nhân trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp toàn quốc. Trong khi Quảng Ninh đang tìm giải pháp khắc phục, tạo ra sự bình đẳng về nhà ở giữa nhà ở thương mại với nhà ở xã hội và ngay chính sự công bằng về nhà ở doanh nghiệp với doanh nghiệp. Suy từ quỹ nhà ở của TKV mà ra thì nhà ở cho người lao động trong các khu công nghiệp, cụm công nghiệp còn bất cập.
Vũ Phong Cầm
Theo
