Phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã ngành Xây dựng

(Xây dựng) - Mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã (HTX) đã và đang phát triển rộng khắp trên các vùng miền, địa phương và nhiều lĩnh vực. Để HTX hoạt động trong lĩnh vực xây dựng ngày càng phát triển cần tiếp tục triển khai nhiều giải pháp đồng bộ.

Mô hình HTX Vạn Phúc (tỉnh Cao Bằng) kinh doanh xây dựng, vật liệu xây dựng (Nguồn: Internet).

Thực trạng mô hình HTX

Tình hình dịch bệnh Covid-19 kéo dài, diễn biến phức tạp, ảnh hưởng tiêu cực, toàn diện đến các ngành, lĩnh vực kinh tế trong nước; thời gian giãn cách xã hội diễn ra nhiều đợt, tại nhiều tỉnh, thành phố. Lĩnh vực xây dựng cũng gặp không ít khó khăn do các công trình phải dừng thi công giãn cách xã hội dẫn đến hiệu quả hoạt động thấp, lao động của các hợp tác xã phải nghỉ việc trong thời gian dài.

Phần lớn HTX hoạt động trong lĩnh vực xây dựng với vai trò là nhà thầu xây lắp, nhận thi công các công trình nhỏ lẻ, manh mún nên thường gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm, chủ yếu là hoạt động thời vụ, tính chủ động trong xây dựng kế hoạch không cao; không đủ khả năng tiếp tục hoạt động nên tự giải thể. Nhiều hợp tác xã tự giải thể không thông báo cơ quan cấp phép tại địa phương dẫn đến việc tổng hợp thống kê gặp nhiều khó khăn, số liệu không chính xác.

Theo số liệu rà soát, thống kê của Bộ Xây dựng, tính đến cuối năm 2021, tổng số hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực xây dựng dự kiến đạt 882 hợp tác xã. Nhiều HTX tạo uy tín, đảm bảo chất lượng thi công công trình giao thông, thủy lợi, công cộng, nhà ở dân cư, góp phần giải quyết việc làm, tạo thu nhập thành viên và lao động địa phương như HTX thép Toàn Lực (Bình Dương), HTX xây dựng Hưng Thịnh (Cần Thơ), HTX Vạn Phúc (Cao Bằng).

Hàng năm căn cứ vào tình hình thực tế và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các hợp tác xã thuộc lĩnh vực quản lý của ngành, Bộ Xây dựng đã xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế tập thể, trong đó đưa ra các chỉ tiêu kế hoạch phù hợp với định hướng phát triển chung của các hợp tác xã trong ngành, đồng thời đề ra các giải pháp triển khai thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể trong những năm tiếp theo.

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Bùi Hồng Minh: Thời gian qua, Bộ đã hướng dẫn các địa phương tăng cường thực hiện các chính sách hỗ trợ phát triển đối với các HTX xây dựng. Đặc biệt tập trung hướng dẫn thực hiện chính sách liên quan đến Luật Xây dựng, Luật Đấu thầu đối với hoạt động của các hợp tác xã. Chỉ đạo các Sở Xây dựng thực hiện hướng dẫn, tập huấn đào tạo cán bộ quản lý của các hợp tác xã các chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể, chú trọng chính sách hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ tín dụng, khoa học - công nghệ và thị trường.

Bên cạnh đó, phối hợp với các địa phương tạo điều kiện cho các hợp tác xã tiếp cận với các nguồn vốn vay từ ngân hàng; cân đối ngân sách đầu tư hỗ trợ, khuyến khích xây dựng, phát triển mô hình HTX; mở rộng quan hệ liên kết hợp tác với các đơn vị mạnh để nhận thầu thi công các công trình; tiếp tục tăng cường thiết bị máy móc, chú trọng nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật góp phần tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho các thành viên.

Hạn chế và nguyên nhân

Theo Vụ Quản lý doanh nghiệp, Bộ Xây dựng, mô hình HTX trong lĩnh vực xây dựng thời gian qua cũng bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế. Nhiều HTX quy mô còn nhỏ, năng lực quản trị theo Luật Hợp tác xã, liên kết phát triển thành viên, phát triển quy mô, chất lượng hiệu quả đáp ứng tiêu chuẩn, nhu cầu trong nước và quốc tế còn yếu.

Ông Phạm Việt Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý doanh nghiệp phân tích: “Phần lớn các hợp tác xã xây dựng quy mô hoạt động nhỏ, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ thi công còn nghèo nàn, trình độ công nghệ lạc hậu, vốn đầu tư thấp, không đủ khả năng cạnh tranh trong đấu thầu, chủ yếu nhận thi công các công trình nhỏ lẻ, công trình hạ tầng nông thôn như: cầu cống, kênh mương nhỏ và đường giao thông.

“Mặt khác, khó khăn trong tìm kiếm việc làm, nhiều hợp tác xã không có khả năng xây dựng phương án sản xuất kinh doanh khả thi, năng lực quản lý còn nhiều bất cập, hoạt động kinh doanh kém hiệu quả dẫn đến nhiều hợp tác xã tự giải thể”, ông Việt Anh chia sẻ thêm.

Trong quá trình rà soát, Bộ Xây dựng cũng đã chỉ ra một số nguyên nhân cho những tồn tại, hạn chế trên, bao gồm: Năng lực và kinh nghiệm của bộ máy quản lý nhà nước tại các địa phương chưa đáp ứng yêu cầu; cán bộ quản lý nhà nước về kinh tế tập thể còn thiếu và yếu về chất lượng; năng lực quản lý điều hành sản xuất kinh doanh của Hội đồng quản trị hợp tác xã còn hạn chế, còn tư tưởng trông chờ vào sự hỗ trợ của nhà nước.

Đồng thời, công tác phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước chưa chặt chẽ, cơ chế kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện cơ chế chính sách đối với hợp tác xã chưa được chú trọng.

Bên cạnh đó, Nhà nước ban hành nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ chung, hỗ trợ trong và sau dịch bệnh đối với HTX, tuy nhiên thiếu nguồn lực triển khai hoặc có triển khai nhưng bố trí nguồn lực chưa rõ ràng gắn với đối tượng thụ hưởng và đặc thù HTX.

Giải pháp để phát triển

Mới đây, trong kế hoạch phát triển kinh tế tập thể năm 2022 gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Xây dựng đã đề xuất một số giải pháp để phát triển mô hình HTX trong lĩnh vực hoạt động xây dựng. Đó là, tiếp tục nâng cao nhận thức tạo sự thống nhất trong toàn Đảng, toàn dân về bản chất và vai trò quan trọng về phát triển kinh tế tập thể. Tuyên truyền sâu, rộng và thường xuyên thông qua nhiều kênh và phương tiện thông tin đại chúng về bản chất, cơ chế hoạt động của hợp tác xã kiểu mới, lợi ích của HTX mang lại cho thành viên; biểu dương kịp thời các hợp tác xã, liên hiệp HTX tiêu biểu, hoạt động có hiệu quả.

Công nhân HTX Thống Nhất (tỉnh Lạng Sơn) thi công đường giao thông nông thôn tại xã Y Tịch, huyện Chi Lăng (Nguồn: Baolangson.vn).

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Bùi Hồng Minh: “Thời gian tới đây, Bộ sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành các văn bản hướng dẫn, các văn bản sửa đổi, bổ sung các chính sách liên quan đến hoạt động của kinh tế tập thể, trong đó cụ thể hóa các chính sách liên quan đến ngành xây dựng để đưa vào hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của ngành như Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản”.

“Lên kế hoạch tổ chức tốt việc tập huấn, bồi dưỡng, đào tạo kiến thức và nghiệp vụ cho cán bộ quản lý hợp tác xã để tuyên truyền các chính sách pháp luật liên quan đến hoạt động của các hợp tác xã”, Thứ trưởng Minh nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng cũng cho rằng cần phải kiện toàn và nâng cao hiệu quả hoạt động bộ máy quản lý Nhà nước về kinh tế tập thể từ tại các cơ quan Trung ương và địa phương nhằm thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước về kinh tế tập thể theo lĩnh vực quản lý nhà nước được phân công.

Và chú trọng công tác kế toán công khai, minh bạch, rõ ràng là yếu tố quan trọng để xây dựng niềm tin trong nội bộ thành viên HTX và với các đối tác; đồng thời có đủ điều kiện để tiếp cận và thụ hưởng các chính sách hỗ trợ, ưu đãi của nhà nước nhằm phát huy được sức mạnh tập thể, thu hút mở rộng thành viên, HTX.

Trong những năm tới đây, nhiều loại hình, mô hình HTX trong lĩnh vực xây dựng sẽ tiếp tục được đổi mới, phát triển nhanh cả về số lượng và chất lượng; góp phần phát triển kinh tế bền vững, bảo đảm an sinh xã hội; qua đó, từng bước khẳng định vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân./.