(Xây dựng) - Ngày cuối năm, khi mà những bề bộn, lo toan đã lùi dần về phía sau, để lại phía trước là những ngác ngơ, chống chếnh, bởi cái dùng dằng nấn ná của thời gian, khi mà những cũ xưa thì chưa kịp qua mà mới mẻ đã nghe gần lắm. Bỗng một hôm bạn rủ: “Tạm Thương đi anh…”.
Với rất nhiều người Hà Nội, và cả những người xa nhưng đã từng yêu đến lắng lòng vì Hà Nội, thì chỉ cần “Tạm Thương đi…” là đủ hiểu. Vậy là sẽ có một cuộc rượu bình dân dài và lặng lẽ như một ngày cuối Chạp, khi mà những bề bộn, lo toan đã lùi dần về phía sau, để lại phía trước là những ngác ngơ, chống chếnh… Với Tạm Thương, người ta có thể có những chiều ngồi lặng lẽ bên nhau mà uống. Không chỉ là uống rượu, mà còn là uống nhau… Rồi chuếnh choáng, không phải chỉ vì rượu, mà còn là vì nhau… Lâu rồi Tạm Thương là thế. Bây giờ Tạm Thương vẫn thế. Và cũng bởi cái “vẫn thế” ấy nên bây giờ, khi mà tóc trên đầu đã đôi ba sương phủ, người ta rủ nhau “Tạm Thương đi”, thì bên chén rượu nhâm nhi bữa ấy, không chỉ còn là men, không chỉ còn là thâm tình, mà còn bảng lảng đâu đây một thứ gì như là hồi ức, như là một sự chùng chình lưu luyến với hôm qua…
Mà lưu luyến cũng phải thôi, bởi vì ngay chính cái tên gọi Tạm Thương đã gợi thế rồi… Ấy là từ thuở bắt đầu biết ngâm nga, hờn tủi:
Sương giăng mờ trên ngõ Tạm Thương
Ngõ rất cụt mà lòng xa thẳm
Ngõ bảy thước mà lòng muôn dặm
Thương một đời đâu phải Tạm Thương!...
(Chơi chữ về ngõ Tạm Thương - Chế Lan Viên)
Chế Lan Viên nói về cái ngõ nhỏ xíu, dung dị mà cũng tràn ngập ân tình Hà Nội này như thế. Nhưng ông cũng đã phải thanh minh bằng ngay chính tên gọi của bài thơ. Ấy chỉ là “chơi chữ” thôi, còn thực ra Tạm Thương đâu phải thế.
Một lần, có người bạn phương xa, sau khi đã ngồi lặng bên nhau đến không thể lặng hơn được nữa, hỏi: “Răng mà có tên Tạm Thương vậy?...”.
“Răng” thì ai mà biết hết được. Chuyện lâu rồi, mỗi người nói một kiểu, mỗi sách viết một khác, nhưng đại loại có mấy lý giải mà có vẻ thuyết phục nhất, là của Giang Quân trong Từ điển đường phố Hà Nội. Theo đó, tên Tạm Thương có từ đầu thế kỷ XIX, dưới thời nhà Nguyễn. Lúc đầu, ngõ tên là Trạm Thương. Chữ Thương được chiết tự từ chữ Hán, nghĩa là lương thực. Ở đây có dựng một cái kho để chứa tạm thóc thuế do dân nộp trước khi chuyển vào kho chính, gọi là kho Tạm Thương nên sau đổi thành ngõ Tạm Thương. Ngoài ra lại có người bảo đây là trạm sơ cứu của nhà thương Phủ Doãn. Bệnh nhân trước khi vào nhà thương được sơ cứu ở đây trước, nên gọi là Tạm Thương… Thế nhưng dù lý giải theo kiểu gì đi nữa thì Tạm Thương hôm nay cũng không còn ai muốn nghĩ như vậy nữa. Với người Hà Nội, Tạm Thương là nơi tìm đến khi thèm bạn. Với người nơi xa, thì Tạm Thương là một phần Hà Nội trong tim…
Nói Tạm Thương là một phần Hà Nội cũng không ngoa. Đất này xưa thuộc thôn Yên Thái, tổng Thuận Mỹ, huyện Thọ Xương cũ. Khiêm nhường, dung dị qua bao biến cải thăng trầm của thời gian và thế sự, cho đến hôm nay, trong khi cả thành phố đang hòa mình với công cuộc hiện đại hóa, phố xá bỗng trở nên đông đúc thì ngõ Tạm Thương vẫn giữ cho mình những nét hoài cổ đầy ý nghĩa. Từ phố Hàng Bông nhộn nhịp, vừa rẽ vào ngõ Tạm Thương đã là cả một thế giới khác hẳn. Cảm giác mọi thứ đều lắng lại. Không gian hẹp hẳn và những âm thanh ầm ào của phố xá như bị chìm đi trong bảng lảng, mất hút vào những lối đi sâu hun hút, ngoằn ngoèo chỉ đủ cho hai người lách qua nhau, với những giếng nước hiếm hoi còn sót lại mang trên mình cả trăm năm thời gian trầm tích, với những con người lặng lẽ mà thân thiện… Một không gian của một làng quê bỗng dưng được tái hiện thật sinh động và đầy đủ nơi phố thị thực sự là một niềm quyến rũ lòng người…
Người Hà Nội thâm trầm, thanh lịch. Người ngõ Tạm Thương cũng vậy. Kín đáo, nhẹ nhàng, thân thiện, trầm ngâm. Với lịch sử hơn 200 năm cái tên Tạm Thương, giờ nơi đây đã có những gia đình đã gắn bó đến đời thứ 4, thứ 5, bền bỉ, cam chịu nhưng cũng nặng trìu ân tình…
Và cũng không biết tự bao giờ Tạm Thương đã trở thành điểm hẹn, rồi thành chủ đề cho rất nhiều văn nghệ sĩ, họa sĩ, kiến trúc sư... Rồi đến ngày hiện hữu trong những nốt nhạc, những bài thơ khiến những người yêu Hà Nội phải bồi hồi xúc cảm…
Bây giờ mỗi khi nhắc đến ngõ nhỏ Hà Thành, người ta không thể không nhắc đến ngõ Tạm Thương, một địa chỉ tao nhã đã trở thành “thương hiệu” dịu dàng đến da diết của người, của cảnh; của một dòng chảy thao thiết của thời gian, hôm qua và hôm nay…
Bên chén rượu đã rất lâu rồi vẫn còn hơn nửa, chợt bạn bảo: “Viết gì về Tạm Thương đi anh…”.
Ừ thì viết.
Nơi đây quả là một điều thật đáng viết…
Lương Ngọc An
Theo
