Kim đồng hồ đã nhích đến gần 10 giờ sáng nhưng màn sương dầy đặc vẫn bao phủ cả núi rừng hoang vu. Lẩn khuất trong màn sương mù, mấy chiếc xe chầm chậm nối đuôi nhau ì ạch vượt qua những khúc đèo quanh co, uốn lượn. Trời như chiều lòng người, đến quá trưa những tia nắng ấm áp đã xuất hiện, phần nào xua tan bớt cái giá rét vùng cao. Chúng tôi ai nấy đều như tươi tỉnh hẳn ra! Trở lại Hà Giang lần này đúng lúc trời vừa kịp xoay vần sang xuân. Dường như mùa xuân đã hiện hữu khắp đất trời nơi đây trong sắc xanh của cỏ cây, hoa lá đâm chồi nẩy lộc và trong hình ảnh những ngôi nhà mới đang được hối hả xây dựng khắp các bản làng. Xen lẫn giữa mái nhà trình tường cổ xưa của bà con dân tộc, chúng tôi bắt gặp hình ảnh những căn nhà 167 tươi sáng cũng đang hòa nhịp điệu xây dựng tất bật ấy…
Những ngày cuối năm, đến Lô Lô (xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn) chúng tôi cứ thắc mắc bởi sự yên tĩnh kỳ lạ của bản. Ở nhà chỉ thấy toàn ông bà già và đám trẻ nhỏ đang nô đùa trong sân. Hỏi thăm mới biết, trai tráng bản kéo nhau đi xây dựng nhà mừng xuân mới hết rồi. Theo chân ông Trưởng bản Sìn Dỉ Gai, chúng tôi ghé thăm ngôi nhà mới khang trang của gia đình chị Vằng Thị Á. Xây dựng ngay trên nền ngôi nhà đất trước đây nhưng thay vì 2 gian nay xây mới thành 3 gian, nhìn trông khá sạch sẽ và rộng rãi. Chị Vằng Thị Á vui vẻ bảo: “Nhà cũ bé tý mà hỏng hết. Mình nghèo quá chả có tiền để làm cái nhà tử tết nên Nhà nước cho nhà để ở. Ở nhà mới được 3 tháng rồi, vui lắm”. Được xây dựng trên diện tích 32m2, ngôi nhà mới chắc chắn được tô điểm thêm bằng khoảng vườn sau xanh trước mắt đang lên mầm xanh mơn mởn. Một cuộc sống mới chứa chan hy vọng đã bắt đầu cho gia đình chị từ đây! Chị chia sẻ: “Gạch này mua dưới xã là 8.500 đ/viên; cát 230 nghìn đ/m3, Nhà nước trừ tiền luôn, còn mình thì chỉ lo chuyên chở về đây xây dựng thôi. Còn gỗ dựng nhà mình lấy trên rừng xuống”. Nhà chị Á thuộc một trong 6 ngôi nhà 167 đã và đang được triển khai trong năm 2011 của bản.
Là vùng đất biên giới địa đầu tổ quốc, Hà Giang với đặc thù thiên nhiên khắc nghiệt và tập trung đông các đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống nhưng đời sống hết sức khó khăn. Vậy nên việc chính quyền triển khai xây dựng những ngôi nhà 167 đã thực sự giúp khái niệm “an cư” ở nơi đây được đủ đầy hơn. Như nhiều thôn bản khác trước đây, người Lô Lô phải sống trong những căn nhà tạm bợ, tranh tre vá đắp quanh năm vất vả. Nhưng hôm nay vào bản, người ta bắt gặp một hình ảnh hoàn toàn khác: Người này thì phấn khởi dọn dẹp tươm tất căn nhà mới. Người khác đang chăm chú kiểm tra từng đống gạch, cát mới được chở về để dựng nhà… Khuôn mặt bà con đều toát lên sự vui mừng, hạnh phúc. Dù cuộc sống phía trước còn đầy khó khăn nhưng có được mái nhà chắc chắn che mưa nắng đã trở thành động lực mạnh mẽ giúp họ tự tin đi lên xây dựng kinh tế và thoát nghèo ổn định.
Tập kết vật liệu chuẩn bị xây dựng.
Vòng qua con ngõ đá nhỏ, chúng tôi có mặt ở hộ nhà anh Vàng Dí Sình. Anh đang bận rộn căng cọc lèo làm tiêu để căng cho bốn bức tường nhà xây nên thẳng. Khoảng đất trống nền nhà ngổn ngang gạch, cát. Ngôi nhà 167 của gia đình anh đã hoàn thiện xong phần móng và đợi khô nên không có nhiều anh em thợ. Anh Sình cho biết: “Hôm nay chỉ chuyển gạch, chuyển cát tập trung lên đây thôi. Nhà mình xây giúp cho chị gái thôi chứ mình ở ngay nhà trình tường của các cụ. Chồng chị của mình mất rồi, một mình phải nuôi 3 con khó khăn quá nên Nhà nước giúp cho cái nhà đó. Mai ngày kia anh em cùng làm chỉ mất khoảng 4 - 5 ngày là xây xong thôi”.
Ngoài mức hỗ trợ theo quy định của Nhà nước là 7 triệu đồng (trừ vào tiền gạch, cát, sỏi…), mỗi hộ dân còn được hỗ trợ cho vay hơn 8 triệu không lãi suất trong 5 năm từ việc vận động các DN trong và ngoài tỉnh. Hầu hết bà con Lô Lô sử dụng khoản tiền 8 triệu đồng được vay để mua vật liệu như mái lợp, cây chống, cát, gạch... Do vậy, phần lớn các ngôi nhà 167 được xây dựng trong bản tập trung vào kiểu thiết kế nhà xây bằng gạch sỉ, lợp mái fibro xi măng hơn là xây lại mẫu nhà trình tường truyền thống. Ông Sìn Dỉ Gai lý giải: “Nhà mới được Nhà nước hỗ trợ chỉ xây mất chừng 15 triệu đồng thôi. Nhưng nhà trình tường của dân tộc mình chỉ làm mỗi trình tường đã mất từng ấy tiền rồi nên bà con mình không có tiền xây như thế đâu. Hộ nào có điều kiện thì mới khuyến khích để bà con làm thôi”.
Người Lô Lô vốn được biết đến bởi sự khéo léo trong việc xây dựng nhà cửa nên những ngôi nhà 167 mới mẻ cũng nhanh chóng được bà con học hỏi và tự xây dựng. Nhà có việc thì anh em, chòm xóm cứ tụ tập vào, mỗi người một tay một chân góp công, góp sức cùng xây nhà. Anh Vàng Dí Sình chia sẻ: “Tiền Nhà nước cho thì tính hết vào vật liệu để xây nhà rồi. Thiếu đâu nữa thì lại vay mượn anh em. Ở đây, mọi người đều tận dụng tối đa nguyên liệu tại chỗ như khai thác gỗ trên rừng về đó. Hôm nào xây, nhà mình cũng có tới chục người tới cùng làm nên xây cũng nhanh lắm. Tết này có nhà mới rồi”. Dứt lời, anh nở nụ cười tươi rói!
Ngôi nhà mới của chị gái anh Sình đang được xây dựng bên cạnh nhà trình tường truyền thống của gia đình.
Tạm biệt chúng tôi, anh lại tiếp tục công việc đang dở dang. Còn chúng tôi như bị lây lan cả niềm vui đó trong suốt hành trình còn lại. Chương trình hỗ trợ hộ nghèo về nhà ở theo Quyết định 167/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (Chương trình 167) ban hành thực sự đã làm nên những mùa xuân mới tươi vui cho bà con dân tộc nghèo ở vùng biên giới xa xôi này. Tuy nhiên có lẽ hơi tham lam một chút nhưng chúng tôi vẫn hy vọng niềm vui nhà mới được trọn vẹn hơn. Bởi lẽ, công tác rà soát vẫn còn bỏ sót nhiều đối tượng nhà 167 và một cơ chế hỗ trợ phù hợp trong thời gian tới để khuyến khích xây dựng lại những ngôi nhà truyền thống. Chi phí cho một căn nhà 167 có diện tích tối thiểu từ 24m2 trở lên, tuổi thọ khoảng 10 năm tốn khoảng 20 - 30 triệu đồng. Nhưng muốn sửa sang, xây dựng những ngôi nhà trình tường thì sẽ đắt đỏ hơn rất nhiều. Vậy nên làm sao để hài hòa bài toán hỗ trợ nhà ở cho người nghèo và công tác bảo tồn các giá trị văn hóa đặc sắc của tộc người Lô Lô nói riêng cũng như bà con dân tộc nói chung trên quê hương Hà Giang sẽ không dễ tìm được lời giải đáp.
Nụ đào hồng mới e ấp giờ đã nở bung sắc thắm giữa trời xuân? Chắc tại bởi một mùa xuân mới ấm no đang hiện hữu trong từng mái nhà 167 bà con Lô Lô nơi thôn bản nhỏ. Và có lẽ vậy nên chén rượu ngô nồng đượm mới cầm trên tay mà người rời bước đã vội say chăng?
Thanh Phong
Theo baoxaydung.com.vn