Người nước ngoài trăn trở với sự phát triển đô thị Hà Nội

(Xây dựng) - Những năm gần đây, có rất nhiều người tâm huyết và băn khoăn để tìm hướng đi cho sự phát triển bền vững của Hà Nội, hướng tới mô hình thành phố xanh. Trong số những người trăn trở về Hà Nội, có rất nhiều người bạn nước ngoài.

Hà Nội trong con mắt những người nước ngoài đẹp, nhưng cũng có những thứ cần hoàn thiện hơn.

Sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, tôi may mắn được tiếp xúc và làm việc với nhiều người nước ngoài và có thói quen ghi chép lại những ý kiến của họ về Hà Nội. Họ nói về Hà Nội với những tâm tư, day dứt như thể chính họ là một công dân Hà Nội vậy.

Dĩ nhiên, những ý kiến này chưa hẳn là ý kiến đại diện cho toàn bộ người nước ngoài, nhưng phần nào cũng có giá trị tham khảo, đặc biệt là những người làm công tác quản lý đô thị.

TS. Almuth Meyer, Viện trưởng Viện Goethe Việt Nam vô cùng yêu thích Hà Nội với những cảm nhận đầy tâm huyết: Hà Nội, thành phố Rồng bay, có lịch sử trên một ngàn năm. Hà Nội giữ được tâm hồn của mình. Đó là cảm nhận của du khách khi so sánh với các đại đô thị Đông Nam Á khác - vốn “thừa mứa” mạng lưới đường cao tốc nội đô và sa mạc bê tông xám xịt. Ở Hà Nội, họ có dịp thưởng lãm những quảng trường và công viên nhỏ xinh, những đại lộ phủ kín tán cây, những khu dân cư náo nhiệt và dòng xe máy chảy dài vô tận. 

Nhưng bước tiến bộ nhanh chóng cũng làm nhiễu sự cân bằng giữa truyền thống và hiện đại: đường phố tắc nghẽn vì ngày càng nhiều ô tô, cây xanh phải nhường chỗ cho nhà ở, những mặt tiền nhà cổ dần biến mất, không khí thành phố ngột ngạt khói xe.

Trong khi đó, GS. Sử học David Hunt cũng có tâm tư: “Hà Nội và các khu vực xung quanh đã trải qua một cuộc cải tạo lớn. Thành phố cũ tuy nảy sinh nhiều vấn đề, nhưng lại mang những nét đặc trưng của nó, có lẽ đáng được bảo tồn. Giờ đây, bầu trời Hà Nội được bao phủ bởi những nhà cao tầng như các khu khác. Đèn giao thông đã có nhiều và xe đạp gần như biến mất. Tuy nhiên cách tham gia giao thông của ôtô và xe máy thật đáng sợ”.

Là một người Mỹ, nhưng xem Việt Nam là quê hương thứ hai của mình, GS. hy vọng thành phố sẽ tìm ra biện pháp để quản lý tốt và có thể chống chọi với những thách thức, hiểm nguy của cuộc sống trong dòng xoáy của thế giới hiện đại.

Sang đường ở Hà Nội là một trong những nỗi sợ hãi của người nước ngoài

GS. William S.Logan (Đại học Deakin, Úc) lại có cảm nhận: Hà Nội là một thành phố tuyệt vời và cũng là một thành phố rất đặc biệt ở châu Á. Đó cũng là lý do vì sao nhiều du khách quốc tế tìm đến đây. GS. cho rằng, nếu Hà Nội phát triển thành một đô thị hiện đại kiểu như một số thành phố trong khu vực thì chắc rằng Hà Nội sẽ không có gì để hấp dẫn khách du lịch nữa. Điều đáng quan ngại nhất là xu hướng trở thành một siêu đô thị có thể khiến Hà Nội phải đối diện với nhiều thách thức, môi trường sống có thể sẽ xấu đi trong một tương lai gần.

GS. Michael Douglass - Đại học Tổng hợp Hawaii nhấn mạnh: “Hà Nội phải tự lựa chọn mô hình cho mình và các nhà quy hoạch phải trả lời trước câu hỏi: Xây dựng thành phố cho ai, vì ai? Xung quanh Hà Nội đang xây dựng rất nhiều thành phố vệ tinh, các thành phố ấy dành bao nhiêu khu nhà ở cho người thu nhập thấp, bao nhiêu không gian công cộng, những khu vực cho người dân sở tại…?”.

Cuộc sống bên đường ray của người Hà Nội là sự “phục lăn” của người nước ngoài

Muốn xây dựng Hà Nội thành thành phố sống tốt, cần phải đáp ứng được các tiêu chuẩn về không gian mở, không gian công cộng, quy mô dân số, giữ gìn được văn hóa địa phương, được xây dựng bởi chính người dân. “Hà Nội đang bị lái xa dần chính nó, mất dần sợi dây kết nối quá khứ - hiện tại - tương lai. Nếu không nghiêm túc nhìn nhận và gìn giữ văn hoá, Hà Nội sẽ mau chóng trở thành một thành phố không bản sắc”.

Môi trường sống của Hà Nội đang bị xuống cấp, nhiều người dân phải rời bỏ nơi ở vì quá trình hiện đại hoá và những dự án lớn; sự phân hóa xã hội ngày càng sâu sắc. Khi một đô thị đang phát triển phình ra, người ta thường quan tâm đến việc làm thế nào để kiếm được nhiều tiền thay vì chú ý đến môi trường sống của mình. Và đó chính là khởi đầu cho những điều tồi tệ.

Vỉa hè bị lấn chiếm là những nuối tiếc của nhiều người nước ngoài đối với Hà Nội

TS. Michael Waibel - chuyên gia quy hoạch đô thị, nhiều năm nay đã nghiên cứu sự thay đổi và tương lai phát triển của thành phố Hà Nội, đánh giá Hà Nội là một trong những đô thị đẹp nhất khu vực Đông Nam Á. Nơi đây có dấu ấn của nhiều thời kỳ lịch sử, làm nên sự pha trộn đầy cuốn hút của nhiều nền kiến trúc khác nhau: di tích của những công trình uy nghiêm, tráng lệ từ thời phong kiến, những con phố thoáng đãng, rợp bóng cây xanh có từ thời Pháp, những biệt thự hoành tráng nằm giữa những khu vườn yên tĩnh, vô số chùa chiền với không gian tĩnh mịch, những công trình mới với dấu ấn của nền kinh tế thị trường, tăng trưởng thời kỳ Đổi mới.

Trong mấy năm qua, Hà Nội đã chứng kiến nhiều chuyển biến lớn. Khu vực trung tâm lịch sử của thành phố đã chứng kiến sự gia tăng lớn về mật độ xây dựng, cũng như sự gia tăng về chiều cao công trình. Hà Nội đã mất đi một phần lớn di tích kiến trúc cũ trong quá trình hiện đại hóa của mình. Cùng với đó, hệ thống cây xanh ngày một trở nên nhạt nhòa bởi những dự án phát triển đô thị. Thật đáng tiếc!

Ông Timothy Gorman (Mỹ) thì khẳng định, chính quyền đô thị phải có giải pháp thoả đáng giải quyết công ăn việc làm và nơi ở, sinh hoạt cho thành phần cư dân thu nhập thấp, hoặc công việc thời vụ của những người bán hàng rong. Đó là những giải pháp hợp tình hợp lý về bố trí tập trung chỗ buôn bán cho người bán hàng rong, sắp xếp chỗ cho người buôn bán nhỏ.

Phố cổ thật đáng yêu của Hà Nội nhưng thật buồn với những hàng hóa có xuất xứ từ Trung Quốc.

Sandra Kurten - Đại học Passau (Đức) cho rằng, cần phải thay đổi không gian công cộng ở Hà Nội nhằm tạo sức sống năng động hơn cho các quảng trường, công viên và cả hè phố, làng hoa truyền thống mà Việt Nam đang hướng tới.

KTS Lisa Drummond - ĐH York (Canada) trăn trở: “Hà Nội chẳng những phát triển theo chiều ngang, lan toả ra vùng ven mà cả về chiều cao với khách sạn, nhà văn phòng và chung cư cao tầng. Sự xuất hiện của tầng lớp trung lưu cùng các thói quen mới về chi tiêu và sinh hoạt góp phần làm thay đổi cảnh quan đô thị. Điều này có lẽ đã được tiên liệu trước, nhưng với tốc độ phát triển quá nhanh như hiện nay thì cũng đáng báo động”.

Cây xanh trên nhiều đường phố đang chết từng ngày. Trong khi đó, không gian công cộng chiếm rất nhỏ trong quy hoạch đô thị. Sự mất dần không gian công cộng làm ảnh hưởng đến mối quan hệ cộng đồng và dẫn đến cuộc sống áp lực, nặng nề.

Ông Cesara Bieller - Đại sứ quán Italia nhận định, phố cổ Hà Nội là điểm đến lý tưởng với mọi du khách. Những con phố nhỏ, hẹp với các dòng phương tiện đi lại như thoi đưa nhưng vẫn hết sức quyến rũ du khách, nhờ điểm nhấn là các cửa hàng thủ công nối tiếp nhau…

“Tôi rất buồn khi mỗi lần trở lại Hà Nội lại thấy một số công trình bị phá hủy. Nếu người Hà Nội không ý thức bảo tồn nhà cổ thì 20 năm nữa sẽ phải xây lại những khu phố giả cổ ở ngoại thành. Một trong những điều thu hút khách du lịch đến Hà Nội là có phố cổ chứ không phải những tòa nhà chọc trời. Phố cổ khiến Hà Nội khác biệt so với các thành phố khác".

Ác mộng tắc nghẽn giao thông của Hà Nội

Ông Michael Michalak - cựu Đại sứ Mỹ tại Việt Nam cho rằng, Hà Nội là một thành phố đi bộ tuyệt vời. Tuy nhiên, trên các con phố cổ là những hàng xe đỗ ở rìa đường, mọi thứ giăng tỏa khiến không gian trở nên quá tải. Khi Hà Nội trở nên đông đúc thì nhu cầu bảo tồn, gìn giữ, quy hoạch lại không gian khu phố cổ càng trở nên bức thiết. Thành phố cần tìm những nơi khác để phát triển các hoạt động kinh doanh vốn đã quá tải, cũng như đảm bảo một không gian sống cho những cư dân mới.

“Gần khách sạn Melia từng có chợ Âm phủ mà tôi vẫn thường đến. Nhưng bỗng một ngày nó biến mất rất nhanh chóng. Tôi nghĩ thật tiếc. Nhưng khu vực đó đang phát triển rất nhanh”.

Ông Allaster Cox - Đại sứ Úc lại ấn tượng với “Thủ đô đông nghẹt xe máy sẽ làm bất cứ ai đến đây lần đầu tiên đều cảm thấy kinh ngạc”.

Theo ông, thách thức lớn nhất của thành phố ngàn năm tuổi đó là sự quá tải về cơ sở hạ tầng, giao thông đô thị với nạn tắc đường. Hà Nội cần quy hoạch, mở những con đường cánh, không nhất thiết phải đi qua trung tâm thành phố. “Tôi không thích thú lắm với một vài khu vực mới của thành phố. Những tòa nhà đã được thiết kế, xây dựng quá nhanh chóng. Nếu xuôi từ đường Nguyễn Chí Thanh xuống khu Mỹ Đình, thực lòng có khá nhiều tòa nhà phải nói không mấy đẹp. Thách thức về cơ sở hạ tầng đô thị, không chỉ là vấn đề giao thông”.

Hà Nội tan tác vì cây xanh bị đốn hạ

Nick Mal và Max Col - du khách Pháp nhận xét: “Sương mù mờ ảo bao phủ Hà Nội trước khi mặt trời mọc. Quang cảnh nơi đây lúc sáng sớm thật tĩnh mịch. Vào giờ này trên đường phố, sức sống thành phố thật tràn trề. Những người bán hoa có mặt khắp nơi trên đường phố từ sáng sớm. Nhưng đó là quang cảnh chỉ có vào khoảng tầm 7h sáng, còn sau đó là bầu không khí khác hẳn. Đó là tiếng còi inh ỏi, xe cộ chen nhau đông đúc, xe máy tràn ngập, dòng người lộn xộn trong các con phố của Hà Nội. Thật đáng tiếc!”

Mấy ngày gần đây, rất nhiều hãng truyền thông nước ngoài đã đưa tin về sự việc Hà Nội chặt hạ cây xanh trên nhiều tuyến phố, trong đó tờ The Sun Daily đã đăng tin về kế hoạch chặt hạ cây xanh của Hà Nội. Một bài báo có tiêu đề "Kế hoạch đốn hạ cây xanh của Hà Nội khiến công chúng bất bình" được đăng tải trên tờ báo. Daily Mail cũng dẫn lại bài viết của một hãng thông tấn Mỹ với tiêu đề: “Thủ đô Việt Nam đảo ngược kế hoạch chặt hạ cây do phản đối của người dân”…