Dự án cải tạo mạng lưới đường sông Bắc Bộ “sa lầy” tiến độ

Hiện nay, các dự án ODA giao thông đang tiến triển hết sức chậm chạp mà thể hiện rõ nét nhất là tỷ lệ giải ngân thấp hơn nhiều so với các lĩnh vực khác. Điển hình là Dự án phát triển giao thông vận tải khu vực Đồng bằng Bắc bộ đang “sa lầy” về tiến độ vì giải ngân chậm.

Nỗi lo giải ngân

Theo báo cáo của Bộ KH&ĐT tại Hội nghị của Ban chỉ đạo quốc gia về vốn ODA, riêng nguồn vốn ODA từ Ngân hàng Thế giới (WB) và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cho giao thông lên tới khoảng 4,8 tỷ USD. Trong số 1,7 tỷ USD vốn ODA từ WB (mà hầu hết là vốn ưu đãi IDA) tài trợ cho các dự án giao thông thì năm 2013 giải ngân được 8% kế hoạch so với tốc độ chung 19,47% của toàn bộ danh mục các dự án. Còn trong 3,1 tỷ USD vốn ODA từ ADB thì cũng luôn ở mức thấp trong giai đoạn vừa qua, năm 2012 đạt 8% so với tốc độ 12% của toàn bộ danh mục; 5 tháng đầu năm 2013, con số này chỉ là 3%.

Dự án phát triển giao thông vận tải khu vực Đồng bằng Bắc bộ đang “sa lầy”
về tiến độ vì giải ngân chậm.

Nguyên nhân khiến nhiều dự án hạ tầng giao thông quy mô lớn sử dụng vốn vay của WB, ADB “sa lầy” về tiến độ do thiếu vốn đối ứng, năng lực chủ đầu tư và nhà thầu hạn chế. Được triển khai từ tháng 2/2009, Dự án Phát triển giao thông Đồng bằng Bắc Bộ (WB6) trị giá 170 triệu USD có mục tiêu nâng cao năng lực vận tải một số tuyến đường thủy huyết mạch sẽ phải hoàn thành sau đúng 1 năm nữa. Nhưng sau gần 6 năm triển khai, chủ đầu tư - Cục Đường thủy nội địa Việt Nam (VIWA) - mới giải ngân được chưa đầy 30% giá trị hiệp định vay. Và để bám được các mục tiêu ban đầu, dự án cần thêm ít nhất 130 triệu USD nữa.

Trước đó, tại cuộc họp đánh giá tiến độ các công trình hạ tầng giao thông sử dụng vốn vay WB được tổ chức mới đây, Bộ trưởng Bộ GTVT Đinh La Thăng đã giao Cục đường thủy nội địa Việt Nam (chủ đầu tư) phải kiểm điểm rút kinh nghiệm do đã để dự án WB6 “sa lầy” về tiến độ, phát sinh nhiều chi phí. Những dự án quy mô vốn lớn “hụt hơi” về tiến độ như: Dự án Giao thông đô thị Hà Nội (liên tục 47 tháng bị WB xếp vào loại có vấn đề); Dự án Giao thông đô thị Hà Nội; Dự án nâng cấp tuyến đường sắt Yên Viên - Lào Cai; Dự án Tàu điện ngầm Hà Nội tuyến 3 Nhổn - Hà Nội; Dự án cao tốc Nội Bài - Lào Cai...

Trả lời báo chí, Thứ trưởng Thường trực Bộ Kế hoạch và Đầu tư - Cao Viết Sinh cho biết: “Việc chậm trễ trong triển khai các dự án trong lĩnh vực giao thông đang tạo dư luận không thuận đối với ban lãnh đạo WB/ADB về việc thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam”.

Đẩy nhanh tiến độ dự án WB6

Cần phải nói thêm rằng, WB6 là dự án lớn nhất từ trước đến nay được đầu tư vào hạ tầng đường thủy nội địa ở khu vực phía Bắc. Bằng việc dồn tiền, nạo vét, chỉnh trị các tuyến đường thủy trọng yếu và hệ thống đường bộ kết nối… Dự án được kỳ vọng sẽ góp phần phát triển 3 tuyến hành lang vận tải thủy nội địa - loại hình vận tải giá rẻ, an toàn ở khu vực Bắc Bộ vốn đã bị lãng quên trong suốt thời gian dài. Tuy nhiên, với sản lượng giải ngân tính đến hết quý I/2013 mới đạt hơn 24% giá trị (20 triệu USD vốn vay và 98 tỷ đồng vốn đối ứng), trong khi dự án chỉ còn đúng 1 năm thực hiện.

Theo Ban quản lý các dự án đường thủy nội địa phía Bắc - đại diện chủ đầu tư Dự án - ngay cả khi toàn bộ hợp đồng xây lắp thuộc Hợp phần A, trị giá 147 triệu USD (trong đó có các gói thầu quan trọng nhất như nạo vét cửa Lạch Giang, nâng cấp hai cảng, hành lang 3, sông Ninh Cơ) được trao thầu vào giữa tháng 7/2013, thì đơn vị này chỉ có thể “gồng” khối lượng giải ngân đến cuối năm 2013 lên 70 triệu USD. Không chỉ bị chậm tiến độ, để có thể hoàn thiện tuyến vận tải thủy từ cửa Lạch Giang qua kênh nối Đáy Ninh Cơ tới cụm cảng Ninh Phúc, đảm bảo các mục tiêu ban đầu của dự án, chủ đầu tư đã phải kiến nghị Chính phủ bổ sung thêm khoảng 95 triệu USD vốn vay ODA và 37 triệu USD vốn đối ứng.

Được biết, Ban quản lý các dự án đường thủy nội địa phía Bắc cũng là chủ đầu tư về công trình cải tạo cửa sông Ninh Cơ (Nam Định). Dự án này cũng đã được công bố mời thầu trên phương tiện thông tin đại chúng. Nhưng tại dự án này dư luận đang rất quan tâm đến tính khách quan của các nhà thầu. Trên thực tế rất nhiều trường hợp các nhà thầu không đủ điều kiện vẫn trúng thầu. Để đáp ứng tối đa yêu cầu của hồ sơ mời thầu, nhiều nhà thầu đã cố tình cung cấp các thông tin không trung thực trong hồ sơ dự thầu. 

Theo luật đấu thầu thì việc cấu kết, thông đồng giữa bên mời thầu với nhà thầu, giữa cơ quan quản lý nhà nước với bên mời thầu và với nhà thầu để thay đổi hồ sơ dự thầu, thông đồng với cơ quan thẩm định, thanh tra làm ảnh hưởng đến lợi ích của tập thể, lợi ích của quốc gia thì ít nhất cấm hoạt động đấu thầu từ 3 năm đến 5 năm.