Cơ hội vàng trong quan hệ ASEAN - Mỹ nhân Hội nghị cấp cao

Đối với ASEAN, hội nghị ở Sunnylands là cơ hội chứng minh tầm quan trọng của khối trước thách thức toàn cầu, trong khi đây là thời điểm thích hợp để Mỹ tiếp cận kinh tế Đông Nam Á.

Tổng thống Mỹ Barack Obama và Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chuẩn bị tham dự một cuộc họp trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh ASEAN tại thành phố Kuala Lumpur hồi tháng 11/2015. Ảnh: AP

Trong hai ngày 15 và 16/2, Tổng thống Barack Obama sẽ gặp gỡ lãnh đạo các nước thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Tổng thư ký của khối tại Hội nghị thượng đỉnh đặc biệt ở Trung tâm Sunnylands tại thành phố Rancho Mirage, bang California.

Trong khi giới quan sát chờ đợi hội nghị ở Sunnylands sẽ đề cập tới một số vấn đề lớn, như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và sự quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Đông, điều thực sự quan trọng nằm ở tác động của cuộc họp tới vị thế hiện tại và tương lai của Đông Nam Á và ASEAN trong chính sách Mỹ.

Theo Diplomat, trước tiên, Hội nghị thượng đỉnh minh chứng cho tầm quan trọng của sự gắn kết giữa chính quyền Barack Obama với khu vực Đông Nam Á trong hai nhiệm kỳ tổng thống.

Vài năm qua, Mỹ đã phê chuẩn Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác, trở thành quốc gia đầu tiên ngoài ASEAN bổ nhiệm một đại sứ thường trú tại khối này; tham gia Hội nghị thượng đỉnh Đông Á và Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - ASEAN hàng năm.

Cuộc gặp ở Sunnylands không chỉ là biểu tượng mạnh mẽ, cho thấy cam kết của chính quyền Mỹ đối với ASEAN mà còn mang tính thực chất. Theo những nhân vật lên kế hoạch cho hội nghị, lãnh đạo hai bên sẽ được tương tác nhiều hơn so với những cuộc gặp vội vàng trước đây. Đây cũng là cơ hội hiếm và quý giá để ASEAN và Mỹ nghiên cứu sâu hơn các vấn đề quan trọng ở cấp độ cao nhất.

Thứ hai, Hội nghị cấp cao đặc biệt là cơ hội để Mỹ -  ASEAN thúc đẩy mối quan hệ song phương. Cuối tháng 11/2015, hai bên đã nâng cấp mối quan hệ lên đối tác chiến lược và đặt ra kế hoạch hành động cụ thể từ nay tới năm 2020. Trong khi giới chức nhấn mạnh, Hội nghị thượng đỉnh Sunnylands không phải là hội nghị chính thức như các cuộc gặp truyền thống hàng năm, hai bên vẫn sẽ bàn về các vấn đề kinh tế, chính trị, an ninh.

Đối với ASEAN, cuộc gặp cấp cao là dịp để chứng minh tầm quan trọng của tổ chức đối với những thách thức khu vực và toàn cầu, từ biến đổi khí hậu tới Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng.

Trong khi đó, về phía Mỹ, đây là thời điểm thích hợp xây dựng cách tiếp cận kinh tế đối với khu vực Đông Nam Á. Ngoài Hiệp định Hợp tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) với chỉ 4 nước thuộc khối ASEAN tham gia, chính quyền ông Obama cũng tìm kiếm những sáng kiến đặc biệt và mới mẻ và cụ thể, phù hợp với sự đa dạng của các nền kinh tế Đông Nam Á.

Khi các nỗ lực xây dựng năng lực như Sáng kiến gắn kết kinh tế mở rộng (E3) và các chương trình hỗ trợ kỹ thuật như "Kết nối ASEAN thông Qua Thương mại và Đầu tư" đang đi đúng hướng, Mỹ và tổ chức gồm 11 thành viên vẫn cần hành động nhiều hơn trong các mặt như phát triển cơ sở hạ tầng, đổi mới và năng lực kinh doanh. Đây sẽ là trọng tâm không chỉ ở Sunnylands mà còn tại các sự kiện khác sau đó, gồm hành trình giao lưu kinh tế Mỹ - ASEAN cũng như cuộc hội thảo do Hội đồng Kinh doanh Mỹ - ASEAN tổ chức tại San Diego vào ngày 17/2.

Cuối cùng, đối với ông Obama, trong năm cuối của nhiệm kỳ tổng thống và khi cuộc chạy đua vào Nhà Trắng đang nóng dần, Hội nghị thượng đỉnh ở Sunnylands là thời điểm thích hợp để chính quyền Obama báo hiệu cho người kế nghiệm về tầm quan trọng của ASEAN.

Theo các chuyên gia cố vấn của Obama, tương tự cuộc gặp giữa ông chủ Nhà Trắng và lãnh đạo châu Phi hồi năm 2014, hội nghị cấp cao ở Sunnylands là cách để tổng thống nhấn mạnh, Đông Nam Á là ưu tiên quan trọng đối với Mỹ trong tương lai và việc gắn kết với khu vực này ở mức độ cao nhất là điều quan trọng nhất.

Việc ông Obama gửi thông điệp như vậy là quan trọng. Bởi dù trong những năm qua, chính quyền Mỹ đã thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với Đông Nam Á và ASEAN, nổi bật là bà Hillary Clinton – ngoại trưởng Mỹ đầu tiên thăm tất cả các nước ASEAN, chẳng có gì đảm bảo rằng bất kỳ ứng viên tổng thống Mỹ khác sẽ thể hiện sự quan tâm tương tự đối với khu vực này.

Tổng thống Mỹ tiếp theo có thể sẽ phải đối đầu với một thế giới hỗn loạn và phân hóa, với một Nhà nước Hồi giáo nguy hiểm, tình hình Trung Đông âm ỉ hay nền kinh tế toàn cầu suy yếu. Do đó, Washington có thể sẽ ít kiên nhẫn đối với mối quan hệ đa phương và thay vào đó, sẽ bắt tay với thành viên của ASEAN.

Rõ ràng, Hội nghị cấp cao tại Sunnylands là cơ hội vàng nhằm củng cố mối quan hệ Mỹ - ASEAN bằng cách nhìn lại những gì hai bên đã đạt và vạch ra đường hướng cho tương lai.