"Chốn bồng lai" ven Hà Nội bị quên lãng, sắp trở thành phế tích

Động Hoàng Xá nằm trong núi Hoàng Xá, thuộc địa phận thị trấn Quốc Oai (Quốc Oai, Hà Nội). Đây là một quần thể di tích lịch sử, văn hóa có giá trị đặc biệt nhưng đang xuống cấp nghiêm trọng.

"Chốn bồng lai" ven Hà Nội bị quên lãng, sắp trở thành phế tích

Động Hoàng Xá nằm trong núi Hoàng Xá, thuộc địa phận thị trấn Quốc Oai (Quốc Oai, Hà Nội). Động và núi Hoàng Xá nằm trong hệ thống “thập lục đại danh sơn” (16 quả núi lớn nổi tiếng) của phủ Quốc Oai xưa.

Ngoài những hang động kỳ thú vẹn nguyên nét hoang sơ từ hàng ngàn đời do thiên nhiên ban tặng, quần thể di tích còn để lại nhiều công trình kiến trúc vô giá do bàn tay, khối óc tài hoa của những nghệ nhân dân gian vùng “đất trăm nghề” Hà Tây cũ tạo dựng, gìn giữ qua nhiều thế hệ như chùa Một Mái; nhà thủy đình 8 mái giữa một vùng trời nước thơ mộng.

Nơi đây sử sách còn ghi về Cao Bá Quát (1809 – 1855) lãnh tụ cuộc khởi nghĩa Mỹ Lương tháng 12 năm 1854. Dưới chân núi Hoàng Xá, ông chỉ huy nghĩa quân chiến đấu với quân nhà Nguyễn do Lê Thuận lãnh binh Sơn Tây cầm đầu. Cao Bá Quát bị tử thương tại trận.

4 giờ 30 phút ngày 3/3/1947 trước khi lên Việt Bắc lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Bác Hồ đã nghỉ tại chùa Một Mái ngay dưới chân núi Hoàng Xá.

Ngày 12/4/1949, dân quân du kích địa phương đã chiến đấu với hơn 2.000 quân xâm lược Pháp và tay sai. Ngày 15 tháng Ba âm lịch hàng năm là ngày nhân dân trong vùng tổ chức giỗ trận tỏ lòng thành kính và tưởng nhớ những người đã ngã xuống bảo vệ từng tấc đất núi Hoàng.

Động Hoàng Xá cũng là nơi trong các cuộc kháng chiến Chính phủ chọn làm nơi cất giữ ngân khố và đặt Đài phát thanh phụ khi đài chính bị địch dội bom. Năm 1972, khi Đài TNVN tại Mễ Trì bị tấn công, nơi đây các phát thanh viên vẫn bình thản đọc những bản tin thời sự về cuộc kháng chiến theo sự chỉ đạo của Trung ương Đảng đến với nhân dân trong cả nước và bạn bè khắp năm châu.

Động Hoàng Xá từng là nơi cất giữ ngân khố quốc gia thời kháng chiến. Động không sâu nhưng rộng và cao. Vòm động như chiếc bát úp ngược khổng lồ mà chỗ cao nhất phần đáy bát cũng hơn 50m.

Có thể nói động Hoàng Xá là một quần thể di tích lịch sử, văn hóa có giá trị đặc biệt, cần được bảo tồn, tôn tạo. Thế nhưng hiện nay nhiều hạng mục tại đây đang xuống cấp nghiêm trọng.

Theo ông Nguyễn Vũ Hán - Trưởng phòng Văn hoá huyện Quốc Oai, Hà Nội cho biết: Đây là di tích quốc gia đặc biệt nên việc trùng tu phải có ý kiến của Cục Di sản văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Chính quyền địa phương đã đề nghị với cơ quan có thẩm quyền về kế hoạch và phương án bảo vệ khẩn cấp. Tuy nhiên đến nay, nhiều hạng mục vẫn chưa được triển khai tôn tạo.

Một số hình ảnh về di tích bị xuống cấp.

Hình ảnh hoang tàn, tường bao đổ sập của động Hoàng Xá.

Nhà thủy đình 8 mái là công trình kiến trúc vô giá do bàn tay, khối óc tài hoa của những nghệ nhân dân gian vùng “đất trăm nghề” Hà Tây tạo dựng, vang danh một thời.

Đường dẫn đến nhà thủy đình 8 mái gạch lát bung loang lổ từ lâu, cỏ dại mọc tùm lum.

Công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo đang bị xuống cấp nghiêm trọng và có thể đổ sập bất kỳ lúc nào.

Mái ngói phủ rêu phong, mục nát, nhiều chỗ bị vỡ vụn, trơ khung gỗ.

Đền thượng là hạng mục hiếm hoi mới được trùng tu, tôn tạo lại sau thời gian dài xuống cấp nghiêm trọng.