Thứ sáu 29/03/2024 14:02 24h qua English RSS
Hotline: 094 540 6866

Đền Xã Tắc đậm đà văn hóa Việt

10:27 | 17/04/2019

(Xây dựng) – Đây là khẳng định của PGS.TS Đặng Văn Bài về đền Xã Tắc. Đền nằm ở TP Móng Cái, năm 2005 được UBND tỉnh Quảng Ninh xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Dân địa phương tôn thờ, coi đền Xã Tắc như cột mốc văn hóa người Việt ở nơi biên ải vùng đông bắc Quảng Ninh. Nhưng gần đây dư luận cho rằng TP Móng Cái bịa ra tích, tự dựng đền Xã Tắc, nói đền này tích thờ “Mã Viện”. TP Móng Cái đã tổ chức cuộc hội thảo khoa học, trưng cầu ý kiến các nhà sử học, nhà văn hóa lớn của Việt Nam về sự tích đền Xã Tắc.


Hội thảo khoa học đền Xã Tắc được tổ chức vào ngày 24/11/2018

PGS.TS Đặng Văn Bài - Phó Chủ tịch Hội Di sản Việt Nam dự và có bài tham luận. PGS.TS Đặng Văn Bài khẳng định đền Xã Tắc (Móng Cái) là hiện tượng văn hóa độc đáo của cư dân nông nghiệp lúa nước, sự tích hợp văn hóa ở vùng địa đầu biên giới quốc gia.

Trong tín ngưỡng sơ khai của dân tộc Việt Nam, cư dân nông nghiệp có nhiều hình thức “thiêng hóa” thần trời, thần núi, thần sông, thần biển… Trong đó, Thần Đất (Xã) và Thần Nông (Tắc) là hai yếu tố quan trọng nhất. Đây là hai vị thần bảo hộ trực tiếp cho văn minh lúa nước.

Người xưa quan niệm “phi thổ bất lập, phi cốc bất thực, vương giả dĩ thổ, vi trọng vi thiên hạ cầu phúc bảo công” theo nghĩa: “không có đất thì không thể trồng trọt, không có ngũ cốc thì không có cái ăn. Người làm vua lấy đất làm trọng, vì thiên hạ cầu Thần Đất cho phúc lộc may mắn”.

Trong Quốc triều chính biên toát yếu cũng viết “Tắc mà không Xã thì không sinh trưởng được. Xã mà không có Tắc thì không thành hiệu gì hết, cho nên hiệp tế Xã Tắc vi công lợi ngang nhau”. Từ đó suy ra đất và ngũ cốc là những yếu tố cần thiết không chỉ đối với cư dân nông nghiệp mà còn quan trọng cho cả quốc gia. Hơn nữa, đất đai còn được nhận thức là lãnh thổ của quốc gia dân tộc vì thế lại càng quan trọng hơn bất cứ thứ nào khác.

Nhận thức trên là cơ sở tinh thần để người ta sáng tạo ra hay linh thiêng hóa hai yếu tố đất và ngũ cốc (lúa) thành hai vị thần Xã và Tắc và được phối hợp thờ tại một thiết chế văn hóa - không gian tâm linh gọi là đàn Xã Tắc. Và kèm theo đó, có nghi thức thờ cúng mà đỉnh cao là lễ tế Xã Tắc. Các nhà khoa học coi đây là hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng mang tính tổng hợp, được gọi chung là lễ hội văn hóa truyền thống.

Nhìn từ góc độ văn hóa phi vật thể, đàn Xã Tắc/đền Xã Tắc và lễ tế thần Xã Tắc là biểu hiện cụ thể nét đặc trưng đa thần trong tín ngưỡng dân gian Việt. Tín ngưỡng và lễ tế thần Xã Tắc trong mức độ nào đó được tích hợp/lồng ghép, hay biểu hiện trong các hình thức tín ngưỡng điển hình của Việt Nam.

PGS.TS Đặng Văn Bài cho biết, xuất phát từ những quan điểm khoa học phân tích trên để có thái độ ứng xử văn hóa đối với đền Xã Tắc và lễ tế thần Xã Tắc. Phục hồi lễ hội đền Xã Tắc ở TP Móng Cái, là hoạt động thiết thực để bảo tồn phần “hồn cốt” cũng như tính trường tồn trong tín ngưỡng thờ thần Xã Tắc.

Người xưa đã nhận thức sâu sắc ý nghĩa cũng như sự cần thiết phải thành kính tôn thờ thần linh. Tài liệu bia ký còn lại ở đền Xã Tắc, mở đầu văn bia số 2 (đặt bên trái sân đền) ghi rõ “Thường thần cốc (thần lúa gạo), thần đất, là thần Xã Tắc chính là chúa tể của một làng, một nước. Bia số 3 (đặt bên trái trong đền) thể hiện rõ mục tiêu và mong muốn của người xưa “Thường nghe: Có được lạc thổ là nhờ ở Xã Tắc tôn thần. Từ xưa đến nay dân ta làm nghề buôn bán, đều hàm ân quang của tôn thần, người khỏe của thì nhiều đều hưởng hòa bình, thịnh vượng… mong được mãi ngàn năm kính phụng tế tự thần thì mọi người được vui cả, hưởng phúc lâu dài”.

Tuy nhiên chưa có tài liệu nào minh chứng xác thực đền Xã Tắc ở Móng Cái được xây dựng từ năm nào. Theo tài liệu văn khắc trên bia đá thì đền Xã Tắc được trùng tu lớn nhất vào năm 1879. Thời đó, Móng Cái là phủ Hải Ninh, văn khắc trên bia đá có nội dung: “…Miếu ở thôn Tây Ngạn của ta phụng thờ Xã Tắc đại vương đã được xây dựng từ lâu…”. Như vậy, ngay thời điểm đó, người dân Móng Cái cũng không biết đền Xã Tắc được xây dựng ở niên đại nào.

Do tính chất đa thần, tích hợp và hỗn dung văn hóa tín ngưỡng mà đền Xã Tắc xưa kia có nhiều bộ phận hợp thành: Đền thờ chính, nhà Mẫu, ban thờ Chúa Bà Bản Cảnh, lầu Cô, lầu Cậu và cây hương Trung thiên thờ Mẫu Cửu trùng thiên. Qua hồ sơ lưu tích, cho thấy đền Xã Tắc thờ long thần, thổ địa, bản thổ và cũng là nơi thờ bản cảnh thành hoàng làng “Xã Tắc đại vương”, ngoài ra đền còn phối thờ Mẫu và Trần triều.

Rõ ràng là đền Xã Tắc dựng lên để duy trì tín ngưỡng thờ thần Xã Tắc và các vị thần linh khác có liên quan tới cư dân nông nghiệp và thương nhân buôn bán ở vùng biên viễn của quốc gia.


Đền Xã Tắc trùng tu lớn năm 1879 (Kỷ Mão), năm 2005 được xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.

“Thường thì địa đầu biên giới bao giờ cũng là nơi đụng độ đầu tiên giữa kẻ thù xâm lược và đội quân trấn thủ biên cương. Do đó, hơn bất cứ nơi nào khác, biểu tượng của quốc gia dân tộc - ý chí độc lập tự chủ và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc cũng như biểu tượng cho khát vọng hòa bình, ấm no, hạnh phúc và mùa màng bội thu trở nên vô cùng quan trọng đối với cư dân Móng Cái xưa và nay”, PGS.TS Đặng Văn Bài khẳng định.

Như vậy là đền thờ Xã Tắc có sử tích rõ ràng, đậm đà bản sắc văn hóa Việt Nam, không thể là ngôi đền thờ một vị quan lại thời Đông Hán của Nhà nước phong kiến Trung Quốc được.

Bùi Ánh Hồng

Theo

Cùng chuyên mục
  • Mộc Châu (Sơn La): Độc đáo Lễ hội Cầu mưa năm 2024

    (Xây dựng) – Cầu mưa là một trong những lễ hội quan trọng nhất trong năm được người Thái trắng, xã Mường Sang tổ chức vào ngày 15/2 (âm lịch) hàng năm với ý nghĩa cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu đồng thời, giáo dục thế hệ con cháu biết bảo vệ và tôn trọng môi trường sống.

  • “Tây Ninh – Khúc hát tự hào” sẽ được tổ chức vào ngày 30/3/2024

    (Xây dựng) - Hướng đến kỷ niệm 49 năm Ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, tỉnh Tây Ninh sẽ tổ chức chương trình nghệ thuật quy mô với màn trình diễn 3D mapping và pháo hoa tầm cao kéo dài 15 phút tại Quảng trường Ga đi cáp treo núi Bà Đen. Hãy tới Tây Ninh cuối tuần này để dâng đăng, ngắm pháo hoa, xem trình diễn nghệ thuật với công nghệ 3D mapping.

  • Bắc Ninh có 2 đô thị di sản

    (Xây dựng) – Theo PGS.TS Lưu Đức Hải - Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng, tỉnh Bắc Ninh có 2 đô thị di sản nằm chuỗi đô thị di sản vùng Thủ đô gồm: Luy Lâu (thị xã Thuận Thành) và Vũ Ninh (thị xã Quế Võ) cần được bảo tồn và phát huy giá trị.

  • Sửa chữa một số hạng mục Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ

    (Xây dựng) – UBND tỉnh Điện Biên vừa ký ban hành Quyết định số 464/QĐ-UBND về việc phê duyệt báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng công trình: Sửa chữa một số hạng mục Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, với tổng mức đầu tư xây dựng hơn 5 tỷ đồng, thời gian thực hiện dự án từ năm 2024 - 2025.

  • Chùa Đậu – Đệ nhất danh lam và bí ẩn nhục thân bất hoại của hai vị thiền sư

    Chùa Đậu (Thường Tín, Hà Nội) được công nhận hai kỷ lục quốc gia: Là nơi có tượng nhục thân đầu tiên ở Việt Nam và sở hữu cuốn sách ghi lịch sử chùa bằng đồng có nhiều trang và cổ xưa nhất Việt Nam.

  • Mường La (Sơn La): Đặc sắc Lễ hội Nàng Han

    (Xây dựng) - Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa truyền về tín ngưỡng tâm linh, thể hiện lòng biết ơn tới vị tướng anh hùng Nàng Han có công đánh đuổi giặc, giúp bản làng có cuộc sống bình yên. Xã Mường Trai (Sơn La) vừa long trọng tổ chức Lễ hội Nàng Han năm 2024, thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương.

Xem thêm
  • Thanh Hóa: Điều chỉnh thời gian thực hiện Dự án bảo tồn, tôn tạo Khu di tích lăng miếu Triệu Tường tại xã Hà Long

    (Xây dựng) – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đầu Thanh Tùng vừa ký và ban hành Quyết định số 1108/QĐ-UBND, về việc phê duyệt điều chỉnh thời gian thực hiện Dự án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu di tích Lăng miếu Triệu Tường, xã Hà Long, huyện Hà Trung (giai đoạn 2).

    20:58 | 25/03/2024
  • Khai hội chùa Bổ Đà - Ngôi cổ tự có kiến trúc độc đáo nhất xứ Kinh Bắc

    (Xây dựng) – Ngày 24/3, UBND thị xã Việt Yên (Bắc Giang) tổ chức khai mạc Lễ hội truyền thống chùa Bổ Đà và Liên hoan Dân ca quan họ năm 2024. Chùa Bổ Đà được coi là ngôi cổ tự có kiến trúc độc đáo nhất xứ Kinh Bắc, được Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định công nhận là Di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia đặc biệt năm 2016.

    08:23 | 25/03/2024
  • Tinh hoa ẩm thực Bình Định

    (Xây dựng) - 54 gian hàng với những tinh hoa ẩm thực tiêu biểu, đặc sắc của Bình Định đã được giới thiệu đến công chúng tại khu vực Thi Nai Bay, thành phố Quy Nhơn. Lễ hội đem đến những trải nghiệm mới lạ và thú vị đối với người dân, những tín đồ ẩm thực trong nước và khách quốc tế.

    14:37 | 24/03/2024
  • Tam Đảo (Vĩnh Phúc): Chuẩn bị tốt cơ sở vật chất phục vụ Lễ hội Tây Thiên Xuân Giáp Thìn 2024

    (Xây dựng) – Lễ hội Tây Thiên Xuân Giáp Thìn 2024 được tổ chức từ ngày 24–27/3 (tức ngày 15-17/2 âm lịch). Đến thời điểm này, huyện Tam Đảo và các đơn vị liên quan đã chuẩn bị chu đáo cơ sở vật chất, công tác tổ chức khai mac lễ hội cơ bản hoàn thành, đảm bảo lễ hội diễn ra đúng nghi lễ, an toàn, mang đậm nét văn hóa trên hành trình đến với Phật, về với Mẫu.

    22:51 | 23/03/2024
  • Chương trình Jazz quốc tế lần thứ I - Nha Trang 2024 sẽ diễn ra vào cuối tháng 4

    (Xây dựng) - Chương trình Jazz quốc tế lần thứ I - Nha Trang 2024 sẽ tạo ra các sự kiện, điểm nhấn nhằm quảng bá, giới thiệu tới bạn bè quốc tế về vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa, con người Việt Nam, hướng tới trở thành hoạt động thường niên góp phần thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế đến với các tỉnh thành trong cả nước.

    08:57 | 23/03/2024
  • Hơn 30 gian hàng tại Hội thi Ẩm thực “Nha Trang xưa và nay”

    (Xây dựng) - Ngày 22/3, tại công viên Yến Phi, đường Trần Phú, UBND thành phố Nha Trang tổ chức Hội thi Ẩm thực “Nha Trang xưa và nay”. Đây là 1 trong chuỗi các hoạt động chào mừng kỷ niệm 100 năm xây dựng và phát triển thành phố Nha Trang (1924-2024), 15 năm Nha Trang được công nhận là đô thị loại I trực thuộc tỉnh Khánh Hòa (22/4/2009-22/4/2024).

    22:55 | 22/03/2024
  • Xây dựng và lan tỏa giá trị tranh dân gian Đông Hồ

    (Xây dựng) - Tranh dân gian Đông Hồ là một di sản văn hóa quý giá được nhân dân làng Đông Hồ (nay là khu phố Đông Khê, phường Song Hồ) sáng tạo, trao truyền qua nhiều thế hệ; từng bức tranh đã thể hiện sinh động về xã hội nông nghiệp Việt cổ xưa cùng phong tục, tập quán, thẩm mỹ của vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

    14:06 | 22/03/2024
  • Lưu giữ giá trị kiến trúc độc đáo của người Nùng ở Bắc Giang

    (Xây dựng) - Là một bản làng nhỏ, nằm nép mình bên những sườn đồi quanh năm xanh mát, bản cổ Bắc Hoa, xã Tân Sơn (Lục Ngạn, Bắc Giang) được biết đến với những ngôi nhà trình tường được làm bằng đất - một nét kiến trúc độc đáo của người dân tộc Nùng.

    20:52 | 21/03/2024
  • Ninh Bình: Độc đáo kiến trúc cầu ngói Phát Diệm hơn trăm năm tuổi

    (Xây dựng) – Cầu ngói Phát Diệm, thị trấn Phát Diệm (Kim Sơn, Ninh Bình) bắc qua sông Ân có tuổi đời trên trăm năm có lối kiến trúc độc đáo, là Di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh và cũng là nơi gắn liền với hình ảnh đất và con người vùng biển Kim Sơn.

    19:43 | 21/03/2024
  • Trà Vinh: Vận động xây dựng Khu lưu niệm “Vua vọng cổ” Viễn Châu

    (Xây dựng) - Sáng 21/3, Ban Vận động gây quỹ xây dựng Khu lưu niệm cố Soạn giả - NSND Viễn Châu (Ban Vận động) tổ chức cuộc họp. Theo Ban vận động, khu lưu niệm dự kiến xây dựng với diện tích 11.300m2 đất tại ấp Cây Da, xã Đôn Xuân, huyện Duyên Hải.

    16:12 | 21/03/2024
...

Tin bài cuối cùng

Không còn dữ liệu để load